تخمین هدررفت خاک و عناصر غذایی در اثر تغییرکاربری اراضی مرتعی با استفاده از باران ساز مصنوعی

عدم توجه انسان به نحوه بهره برداری از منابع طبیعی از جمله خاک باعث تخریب و فرسایش آن می گردد فرسایش آبی یکی از عوامل مهم تخریب خاک می باشد

عدم توجه انسان به نحوه بهره برداری از منابع طبیعی از جمله خاک باعث تخریب و فرسایش آن می گردد. فرسایش آبی یکی از عوامل مهم تخریب خاک می باشد. در اثر تغییر کاربری اراضی مرتعی به دلیل کاهش پوشش گیاهی و بهم خوردگی سطح خاک، مقاومت خاک سطحی کاهش یافته و فرسایش آبی شدیدی رخ می دهد. مطالعه ای در منطقه چشمه علی (سولیجان) استان چهارمحال و بختیاری باهدف برآورد رسوب، رواناب و هدررفت عناصر غذایی در چهار کاربری اراضی انجام شد.

چهارکاربری بررسی شده شامل مرتع با پوشش گیاهی تقریبا خوب (۲۰%<)، مرتع با پوشش گیاهی ضعیف (۱۰%>)، دیمزار و دیمزار رها شده بود. نمونه های خاک از عمق ۱۰-۰ سانتی متر در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار برداشته شد. به منظور برآورد رسوب، رواناب و هدررفت عناصر غذایی از اندازه گیری صحرایی فرسایش خاک تحت شرایط استاندارد از باران ساز مصنوعی استفاده شد. درصد مواد آلی، ازت کل، فسفر قابل دسترس،‌توزیع اندازه ذرات رسوب و خاک در آزمایشگاه اندازه گیری شد.

تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که بیشترین تخریب در این منطقه از فرسایش آبی بوده و عوامل متعددی در گسترش آن نقش داشته اند از جمله چرای بی رویه در مرتع، حساسیت سازندهای زمین شناسی و مهم ترین آن تغییر کاربری این اراضی مرتعی به دیمزارهای کم بازده را می توان نام برد. بیشترین مقدار رواناب در کاربری دیمزار رها شده و کمترین مقدار رواناب در کاربری مرتع با پوشش گیاهی خوب ایجاد گردید. بیشترین مقدار رسوب در کاربری دیمزار مشاهده شد. مقدار رسوب در کاربری های دیمزار، دیمزار رها شده و مرتع با پوشش گیاهی ضعیف به ترتیب ۵۴.۵، ۲۱ و ۱۰.۴ برابر مرتع با پوشش گیاهی خوب بود. کمترین مقدار رواناب و رسوب در کاربری مرتع با پوشش گیاهی خوب ایجاد گردید.

نسبت غنی شدن ذرات خاک در رسوب در جزء سیلت ریز (۲-۵mm) و سپس رس بیشترین و در مورد شن کمترین مقدار بود. درصد هدررفت مواد آلی، ازت کل و مقدار فسفر قابل دسترس همراه با رسوب در ساعت اول بارندگی نسبت به ساعت دوم بارندگی بیشتر بود که علت آن انتقال ذرات ریزتر در ابتدای واقعه بارندگی است. هدررفت کل این سه فاکتور اندازه گیری شده در رسوب طی ۲ ساعت بارندگی در کاربری دیمزار بیشترین، در کاربری مرتع با پوشش گیاهی ضعیف و دیمزار رها شده در حد متوسط و در کاربری مرتع با پوشش گیاهی خوب کمترین مقدار بود.

نسبت غنی شدن ماده آلی، ازت کل و فسفر در رسوب در چهار کاربری بیشتر از یک است که دلیلی بر انتقال ماده آلی و این دو عنصر غذایی همراه با رسوب می باشد. به طور کلی می توان گفت تغییر کاربری اراضی از عرصه های منابع طبیعی نظیر مرتع به کاربری های دیگر که تحت سیستم مدیریت انسان باعث افزایش فرسایش، هدر رفت تشدیدی خاک و انتقال عناصر غذایی همراه با آن می شود.

عنوان	فایل
تخمین هدررفت خاک و عناصر غذایی در اثر تغییرکاربری اراضی مرتعی با استفاده از باران ساز مصنوعی	application/pdf takhmine hadar rafte.pdf 339 KB	دانلود

مریم یوسفی فرد

احمد جلالیان

حسین خادمی