بایدهای حفاظت از تنوع زیستی

چگونه انقراض گونه های حیوانی, زندگی را بر انسان سخت تر می کند

تنوع زیستی مهم‌ترین منبع کره زمین است و مهم‌ترین محصول میلیون‌ها مورد تکامل به شمار می‌رود. زمین به عنوان خاستگاه انسان و سایر موجودات زنده با دانش کنونی تنها سیاره‌ای است که حیات در آن جریان دارد. شاید به همین خاطر است که در آغاز هزاره سوم اندیشمندان دنیا همصدا با صاحب‌نظران علوم طبیعی به این نتیجه رسیدند که باید از زمین پاسداری کنیم.

آگاهان علوم محیطی، تنوع زیستی را پایه و اساس حیات در زمین می‌دانند. متاسفانه اهمیت و نقش تنوع زیستی در گذشته طبق عادت و ناآگاهانه یا آگاهانه و از روی عمد نادیده گرفته شده است. تنوع زیستی یا «زی‌گونگی» شامل تنوع گونه‌ای، تنوع اکوسیستمی و تنوع ژنتیکی است.

منشا‌ تنوع زیستی تکامل است. زمانی که ما یک گونه را از بین می‌بریم، در واقع، محصول میلیون‌ها سال زمان و صرف انرژی که منجر به تکامل آن گونه شده است را از بین برده‌ایم. نکته اینجاست که انقراض یک گونه سفری بی‌بازگشت است و همه تلاش‌ها و ثروت‌های جهان برای بازگرداندنش بی‌ثمر خواهد ماند. به طور کلی ارزش‌های تنوع‌ زیستی در کشاورزی، سلامت انسان، تجارت، صنعت و فرهنگ کاملا شناخته شده است و سود مالی آن طی سال‌ها و نسل‌های متمادی مشخص نیست.نا توانی انسان در پیش‌بینی شرایط اقتصادی، کشاورزی، فرهنگی و زیستی ارزش تنوع زیستی را در آینده غیر‌قابل برآورد می‌سازد. علاوه بر این، نقش تنوع زیستی در خدمات اکوسیستمی نیز غیرقابل برآورد است.

به طورکلی نقش‌ تنوع زیستی در زندگی انسان را در موارد زیر می‌توان برشمرد:

۱ ـ تنوع زیستی در خدمت اقتصاد پویا‌: اقتصاد تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها‌(TEEB) ابتکاری جهانی است که همه توجه‌ها را به موارد زیر جلب کرده است:

مزایای اقتصادی تنوع زیستی.

زیان مالی حاصل از بین رفتن تنوع زیستی و تخریب اکوسیستم‌ها.

پتانسیل واکنش‌های اقتصادی.

اقتصاد تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها بر گروه‌های اصلی ذی‌نفع مانند دانشمندان، فروشندگان در مقیاس ملی و جهانی، دولت و مردم محلی موثر است و هدف اصلی آن فراهم کردن مدارک قطعی است که چگونه، چه زمانی و کجا به منظور استفاده‌های اقتصادی تنوع زیستی حفاظت شود. اقتصاد تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها فرصتی به‌وجود می‌آورد تا نشان دهد حفاظت کردن از تنوع زیستی همان پس‌انداز پول است. بسیاری از بحران‌های تنوع زیستی ناشی از فعالیت‌های انسان است و ما وظیفه داریم بحران‌های پیش‌رو و زیان‌های مالی ناشی از آنها را برطرف کنیم.

نکته اینجاست که انقراض یک گونه سفری بی‌بازگشت است و همه تلاش‌ها و ثروت‌های جهان برای بازگرداندنش بی‌ثمر خواهد ماند

۲ ـ تنوع زیستی در خدمت امنیت غذایی: کاهش تنوع زیستی امنیت غذایی را به خطر می‌اندازد، زیرا کاهش تنوع زیستی کشاورزی بر امنیت غذایی آثار نامطلوب شناخته‌شده‌ای دارد. استفاده از مدیریت تلفیقی آفات، کشاورزی ارگانیک و کودهای ارگانیک، تناوب کشت، استفاده از پسماندهای جانوری و بازیافت محصولات، کشاورزی بدون شخم یا شخم حداقل و کشاورزی چندکشتی می‌تواند به حفاظت از تنوع زیستی در کشاورزی کمک کند و بالا رفتن امنیت غذایی را سبب شود.

۳ ـ تنوع زیستی در خدمت معیشت و کشاورزی پایدار‌: تنوع ‌زیستی در کشاورزی شامل تنوع در همه ترکیبات غذایی و محصولات کشاورزی‌ (تنوع در گیاهان‌ کشت‌ شده، جانوران پرورشی و موجودات ‌زنده ذره‌بینی وابسته به آنها) است. تنوع زیستی در کشاورزی باعث تولیدات پایدار برای تولید محصولات غذایی، صنعتی و دارویی می‌شود. همچنین از نظر زیستی نظیر حضور گرده‌افشان‌ها ‌(pollinators)، موجودات زنده خاک و طعمه‌خوارها سبب حمایت محصولات می‌شود. خدمات اکوسیستمی وسیع‌تر در اکوسیستم‌های کشاورزی باعث بهبود سیمای سرزمین، بهبود و سلامت بیشتر خاک، بهبود کیفیت و چرخه آب و بهبود کیفیت هوا خواهد شد. تنوع بیشتر در گیاهان وحشی می‌تواند به تولید محصولات گیاهی بهتر، مقاوم‌تر، سالم‌تر و اقتصادی‌تر کمک کند.

۴ ـ تنوع زیستی در خدمت سلامت انسان: مقالات و کتاب‌های بسیاری در زمینه نقش تنوع زیستی در سلامت انسان وجود دارد. تنوع بیشتر در گیاهان دارویی می‌تواند پتانسیل درمان بسیاری از بیماری‌ها را به‌وجود آورد. همچنین تنوع بیشتر تولید پایدار مواد آرایشی و بهداشتی را تضمین می‌کند. تنوع بیشتر در مواد غذایی مانند انواع سبزی و میوه ویتامین‌های بیشتری به بدن می‌رساند و در نتیجه باعث مقاومت بیشتر سیستم ایمنی بدن می‌شود.

۵ ـ تنوع زیستی در خدمت صنعت‌: بسیاری از صنایع به منابع زیستی وابسته‌اند. به بیان دیگر مواد اولیه خود را از طبیعت به دست می‌آورند. به عنوان مثال صنعت نفت و گاز که یکی از پول‌سازترین صنایع جهان محسوب می‌شود حاصل تجزیه هزاران‌گونه از باکتری‌ها و پلانکتون‌‌های موجود در دریاست.

علی ترک‌قشقایی