جریان اضطرابی

یک روز طبق معمول ساعت ۷ شب از محل کار به خانه برگشتم شام مختصری خوردم و پای تلویزیون نشستم از فرط خستگی, کم کم جلوی تلویزیون چشم هایم داشت گرم می شد و خوابم می برد, ناگهان احساس تپش قلب شدیدی کردم و سرآسیمه از جا پریدم

یک روز طبق معمول ساعت ۷ شب از محل کار به خانه برگشتم. شام مختصری خوردم و پای تلویزیون نشستم. از فرط خستگی، کم‌کم جلوی تلویزیون چشم‌هایم داشت گرم می‌شد و خوابم می‌برد، ناگهان احساس تپش قلب شدیدی کردم و سرآسیمه از جا پریدم...

ضربان قلبم هر لحظه تند‌تر و تندتر می‌شد و درد قفسه‌سینه هم به آن اضافه شده بود. دست‌هایم می‌لرزیدند. این حالت برای من که جوان سالم و سرحالی بودم، بسیار نگران‌کننده بود. حس می‌کردم همین الان قلبم از کار می‌افتد و سکته می‌کنم. وحشت کرده بودم هر طور بود، لباس پوشیدم و به نزدیک‌ترین درمانگاه محل مراجعه کردم. پزشک کشیک بعد از معاینه و گرفتن نوار قلب گفت مشکل جدی‌ای وجود ندارد و فقط دچار اضطراب شده‌اید اما از آن پس تقریبا هر شب این تجربه وحشتناک تکرار می‌شود...

این هفته به سراغ دکتر مجید صادقی، روان‌پزشک و دانشیار گروه روان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران رفتیم تا بیشتر درباره اختلالات اضطرابی و علایم آن بدانیم.

▪ آقای دکتر! مهم‌ترین عارضه‌ای که ممکن است در اثر حمله‌های اضطرابی پیش بیاید، چیست؟

- اختلالات‌ اضطرابی همان حمله‌های «پانیک» یا حمله‌های «هول» هستند. حمله‌های پانیک ناگهانی ایجاد و در عرض چند دقیقه آنقدر شدید می‌شوند که بیمار آن را غیرقابل تحمل تصور می‌کند. بیشتر بیماران هنگام بروز حمله‌های پانیک، دچار علایم جسمی شدیدی مانند سرگیجه، احساس سبکی یا سنگینی در سر، نفس‌تنگی، تپش قلب، درد در قفسه‌سینه، لرزش بدن، خواب‌رفتن و سوزن‌سوزن شدن انتهای اندام‌ها‌، دل‌پیچه، اسهال، احساس بیگانگی با اطراف و از همه مهم‌تر احساس اینکه هر لحظه ممکن است دچار جنون یا مرگ ناگهانی شوند، می‌شوند.

▪ شدت حمله‌ها چگونه است؟

- شدت حمله‌ها به‌حدی است که احتمال یک بیماری وخیم جسمی را در ذهن بیمار یا حتی پزشک ایجاد می‌کند و در برخی مواقع باعث ترس و واهمه بیمار می‌شود، به طوری که بیمار از موقعیت‌هایی که مشابه حمله است، اجتناب می‌کند.

▪ هنگام بروز حمله اضطرابی چه خطری بیمار را تهدید می‌کند؟

- در واقع حمله‌های پانیک نه خطرناک هستند و نه کشنده و بیمار هنگام حمله دچار رفتار یا حرکات غیرعادی و جنون‌آمیز نخواهد شد. حمله‌های پانیک نوعی حمله‌های اضطرابی هستند که ناگهان و با شدت بروز می‌کنند و معمولا در عرض چند دقیقه هم خودبه‌خود فروکش می‌کنند.

