دستاوردهای دولت در روابط با کشورهای آمریکای لاتین

ایجاد ادبیات مشترک عدالتخواهانه و مبارزه با طبقاتی شدن نظام بین الملل از جمله مؤلفه های بسط روابط خارجی از سوی دولت نهم در آمریکای لاتین به شمار می آید منطقه ای استراتژیک که روزگاری حیاط خلوت آمریکا محسوب می شد, امّا اینک به حیاط قدرت نمایی کشورهای ضدآمریکایی بدل شده است

ایجاد ادبیات مشترک عدالتخواهانه و مبارزه با طبقاتی شدن نظام بین‌الملل از جمله مؤلفه های بسط روابط خارجی از سوی دولت نهم در آمریکای لاتین به شمار می‌آید؛ منطقه‌ای استراتژیک که روزگاری حیاط خلوت آمریکا محسوب می‌شد، امّا اینک به حیاط قدرت‌نمایی کشورهای ضدآمریکایی بدل شده است.

تحولات و روابط ناعادلانه جهانی بر اساس نظم سلطه و نظام تک قطبی به سرکردگی آمریکا و همچنین برخوردها و تحریمهای به عمل آمده علیه کشورهای مستقل، دولت نهم را بر آن داشت تا به سمت همگرایی و همبستگی‌های جهانی و منطقه ای گام بردارد.

ایجاد ادبیات مشترک حول بسط عدالت و مبارزه با طبقاتی شدن نظام بین‌الملل از جملة مؤلفه‌های بسط روابط خارجی از سوی دولت نهم در آمریکای لاتین به شمار میآید؛ منطقه‌ای استراتژیک که روزگاری حیاط خلوت آمریکا محسوب می‌شد، امّا اینک به حیاط قدرت‌نمایی کشورهای ضد سلطه به خصوص ضد سلطة آمریکا بدل شده است.

این اقدام جمهوری اسلامی ایران در شکل‏دهی همکاریهای دو جانبه و چندجانبه با کشورهای آمریکای لاتین، سبب‌ساز دستاوردهای عدیده‌ای در عرصه‏های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی شده و چشم‌انداز درخشان‌تری را نوید می‏دهد.

فصل نوین مناسبات ایران و آمریکای لاتین از چه براهینی تبعیت می‌کند؟ آیا روابط ایران و آمریکای لاتین آنگونه که منتقدین و مخالفین دولت نهم ادعّا می‌کنند، فاقد مبانی و وجاهتهای معطوف به منافع ملّی است یا برعکس؟

در گزارش زیر که به مناسبت هفته دولت منتشر می‌شود، با استفاده از گزارشات اداره کل آمریکای وزارت امور خارجه، ضمن شرح اجمالی تاریخچه و ماهیت روابط ایران و کشورهای آمریکای لاتین، دستاوردهای دولت نهم در دور نوین مناسبات جمهوری اسلامی با این کشورها منتشر می‌شود.

● آمریکای لاتین

مجموعه‌ای از ۳۴ کشور از آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی، حوزة کارائیب و جنوب آمریکا، آمریکای لاتین نامیده می‌شود. این کشورها عبارتند از : آرژانتین، برزیل، بولیوی، کلمبیا، کاستاریکا، کوبا، شیلی، اکوادور، السالوادور، گواتمالا، هندوراس، مکزیک، نیکاراگوئه، پاناما، پاراگوئه، پرو، پورتوریکو، جمهوری دومنیکن، اروگوئه، ونزوئلا، آنتیگو بربودا، باهاماس، باربادوس، بلیز، دومنیکا، گرانادا، گویانیا، هائیتی، جامائیکا، سن‌کیست‌ونویس، سان ویسنت، سانتالوسیا، سورینام، ترنیداد و توباگو

مطالعه رفتار خارجی کشورهای منطقه آمریکای لاتین، بیانگر این واقعیت است که تحت تأثیر پایان جنگ سرد، گرایش جدیدی در میان کشورهای منطقه دیده می‌شود که حاکی از ارائه تعریفی جدید از جایگاه منطقة آمریکای لاتین در نظام بین الملل از سوی کشورهای منطقه است.

