تکیه تاریخی جاذبه ای برای گردشگران در محرم

پیش از آغاز ماه محرم تمامی استان ها و شهرستان ها آثار تاریخی مذهبی شهر خود را برای سوگواران آماده می کنند, به طوری که ۳۵۰ تکیه و حسینیه تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی, برای سوگواری در ایام محرم آماده می شود

پیش از آغاز ماه محرم تمامی استان‌ها و شهرستان‌ها آثار تاریخی مذهبی‌ شهر خود را برای سوگواران آماده می‌کنند، به طوری‌که ۳۵۰ تکیه و حسینیه تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی، برای سوگواری در ایام محرم آماده می‌شود.

اجرای تعزیه با شیوه‌ای تقریبا یکسان در تمام استان‌ها و مناطق مختلف کشور و همچنین شیوه‌های گوناگون عزاداری برای امام‌حسین(ع) و یارانش در ماه محرم و بویژه دهه اول آن از جاذبه‌های مذهبی گردشگری ایران است.

همچنین برگزاری و اجرای آیین‌هایی متنوع و بعضا بسیار قدیمی در نقاطی از ایران که همگی جزو میراث گرانبهای معنوی این مرز و بوم به شمار می‌آید، یکی از عوامل و ظرفیت‌های خاص ایران برای جذب گردشگران داخلی و خارجی در شاخه گرشگری مذهبی است.

در باب آیین‌های مختلف در شهرها و دیار شناخته یا ناشناخته ایران در این روزها بسیار سخن رفته و اغلب با مراسم معروف و مختص این روزها همچون؛ سقایی پیرغلامان در همدان با ۱۴۰ سال قدمت، تعزیه‌خوانی سنتی در شهر دهدشت و سوق کهگیلویه و بویراحمد، علم‌بندان گرگان، نخل‌گردانی، هفت‌منبر و بیل‌زنی خراسان جنوبی، گل مالان لرستان و... آشنایی نسبی داریم؛ از این رو به معرفی اجمالی آیین معنوی تعزیه‌خوانی که در‌فهرست میراث ملی و جهانی نیز به ثبت رسیده‌ است می‌پردازیم و در‌کنار آن برای نمونه، نظری بر تعزیه‌خوانی یا شبیه‌خوانی روستای درودگاه دشتستان استان بوشهر می‌اندازیم که شنیدن از آن و در‌صورت امکان، دیدن آن از نزدیک، خالی از لطف نیست.

● تعزیه و پیشینه آن

تعزیه به معنای متعارف، نمایشی است که در آن شرح واقعه کربلا توسط افرادی که هر یک نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، نشان داده می‌شود. نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی ـ شیعی، بیشتر درباره کشته‌شدن حضرت امام حسین(ع) و مصائب اهل بیت است. واژه تعزیه یا تعزیت در ریشه به معنای توصیه به صبر کردن، خرسندی دادن و پرسش از بازماندگان درگذشتگان و در برخی مناطق ایران مانند خراسان به معنای مجلس ترحیم است.

بر کسی پوشیده نیست که پشتیبانی و علاقه شاهان و دولتمردان سلسله قاجار بخصوص فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه نقش اساسی در اعتلا و تکامل تعزیه‌خوانی داشت. فتحعلی شاه برای اولین بار سرپرستی و نظارت بر امور مربوط به مراسم عزاداری و تعزیه‌خوانی دربار و دولت را در ماه محرم به بزرگان و رجال دربار خود سپرد. در این تاریخ بسیاری از رجال درباری و اعیان و اشراف مملکت هر یک به نوبه خود در دهه محرم در تکیه‌ها یا حیاط‌های بزرگ خانه‌هایشان که معمولا آنها را به صورت تکیه می‌بستند، مجالس سوگ و تعزیه‌خوانی برپا می‌کردند.

