رقابت سرد

سریال های ماه رمضان در ابتدای راه

چند سال است براساس یک قانون نانوشته، ماه مبارک رمضان به میدانی برای رقابت شبکه ها در جذب مخاطب بدل شده است.

از آنجا که فضای این ماه و حال و هوای مخاطبان، رجوع آنها را به تلویزیون و رسانه ملی بیشتر از دیگر اوقات سال می سازد، از همین رو شبکه های متعدد و مختلف سیما تلاش می کنند تا در این وانفسا، مخاطبان بیشتری را دست چین کنند. گذشته از این پرسش ها که، آیا اساسا این گونه رقابت ها برای شبکه هایی که همگی زیر مجموعه یک مدیریت واحد هستند، درست است یا نه؟ و آیا این رقابت برای شبکه هایی که هر کدام تعریف مشخصی دارند و قرار است در رنگین کمان رسانه ملی هر کدام کارکردی داشته باشند تا چه حد می تواند آنها را به چشم اندازهای پیش رو و اهداف تعیین شده شان نزدیک و یا دور سازد؟ اما همین فضا باعث شده تا برنامه های تلویزیون در ماه مبارک رمضان زیرذره بین مردم، منتقدان و حتی مسئولان و علما قرار گیرد و کمترین دست آورد این حساسیت ها، ارتقاء سطح کیفی آثار و عملکرد رسانه ملی خواهد بود.

شاید به همین دلیل است که مدیران ارشد رسانه ملی نیز به این رقابت ها دامن می زنند تا فضای حاکم بر رسانه ملی در این سال ها همین فضای رقابتی باشد. رقابتی که به دلیل علاقه مخاطب به برنامه های نمایشی، تنورش در سریال های مناسبتی ماه رمضان داغ تر است.

امسال شبکه های سراسری، یعنی شبکه های یک و دو و سه و پنج هر کدام با یک سریال و یا مجموعه نمایشی میزبان مخاطبان خویش شده اند و شبکه شما نیز سریالی اختصاصی و از تولیدات مراکز استان ها را روی آنتن فرستاده است که به دلیل پخش دیجیتالی این شبکه و فراگیر نشدن شبکه های دیجیتالی سیما شاید در مقایسه با شبکه های سراسری و آنالوگ رسانه ملی از این میدان رقابت جایی نداشته باشد. با این حال در میان سریال های شبکه های سراسری هم در نگاه اول به نظر می رسد رقابت اصلی در میان این آثار، بین شبکه های اول و سوم سیما یعنی سریال «راز پنهان» و «خداحافظ بچه» باشد. دلیل این مدعا نیز به چند عامل اصلی باز می گردد.

اول اینکه مجموعه «شاید برای شما اتفاق بیفتد» که مجموعه نمایشی شبکه پنج سیماست، چند سالی است از این شبکه در حال پخش است و از این رو مخاطب خواسته یا ناخواسته آن را در زمره کارهای رمضانی قرار نمی دهد. بگذریم از اینکه متاسفانه قصه های ساده، تکراری و دست فرسود این مجموعه، که نمونه بارز فدا شدن جذابیت به نفع دادن پیام است، باعث شده تا مخاطب اقبالی به این مجموعه نشان ندهد. هر چند اپیزودیک بودن، عدم استفاده از بازیگران محبوب و شناخته شده و البته زمان پخش این سریال که قبل از افطار است نیز در کم مخاطب بودن این مجموعه بی تاثیر نبوده است.

سریال شبکه دوم سیما یعنی «چمدان» نیز از مشکل زمان پخش نامناسب آسیب دیده است. این سریال که در ساعات پایانی شب پخش می شود، به دلیل نزدیک بودن به وقت سحر و ترجیح مخاطبان بر استراحت در این ساعات، بخش اعظمی از مخاطبان خود را از دست داده است. هر چند طنز ضعیف و استفاده از عوامل کهنه و کلیشه ای جذب مخاطب نظیر بهره گیری از بازیگرانی چون مهران غفوریان و فتحعلی اویسی، در همان قالب های کلیشه ای و تکراری در دل قصه ای که هیچ بویی از طنز موقعیت نبرده است، باعث شده تااین سریال چنگی به دل نزند و مخاطبان ترجیح دهند استراحت کنند تا رنج بی خوابی را برای دیدن این سریال تا پاسی از شب به جان بخرند. به هر حال خسرو ملکان که سال ها پیش سریال «پیک سحر» و «تلفن مشترک» او با استقبال خوب مردم مواجه شده، باید خوب بداند که مخاطب امروز با مخاطب دهه۶۰ و ۷۰ تغییرات زیادی کرده است و نمی توان با همان فرمول های قبلی او را پای تلویزیون کشاند.