مهمترین مؤلفه‌های سیاست خارجی جدید آمریکای لاتین عبارت‌اند از:

الف) تلاش برای به دست آوردن نقش مستقل در سیاستگذاری و خروج از فشار عوامل خارجی

ب) تلاش برای اثرگذاری بیشتر درصحنه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی

ج) تلاش برای به دست آوردن جایگاه مناسب در تجارت جهانی

د) تقویت پیوندهای دوستی و تحکیم روابط با کشورهای خارج از حوزه سنتی(آمریکا و اروپا)

و) ایجاد همگرایی و مطرح شدن آمریکای لاتین در نظام بین‌المللی‌ به عنوان یک زیر سیستم

ه) تضمین رشد و جهش اقتصادی

ناگفته پیداست که در این برهه زمانی، بسیاری از مؤلفه‌های‌ سیاست خارجی منطقه آمریکای لاتین با مؤلفه‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران همخوانی و مطابقت دارد؛ از این رو، این احساس هماهنگی و همگنی طرفین در ادبیات سیاسی سبب شده تا جمهوری اسلامی ایران درصدد توسعه و گسترش روابط با کشورهای منطقه باشد.

از دیگرسو این مشابهت‌ها موجب شده که تعدادی از کشورهای این منطقه جزو کشورهای دوست و هم‌پیمان و تعدادی دیگر از کشورهای این منطقه از رده کشورهای متخاصم به رده کشورهای غیرمتخاصم تغییر مسیر دهند.

● موقعیت فعلی روابط ایران با آمریکای لاتین

از سال ۲۰۰۲ تحولات سیاسی در منطقه آمریکای لاتین به گونه‌ای شکل گرفت که منجر به قدرت رسیدن احزاب چپی(سوسیالیست‌های مرکزگرا) شد. روی کار آمدن لولا در برزیل، واسکز در اروگوئه، کریشنر در آرژانتین، مورالس در بولیوی، کورآ در اکوادور و دانیل اورتگا در نیکاراگوئه و از همه مهمتر تحکیم و بسط قدرت چاوز به عنوان مرکز ایده همگرایی منطقه‌ای بر محور ایده‌های سیمون بولیوار همگی حکایت از این موضوع دارد که گروه ناسیونالیستها و سوسیالیستها در منطقه در حال ایجاد اتحادیه‌ای سیاسی از هم‌مسلکانی هستند که در نظام بین‌الملل جدید به دنبال هویت جدید و مستقل از قدرتهای نظام بین المللی هستند.

گذشته از اینکه این گروه تا چه حد می‌توانند بر عوامل تحدید کننده برای تحقق آرزوهای خود فائق آیند یا اینکه فریادهای عدالت‌طلبانه این مجموعه از نظام بین المللی تا چه حد اثرگذار است، بازتاب آن در ایران طنین انداز شده و به نوعی هم‌جبهه‌گی بین ملتها و متعاقباً دولتهای دوطرف رهنمون شده است.

تحولات سیاسی در آمریکای لاتین در ایران مورد توجه دقیق و جدید دولت نهم به ریاست محمود احمدی‌نژاد قرار گرفته است. از دیدگاه سیاست خارجی جدید ایران، منطقه آمریکای لاتین دارای توانمندی‌های بالقوه و بالفعل بسیاری است که می‌تواند موجد همکاریهای‌ دوجانبه و چندجانبه بین ایران و منطقه باشد.

در همین راستا دولت نهم با رویکردهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی سعی داشته است تا با تحکیم روابط با کشورهای آمریکای لاتین، ضمن توسعه و تحکیم روابط خود با کشورهایی که از خود تمایلات انقلابی نشان می‌دهند، در کنار آنها جبهه جدیدی را در صحنه جهانی علیه آمریکا و نظام ناعادلانه بین‌المللی ایجاد کند.

سفرهای متعدد محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به کشورهای کوبا، نیکاراگوئه، بولیوی، ونزوئلا و اکوادور و استقبال مردمی از وی و ابراز محبّت و مودّت مردمی در استقبال از او، نشان از نهادینه شدن ادبیات سیاسی و آرمانهای عدالتخواهانه ایران در افکار عمومی منطقه دارد.