در این برهه از تاریخ تکیه‌های متعددی در تهران و دیگر شهرهای ایران ساخته شد؛ از این تکیه‌ها می‌توان به تکیه دولت که به عنوان محل خاص انجام تعزیه‌ها زیر نظر ارگ سلطنتی اداره می‌شد، اشاره کرد. این مکان در زمان خود مورد توجه بسیاری از مردم و حتی خارجیان مقیم ایران بوده است.

● تعزیه و شبیه‌خوانی درودگاه بوشهر

بنا بر اسناد قدیمی موجود و به گفته «خلیل رازه»، گروه تعزیه در روستای درودگاه شهرستان دشتستان در استان بوشهر از سال‌ ۱۳۳۳ هجری شمسی توسط «مرحوم حاج‌عباس علی‌رازه» راه‌اندازی شده است.

مجالس این تعزیه از عصر روز دوم محرم تا بعد از غروب روز عاشورا هر روز اجرا می‌شود که همه ساله علاقه‌مندان و بازدیدکنندگان بسیاری را به خود فراخوانده و پذیرای مهمانانی از استان بوشهر و سایر استان‌هاست.

بیش از نیم قرن قبل، مرحوم حاج‌عباس علی رازه با خرید ۳۰ مجلس مکتوب مربوط به ۳۰ شخصیت حادثه کربلا از تعزیه‌خوانان اصفهانی که به صورت دوره‌گردی تعزیه‌خوانی می‌کردند، این گروه را راه‌اندازی کرد. در این مدت به طور مستمر، هر ساله این آیین همزمان با ماه محرم در این روستا برگزار شده است. از سال‌۱۳۸۹ و پس از مرگ وی، فرزندش‌خلیل که از کودکی با پدر بوده راهش را ادامه داد و این گروه و آیین را در این روستا زنده نگه داشت.

هم‌اکنون حسینیه حاج عباس‌علی رازه در روستای درودگاه با‌بیش‌از‌۴۰ عضو که به طور مستقیم با این مراسم درگیر هستند و کار پشتیبانی، مالی و اجرای تعزیه را به عهده دارند، پذیرای علاقه‌مندانی از سراسر کشور است.

گردشگران و علاقه‌مندان آیین‌های مذهبی و میراث ماندگار معنوی با انتخاب این گزینه برای دیدن و عکاسی، با اطمینان از امنیت مکانی می‌توانند مهمان این حسینیه در ده روز اول ماه محرم باشند. هرچند مکانی به عنوان مهمانسرا در این روستا برای گردشگران تعریف نشده، اما به گفته اهالی و متولی این تعزیه، حسینیه و هیات در این ایام جایی امن و مطمئن برای بازدیدکنندگان خواهد بود و این به تجربه ثابت شده است.

مجالسی که در این روزها اجرا می‌شود، به ترتیب مربوط به مجلس قاینا، پادشاه ارمنستان، مجلس وهب نصرانی در کربلا، مجلس مسلم‌بن عقیل، مجلس طفلان مسلم، مجلس حر ریاحی، مجلس قاسم‌ ‌بن حسن، مجلس حضرت علی‌اکبر، مجلس حضرت ابوالفضل و مجلس تعزیه سیدالشهداست که دو مجلس آخر از محبوبیت و استقبال ویژه‌ای برخوردار است. مجلس پایانی بر خلاف بقیه مجالس، در صبح روز عاشورا اجرا می‌شود و بعدازظهر این روز، گروه دیگری از تعزیه‌خوانان روستا تمام مجالس را به صورت خلاصه در یک مجلس نمایش می‌دهند.

تعزیه ده شبه روستای درودگاه به صورت کاملا سنتی اجرا می‌شود و در آن از ابزارهای جدید کمتر استفاده می‌شود، دو اتاق برای لباس‌های تعزیه‌خوانان اختصاص داده شده و هر‌ساله بر‌اساس طرح‌های سنتی به این لباس‌ها افزوده می‌شود و اینها از جذابیت‌های پشت پرده تعزیه در این روستاست.

نرگس لطیف‌پور