در این میان هر چند سریال شبکه سوم سیما یعنی «خداحافظ بچه» بسیاری از این مشکلات را ندارد، اما این سریال نیز نتوانسته است مخاطبان را راضی نگه دارد. «خداحافظ بچه» در بهترین زمان، پخش می شود و همه پتانسیل ها و عوامل نیز خواسته یا ناخواسته دست دردست هم داده اند تا مخاطب روی این سریال حساب ویژه ای باز کند. اتفاقی که در عمل نیفتاده است.

«خداحافظ بچه» از یک مشکل اساسی رنج می برد و آن موضوع و ایده اصلی سریال است. هر چند موضوع بچه دار نشدن یک زوج و مشکلات آنها می تواند مبنای یک کار دراماتیک قرار گیرد، اما وقتی قرار باشد این موضوع دستمایه سریالی قرارگیرد که باید در ماه مبارک رمضان، آن هم درست هنگام افطار پخش شود، موضوع کمی فرق می کند. از این واقعیت که این موضوع یعنی نازایی یک زوج دغدغه بخش اعظمی از مخاطبان نبوده و نیست، بگذریم؛ باید گفت این موضوع و طرح آن هیچ سنخیتی با ماه مبارک رمضان ندارد. البته شاید قضاوت در این باره با توجه به تنها پخش چند قسمت از این سریال بیست وشش قسمتی کمی عجولانه به نظر برسد. ضمن اینکه نمی شود از کشدار بودن سکانس ها، پیش رونده نبودن قصه و ریتم کند سریال گله نکرد. به عنوان مثال کل قسمت سوم این سریال دو سکانس بیشتر ندارد. سکانس خانه و سکانس بیمارستان و کل قسمت با دیالوگ های بی کارکرد و خط قصه ای که مدام درجا می زند پر شده است. مشکل دیگر سریال «خداحافظ بچه» در سردرگمی آن بین طنز و ملودرام است. هر چند براساس وعده های مدیران شبکه سوم سیما قرار بود این سریال، طنز باشد، اما در همین چند قسمت پخش شده این سریال اغلب لحنی ملودرام داشته و گاهی طنز می شود.

در این میان، سریال «رازپنهان» اگر چه شباهت هایی با کار قبلی سازنده اش دارد و باز هم فلورا سام فراموشی را دستمایه کار خود قرارداده، اما به نظر می رسد، هنوز از پتانسیل های لازم برای کسب رضایت مخاطب استفاده نشده است.

مزیتی که سریال «راز پنهان» بر دیگر سریال ها دارد، مضمون آن و همخوانی اش با ماه مبارک رمضان است و آن همان مضمون بازیابی و بازشناسی انسان است که بی شک یکی از مهم ترین دستاوردهای ماه مبارک رمضان برای مومنین و روزه داران است. بنابراین شبکه یک تنها شبکه سیما است که توانسته، متناسب با حال و هوای ماه مبارک رمضان سریالی را روی آنتن بفرستد که علاوه بر جذب مخاطب، در ارائه پیام های اخلاقی و دینی متناسب با ماه مبارک رمضان نیز گوی سبقت را از دیگر مجموعه های نمایشی سیما د راین ماه مبارک برباید.

این سریال زندگی تبهکاری را (با بازی علیرضا جلالی تبار) دنبال می کند که در اثر حادثه ای دچار فراموشی می شود و اکنون ناچار است برای یادآوری گذشته اش، به بازشناسی خود بپردازد. سفری ادیسه وار به گذشته خویش برای اثبات این پیام مهم که گناه نکردن آسان تر از توبه کردن است.

این ایده علاوه بر همخوانی آن با ماه مبارک رمضان، پتانسیل خوبی را برای روایت قصه ای جذاب و پرکشش فراهم آورده است تا دست کم در این زمینه یک سرو گردن از دیگر سریال های مناسبتی در حال پخش سیما بالاتر باشد.

علاوه بر این «راز پنهان»، در مقایسه با دیگر سریال ها از حضور بازیگران شناخته شده تری استفاده کرده است که همین عامل نیز می تواند مخاطب را به دنبال کردن آن متقاعد کند.

به هر حال باز هم باید تأکید کرد که هنوز قضاوت نهایی درباره سریال های مناسبتی سیما در رمضان نودویک کمی زود به نظر می رسد و باید همچنان منتظر ماند تا مشخص شود آیا پیش بینی های این نوشتار به واقعیت نزدیک می شود یا...

سیداحمد آل آقا