در کنار اقبال مردمی از توسعه روابط رسمی ایران و کشورهای منطقه، ظرفیتهای مردمی یکی از فضاهای ایجاد شده برای توسعه و تحکیم روابط ایران و کشورهای منطقه است که در دولت نهم به آن اهتمام ویژه‌ای شده است.

حضور قدرتمندانه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای منطقه با توجه به ظرفیتهای سیاسی و اقتصادی ایران در ایجاد محوری قدرتمند از اتحاد ایران و کشورهای منطقه به گونه‌ای حائز اهمیت است که موجب نگرانی کشورهای استیلاجو شده و به‌خصوص مقامات ایالات متحده آمریکا و رژیم اشغالگر قدس بارها نسبت به حضور قوی دیپلماتیک و توسعه روابط سیاسی و اقتصادی ایران با کشورهای آمریکای لاتین به دولتهای این منطقه هشدار و اخطار داده‌اند اما با توجه به حقانیت مواضع بین‌المللی ایران و همچنین منافع حاصل از توسعه روابط بین ایران و آمریکای لاتین، افکار عمومی و دولتهای منطقه با رد ادعاهای واهی استکبار جهانی، بر توسعه روابط با ایران تأکید و پافشاری کرده‌اند؛ به طوریکه هوگو چاوز و مورالس بارها بر توسعه روابط دوستانه و برادرانه با ایران تأکید کرده‌اند.

در این ارتباط حتی در زمانی‌ که لولا رئیس‌جمهور برزیل در سفر رسمی خود به آمریکا، در یک مصاحبه در حضور جورج بوش که سعی‌ داشت برزیل را از توسعه روابط با ایران باز دارد، به طور رسمی ضمن حمایت از حق ایران برای دستیابی به فنآوری هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز، اعلام کرد که روابط ایران و برزیل موضوعی دوجانبه است.

دولت نهم با عنایت به سیاست اصولی خود مبنی بر توسعه همه‌جانبه با کشورهای جامعه بین‌المللی و فضای مناسب ایجاد شده در منطقه آمریکای لاتین، با توجه به فرصت‌سازی و بهره‌برداری بهینه از فرصت ایجاد شده به عنوان راهبرد دیپلماسی کشورمان به توسعه روابط با کشورهای منطقه اهتمام ویژه‌ای مبذول داشته است و اکنون پس از حدود ۳ سال پیگیری دیپلماسی فعال با کشورهای منطقه به دستاوردهای قابل توجه‌ای دست یافته است که برخی از این دستاوردها در حوزه سیاسی و اقتصادی با اهمیت و به شرح زیر قابل طیف‌بندی است.

قابل توجه اینکه دستاوردهای ایران در روابط خود با کشورهای آمریکای لاتین که در این مجال ذکر می‌شود، تنها بخشی از مجموعه اقداماتی است که در حوزه وزارت خارجه قابل احصاء است و با توجه به گستردگی روابط ایران و آمریکای لاتین هر بخش از دولت می‌تواند مجموعه دیگری را به آن اضافه نماید. ضمن اینکه ماهیت برخی از اقدامات بلندمدت که کار آن در دو سال اخیر آغاز شده نشان می دهد که زمان بهره‌برداری آن در آینده نزدیک و دور خواهد بود.

● اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه آمریکای لاتین با توجه به رویکرد جدید دولت نهم بر اساس محورهای زیر شکل گرفته است:

۱) تهدیدزدایی از پیرامون نظام جمهوری اسلامی و ایجاد روندهای نوین بین‌المللی

۲) فرصت‌سازی و ایجاد ظرفیتهای نوین متقابل

۳) گسترش عمق استراتژیک جمهوری اسلامی

۱) تهدید زدایی از پیرامون نظام جمهوری اسلامی و ایجاد روندهای نوین بین‌المللی

از آنجا که نظام سلطة جهانی، در دنیای آشفتة امروز بعضاً تهدیدات متنوعی حول منافع و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران سازماندهی می‌کند، روشن‌ترین اصل در تنظیم هر راهبرد سیاست خارجی، تهدیدزدایی و به کار بردن دیپلماسی خلاّق محور و ابتکاری است. از سوی دیگر با در نظر داشتن اینکه حوزة سیاست خارجی ایران بعضاً با مسائل امنیتی در سطح منطقه و جهانی پیوند خورده است، لازم است دیپلماسی ایران نیز در این ارتباط با دقت بیشتری مسائلی را که در حوزه امنیتی جمهوری اسلامی ایران تاثیرگذار هستند، مورد توجه قرار دهد.

اگرچه منطقه آمریکای لاتین در دایره اولیه حوزه امنیتی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار ندارد و تهدیدات نظامی و اقتصادی علیه کشورمان از سوی کشورهای این منطقه متصور نیست، لیکن برخی مسائل به طور غیر مستقیم بر منافع و امنیت تمامی کشورها تأثیرگذار خواهد بود.

اولین مورد از پیوند مسائل ایران با دیگر مناطق جهان، موضوع هسته‌ای ایران است. به خوبی‌ می‌دانیم که تعدادی از کشورهای منطقه از جمله برزیل، آرژانتین، ونزوئلا و کوبا اعضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای هستند؛ در همین ارتباط، تعداد دیگری از کشورهای منطقه از جمله برزیل، آرژانتین جزو اعضای غیردائم شورای امنیت هستند، از این رو، نقش سیاسی و مواضع این کشورها در طرح احتمالی هر اقدامی علیه یا به نفع کشورمان در شورای امنیت و شورای حکام تأثیرگذار است.

با این حساب، تهدیدزدایی از یکسو و ایجاد روندهای جدید در نظام بین‌المللی از دیگرسو و جلب نظر مساعد کشورهای هم‌جبهه در رفع تهدیدات علیه منافع و امنیت کشورمان ضروری است.

۲) فرصت سازی و ایجاد ظرفیتهای نوین متقابل

با توجه به پتانسیل‌های سیاسی و اقتصادی و زیرساخت سیاسی مناسب کنونی در منطقه، دولت نهم کوشیده است در تعامل با کشورهای دوست از جمله کوبا و ونزوئلا به چارچوبی دست یابد که ایران بتواند بر اساس امکانات موجود در منطقه، فضای مناسبی را برای فعال نمودن سیاست خارجی خود فراهم کند.

۳) گسترش عمق استراتژیک جمهوری اسلامی

ضمن تهدیدزدایی و فرصت سازی به عنوان اولویتهای اولیه سیاست خارجی که در برگیرنده منافع فوری و دفع خطرهای سریع است، ایران نیازمند این است که با ساز و کارهای بلندمدت از جمله راهبردهای فرهنگی، ابزار تجاری و اقتصادی(از جمله سرمایه‌گذاری مشترک) و تقویت دیپلماسی عمومی در منطقه، به جایگاهی برسیم که بتوانیم موقعیت نفوذ را برای سیاست خارجی کشورمان در منطقه تعریف کنیم، تعریف موقعیت جدید باید به گونه‌ای باشد که به عمق استراتژیک جمهوری اسلامی منجر شود.

● اهداف کلی برنامه روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای منطقه آمریکای لاتین

با توجه به محورهای سه‌گانه فوق به منظور برنامه ریزی و تنظیم روابط دو جانبه کشورمان با کشورهای منطقه آمریکای لاتین در سه محور سیاسی، اقتصادی،فرهنگی و رسانه‌ای، اهداف کلی زیر مورد توجه قرار گرفته است:

الف) سیاسی

۱) توسعه روابط منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران با آمریکای لاتین به منظور اتخاذ مواضع مشترک در خصوص مسائل مهم بین‌المللی

۲) استفاده از پتانسیل‌های سیاسی منطقه برای کسب حمایت در مجامع بین المللی و بهره‌برداری از قدرت مجموعه‌ای و نفرادی کشورهای منطقه آمریکای لاتین برای حل مسائل بین‌المللی ایران از جمله حقوق بشر و پرونده هسته‌ای و تحقق اهداف ملی جمهوری اسلامی ایران از یکسو و حمایت ایران از هویت، استقلال و پیشرفت کشورهای آمریکای لاتین از دیگرسو