▪ چرا این حمله‌ها آزار‌دهنده‌اند؟

- آنچه بیش از هر چیز بیماران را آزار می‌دهد، شدت حمله‌هاست که به گفته خود بیماران طی آن احساس مرگ قریب‌الوقوع به سراغشان می‌آید و برخی از آنها می‌گویند یک لحظه حس کردم همین الان است که دیگر تمام کنم. ترس از بروز حمله دوباره در آینده نیز در برخی بیماران وجود دارد. بسیاری از بیماران با تصور داشتن یک بیماری وخیم جسمی، مشتری دایمی اورژانس‌های بیمارستانی، درمانگاه‌ها و مطب‌های متخصصان مختلف می‌شوند و با وجود اینکه پزشک به آنها اطمینان می‌دهد سالم هستند و بیماری وخیم جسمی هم ندارند، قانع نمی‌شوند.

▪ این حمله‌ها چه اثری روی روابط اجتماعی بیماران دارد؟

- حمله‌های پانیک زندگی بعضی از مبتلایان را بسیار محدود می‌کند به حدی که گاهی حتی جرات خروج از منزلشان را هم ندارند و وابستگی زیادی به اطرافیان پیدا می‌کنند. درصدی از بیماران دچار افسردگی می‌شوند یا برای خوددرمانی به مصرف انواع موادمخدر و آرام‌بخش‌های غیرمجاز روی می‌آورند.

▪ زنان بیشتر درگیرند یا مردان؟

- معمولا بین ۵/۱ تا ۵ درصد افراد جامعه ممکن است در طول عمرشان دچار اختلالات پانیک شوند که سهم خانم‌ها در این میان ۳-۲ برابر بیشتر از آقایان است. این بیماری بیشتر در سن جوانی بروز می‌کند. خوشبختانه پیش‌آگهی آن رضایت‌بخش است و بیشتر بیماران در طولانی?مدت بهبود پیدا می‌کنند و فقط در حدود ۱۰ درصد آنها همچنان علایم بیماری، آزاردهنده خواهد بود.

▪ درمان این عارضه چگونه است؟

- راه‌های موثری برای این حالت‌ها وجود دارد که روان‌پزشکان از آنها برای درمان بیماران استفاده می‌کنند. این درمان‌ها شامل درمان‌های دارویی برای کنترل حمله حاد پانیک و درمان نگهدارنده طولانی‌مدت برای پیشگیری از تکرار حمله‌های بعدی هستند که گاهی حتی پس از بهبود کامل تا یک سال نیز ادامه می‌یابند.

▪ شما به عنوان روان‌پزشک، چه توصیه‌ای برای بیماران دارید؟

- هنگام بروز یک حمله پانیک بیمار باید آرامش و خونسردی خود را حفظ کند و بداند تجربه این حمله به قیمت جانش تمام نخواهد شد و با خودش تکرار کند: «دفعه پیش هم‌ همین‌طور شدم، هیچ اتفاقی نیفتاد و این حالت هم تا چند دقیقه دیگر از بین می‌رود و به حالت‌ عادی برمی‌گردم.» هنگام حمله، بیمار باید سعی کند از نفس‌نفس‌زدن یا تنفس‌های کوتاه و سطحی خودداری کند و به جای آن ابتدا یک دم عمیق با بینی انجام دهد، نفسش را کمی در سینه حبس و سپس با یک بازدم طولانی از راه دهان، آن را خارج کند. همین تمرین تنفسی ساده می‌تواند او را کاملا آرام کند. اگر احساس تنگی‌نفس و نفس‌نفس زدن، شدید و غیرقابل کنترل است، می‌تواند به آرامی درون یک پاکت کاغذی بزرگ نفس بکشد و همان هوای بازدم را دوباره استنشاق کند. همچنین روان‌پزشک باید از طریق روش مواجهه‌درمانی بیمار به تدریج او را با موقعیت‌های ناخوشایندی که می‌ترسد با مواجهه با آنها دچار حمله شود، روبرو کند تا زندگی اجتماعی‌اش بیش از پیش محدود نشود. در مجموع حمله‌های پانیک گرچه تجربه ناخوشایندی برای بیماران هستند اما خوشبختانه آسیبی به آنها نمی‌رسانند و به خوبی با درمان‌های مناسب دارویی و غیردارویی کنترل می‌شوند.

پرنیان پناهی