۳) توسعه روابط سیاسی دوجانبه به منظور ایجاد زمینه لازم برای توسعه سایر جنبه‌ها و ابعاد روابط دوجانبه

۴) تقویت روابط سیاسی با پیمانهای سیاسی منطقه‌ای نظیر گروه ریو به منظور استفاده از لابی منطقه ای‌ در سطح بین‌المللی و روابط دوجانبه

ب) اقتصادی

توسعه روابط اقتصادی به منظور متنوع سازی در روابط تجاری و ایجاد شرکتهای مختلط برای سرمایه‌گذاری مشترک. در این زمینه همکاریهای منطقه‌ای از جمله ایجاد زمینه برای همکاریهای بلوکی بین اکو و مرکوسور در بلندمدت در نظر گرفته می‌شود.

با توجه به موقعیت و توانمندیهای اقتصادی و تجاری آمریکای لاتین به عنوان یک بلوک قوی در اقتصاد جهانی و همچنین توانمندی‌های ایران در منطقه، به عنوان دروازه ورود به آسیای میانه و قفقاز، امکانات ترانزیت کالا به شمال از طریق خلیج فارس و زمینه‌های موجود سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد تجاری و صنعتی، روابط محکمی در آینده پیش‌بینی می‌شود.

در این ارتباط تاکنون از سوی دولت نهم اهداف زیر طراحی شده است:

۱) استفاده از ظرفیتهای اقتصادی و تجاری منطقه

۲) جذب سرمایه و صدور خدمات فنی و مهندسی

۳) توسعه بازارهای صادراتی جمهوری اسلامی ایران

۴) متنوع سازی بازارهای وارداتی ایران

۵) زمینه سازی برای تعامل در داد و ستد تکنولوژیک

ج) فرهنگی

با توجه به اینکه چهره ایران طی مدت ۳۰ سال گذشته، همواره مورد تهاجم دشمنان قرار داشته، تصویر موجود از ایران در منطقه بر اساس تبلیغات منفی دستگاههای خبری و اطلاعاتی غربی و عمدتاً آمریکا شکل گرفته است. بنابراین یکی از اهداف عمده ایران، دادن اطلاعات و شناخت کافی از فرهنگ، هنر و سابقه کهن ایران در تاریخ تمدن جهانی از یک سو و آشنایی آنان با ایران از سوی دیگر است.

این بعد از روابط با توجه به نقش خطیر افکار عمومی در شکل‌دهی و پشتیبانی از یک رابطه سالم و متوازن و پایدار از اهمیت بسیاری برخوردار است.

از این رو اهداف زیر در بعد فرهنگی و رسانه‌ای مورد توجه قرار گرفته است:

۱) نمایاندن چهرة حقیقی دولت و ملت بزرگ ایران در منطقه

۲) توسعه دیپلماسی عمومی برای اثرگذاری بر دیپلماسی رسمی

۳) حمایت از جوامع مسلمان و تلاش برای حفظ کرامت و شأن آنان

۴) نفوذ فرهنگی و تلاش برای بسط گفتمان عدالت به منظور ایجاد روندهای جدید برای جلوگیری از گسترش نظام ناعادلانه جهانی

● دولت نهم و برنامه‌های اجرایی روابط دو جانبه ایران و کشورهای آمریکای لاتین

الف) سیاسی

۱) تحکیم روابط با کشورهای دوست در منطقه نظیر ونزوئلا با گسترش مناسبات سیاسی و رفت و آمد مقامات عالیرتبه بین دو کشور

۲) ایجاد مکانیسم دوره‌ای شش ماه یا یک ساله برای گفتگوهای سیاسی بین مقامات عالیرتبه و کارشناسی در حد معاونین وزیر امور خارجه به صورت متقابل

۳) تلاش برای خارج کردن روابط ایران و آرژانتین از وضعیت موجود

۴) تأسیس سفارتخانه ایران در بولیوی، نیکاراگوئه و اکوادور

ب) اقتصادی

۱) تأسیس دفترهای تجاری در شهرهای مهم منطقه آمریکای لاتین از جمله سانپائولو- پاناما

۲) ایجاد اتاق بازرگانی ایران و آمریکای لاتین در اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران

۳) بررسی فعال کردن دفتر کشتیرانی ایران در سانپائولو

۴) برقراری خط هوایی مستقیم (مسافری و باری) با کشورهای منطقه

۵) تأسیس شرکت مشترک بازرگانی با تعدادی از کشورهای منطقه

۶) تأسیس بانک مشترک و صندوق مشترک با ونزوئلا به منظور اجرای پروژه در سایر کشورها

۷) عضویت در بانک جنوب

۸) تأسیس شرکت مشترک برای اجرای پروژه‌های نفتی

۹) تأسیس شرکت مشترک حمل و نقل نفتی

۱۰) تأسیس شرکت مشترک پتروشیمی

۱۱) تحقق پروژه‌های مربوط به تأسیس شرکتهای تجاری در خصوص همکاریهای چندجانبه

۱۲) عضویت ناظر در آلبا

ج) فرهنگی

۱) ایجاد کرسی‌های زبان فارسی و ایرانشناسی در دانشگاه‌های منطقه و تقویت کرسی‌های موجود

۲) برگزاری سمینارهای دوره‌ای در ارتباط با سیاست، فرهنگ و اقتصاد در دانشگاه‌های کشورهای منطقه

۳) تأسیس شعبه خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در شهر ریودوژانیرو

۴) برگزاری جشنواره‌های دوره‌ای فرهنگی و هنری

۵) تأسیس انجمن دوستی ایران با کشورهای منطقه آمریکای لاتین

۶) تأسیس انجمن دوستی ایران و آمریکای لاتین

۷) گشایش رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تعدادی از کشورهای منطقه آمریکای لاتین

۸) ایجاد خانه ایران در ونزوئلا

۹) توسعه ارتباط با رسانه‌های گروهی و جراید منطقه

د) سیاست خارجی و مناسبات دیپلماتیک

۱) امضای اعلامیه برقراری روابط دیپلماتیک بین ایران و جمهوری بولیوی

۲) بازگشایی سفارت جمهوری اسلامی ایران درسانتیاگو، بوگوتا و ماناگوا

۳) اعزام نمایندگان ویژه به بولیوی و اکوادور به منظور افتتاح نمایندگی

۴) افتتاح سفارت نیکاراگوئه در تهران

۵) سفر ریاست جمهوری اسلامی ایران به کشورهای منطقه (ونزوئلا، نیکاراگوئه، بولیوی، اکوادور و کوبا)

۶) سفر رئیس مجلس شورای اسلامی به برزیل، کوبا و ونزوئلا

۷) سفر سایر مقامات رسمی ایرانی به کشورهای آمریکای لاتین ( سفر وزیر امور خارجه به کوبا و ونزوئلا، سفر وزیر بازرگانی به کوبا و ونزوئلا، سفر وزیر کشاورزی به ونزوئلا و کوبا، سفر وزیر صنایع به ونزوئلا، سفر رئیس سازمان صدا و سیما به کوبا، ونزوئلا و نیکاراگوئه، سفر معاونین وزرا و تعدادی دیگر از مقامات کشورمان به کشورهای آمریکای لاتین)

۸) سفر هیئتهای متعدد پارلمانی و سیاسی از کشورهای آمریکای لاتین به ایران:

سفر رئیس جمهور ونزوئلا به تهران (۳ بار)- سفر هیئت پارلمانی کلمبیا، مکزیک، ونزوئلا و کوبا به تهران (برای شرکت در اجلاس دفاع از حقوق حقه مردم فلسطین)- توسعه همکاری‌های دفاعی و اعزام وابسته‌های نظامی و دفاعی به ونزوئلا- برگزاری دوره آموزشی دیپلماتیک برای دیپلماتهای بولیوی و ونزوئلا- برگزاری اولین دورة آموزش زبان فارسی در دانشگاه ونزوئلا

و) روابط تجاری

در پی اعمال برخی از تحریم‌های تجاری و اقتصادی علیه کشورمان در سالهای اولیه انقلاب، جمهوری اسلامی ایران به منظور متنوع سازی بازارهای تجاری و اقتصادی خود، ظرفیتهای تجاری و اقتصادی منطقه آمریکای لاتین را مورد توجه قرار داد.

مطالعه روابط تجاری ایران طی دوران پس از انقلاب اسلامی، بیانگر افزایش سریع و پرحجم روابط تجاری ایران با کشورهای منطقه است. این روابط تا سالهای اخیر صرفاً در حوزة واردات کالاهای اساسی و به صورت یک طرفه بوده است؛ به طوریکه در این مدت بر اساس یک تخمین، میزان واردات کالا از کشورهای این منطقه، بیش از ۲۵ میلیارد دلار بوده است. طرفهای مهم تجاری ایران در منطقه عبارت بودند از: برزیل، آرژانتین و مکزیک.

دولت نهم با توجه به اهمیت روابط اقتصادی به تنظیم روابط سیاسی، راهبرد جدیدی را در توسعة روابط سیاسی بر پایه متنوع سازی مقاصد تجاری در منطقه آمریکای لاتین، متوازن ساختن روابط سیاسی و اقتصادی و افزایش صادرات به کشورهای منطقه را در دستور کار قرار داده است. در این ارتباط با ظرفیت‌های سیاسی به وجود آمده در منطقه به ویژه در کشورهای ونزوئلا، بولیوی، نیکاراگوئه و اکوادور، سعی وافری به منظور ایجاد فرصتهای تجاری برای تجار ایرانی و صادرات خدمات فنی و مهندسی کشورمان به این منطقه فراهم آمده است.

● برخی از رهآوردهای تجاری دولت نهم در توسعة صادرات کالا و خدمات فنی و مهندسی و سایر همکاریهای اقتصادی در آمریکای لاتین

الف) پروژه‌های به انجام رسیده

۱) احداث کارخانه تراکتورسازی مشترک ایران و ونزوئلا (ون ایران با ظرفیت سالانه ۱۲هزار دستگاه تراکتور) و صدور تولیدات این کارخانه به کشورهای منطقه از جمله بولیوی و اروگوئه

۲) احداث کارخانه اتومبیل سازی مشترک ایران خودرو و سایپا در ونزوئلا با ظرفیت سالانه ۲۴هزار دستگاه

۳) صادرات صنایع کوچک به ونزوئلا و بولیوی و کوبا از جمله احداث کارخانجات تولید لبنیات و آردسازی و ماشین‌آلات تزریق پلاستیک

۴) اجرای پروژه‌های آبرسانی در کوبا

۵) اجرای پروژة مطالعات اکتشاف زمین‌شناسی در ونزوئلا

۶) برقراری اولین خط پرواز مستقیم خاورمیانه به آمریکای لاتین از مبدأ تهران به کاراکاس

۷) اجرای دو قرارداد برای احداث ۱۷ هزار واحد مسکونی در ونزوئلا

۸) خرید اولین محموله بنزین از ونزوئلا در راستای متنوع‌سازی منابع وارداتی برای کاهش آثار تحریمهای احتمالی

۹) افتتاح دفتر وزارت صنایع در کاراکاس

۱۰) برقراری روابط کارگزاری بانک توسعة صادرات ایران با تعدادی از بانکهای ونزوئلایی (در این ارتباط مذاکرات برای ایجاد روابط کارگزاری با تعدادی از بانکهای لاتینی از جمله برزیل در جریان است)

۱۱) جذب سرمایه‌گذاری شرکت پتروبراس برای عملیات اکتشاف نفت در حوزة توسن در خلیج فارس

۱۲) برگزاری کمیسیون مشترک ایران ونزوئلا و ایران و کوبا

۱۳) گسترش همکاریهای اقتصادی و تجاری با کوبا از جمله صادرات ۷۵۰ دستگاه واگن

۱۴) افتتاح کارخانة تولید واکسن هپاتیت و داروهای نوترکیبی در تهران با همکاری کوبا

۱۵) صادرات انواع شیرآلات آبرسانی الکترود، فلنج فولادی، کمپرسور، ورق، میل‌گرد و ابزار آلات صنعتی

۱۶) استفاده از توانمندی‌های کوبا در زمینة بیوتکنولوژی پرورش آبزیان

۱۷) پرورش آبزیان قاره‌ای و دریایی

۱۸) پروژة مدرنیزه کردن و توسعة ظرفیت تولیدی سیستم‌های آبیاری در کوبا

۱۹) تأمین و راه‌اندازی مجدد ایستگاههای تقلیل فشار ۲۵۰ کیلو وات

ب) پروژه‌های داری قرارداد

۱) آغاز عملیات احداث کارخانه سیمان در ونزوئلا

۲) آغاز عملیات احداث کارخانة دوچرخه‌سازی

۳) آغاز تولید ماشین‌آلات جوجه‌کشی

۴) تولید نوشابه غیر الکلی گازدار

۵) ساخت و صدور کشتی

۶) ایجاد صندوق مشترک مالی ایران و ونزوئلا

۷) تأسیس شرکت مشترک نفت‌کش ایران و ونزوئلا

ج) روابط فرهنگی و دیپلماسی عمومی

۱) افتتاح دفتر صدا و سیما در کاراکاس

۲) برگزاری دوره‌های آموزشی برای مهندسین نفت و پتروشیمی ونزوئلا

۳) ایجاد کرسی زبان فارسی در ونزوئلا و کلمبیا و تقویت کرسی زبان فارسی در برزیل

۴) سفر هیئت فرهنگی و دانشگاهی از آرژانتین و شیلی به تهران

۵) برگزاری اولین سمینار علمی جایگاه آمریکای لاتین در نظام بین‌المللی و روابط ایران و منطقه آمریکای‌ لاتین در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی

۶) برگزاری کارگاه آموزشی بازشناسی نقش فرهنگی آمریکای لاتین

۷) ارتباط مستقیم و مستمر با روزنامه‌نگاران محلی و چاپ مقالات دیپلماتهای ایرانی در روزنامه‌های کشورهای آمریکای لاتین

۸) مصاحبه سفرای جمهوری اسلامی ایران در منطقه آمریکای لاتین با رسانه‌های گروهی

د) موافقت‌نامه‌های زیربنایی

۱) موافقتنامه حمل و نقل هوایی ایران و ونزوئلا

۲) یادداشت تفاهم همکاریهای بهداشتی

۳) یادداشت تفاهم همکاریهای زیست محیطی ایران و ونزوئلا

۴) موافقتنامه تشویق و حمایت متقابل از سرمایه‌گذاری خارجی ایران و کوبا

۵) موافقتنامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف ایران و کوبا

۶) موافقتنامه همکاریهای گمرکی ایران و کوبا

۷) موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران و کوبا

۸) یادداشت تفاهم همکاریهای جامع ایران و بولیوی

۹) یادداشت تفاهم همکاریهای کشاورزی ایران و بولیوی

۱۰) یادداشت تفاهم همکاری‌های صنعتی ایران و بولیوی

● دورنمای روابط ایران و آمریکای لاتین

با عنایت به عواملی همچون:

۱) روندهای موجود در آمریکای لاتین که مؤید نقش آفرینی کشورهای این منطقه درمعادلات منطقه‌ای و بین‌الملی است؛

۲) پتانسیل‌های اقتصادی و تجاری منطقه‌ای و نقش بارز آنها در مبادلات تجارت بین‌الملی؛

۳) همگرایی نسبی در مواضع ایران و تعدادی از کشورهای مهم منطقه آمریکای لاتین درخصوص مسائل مهم بین‌المللی؛

می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که روابط ایران با کشورهای منطقه آمریکای لاتین چه در سطح دوجانبه چه در سطح منطقه‌ای از ظرفیتهای بالایی برای توسعه برخوردار است؛ مناسباتی‌ که شاید قادر است خود موجد روندهایی نوین در سطوح جهانی شود.