رحمت الهی

رحمت و مهر حق هم از جمله حقایقی است كه ممكن است در معرض غفلت و فراموشی قرار گیرد و از این ناحیه ضربه غیر قابل جبرانی به انسان وارد گردد, به همین خاطر تذكر این حقیقت چه با زبان از باب تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ و چه با قلم امری لازم و ضروری به نظر می رسد

رحمت و مهر حق به همه موجودات و به ویژه انسان، حقیقتی است كه چون روز روشن و خورشید تابناك در برابر دید هر عاقل منصفی است و به نظر نمی رسد كه نیازی به توضیح و تفصیل و شرح و بیان داشته باشد.

ولی از آنجا كه گاهی دیو غفلت به انسان حمله می كند و چشم او را از تماشای حقایق فرو می بندد و بیماری خطرناك نسیان از حقایق را بر انسان چیره می سازد، تذكر واقعیاتی كه در زندگی آدمی نقش مثبت دارد خالی از فایده و سود عظیم نیست.

رحمت و مهر حق هم از جمله حقایقی است كه ممكن است در معرض غفلت و فراموشی قرار گیرد و از این ناحیه ضربه غیر قابل جبرانی به انسان وارد گردد، به همین خاطر تذكر این حقیقت چه با زبان از باب تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ و چه با قلم امری لازم و ضروری به نظر می رسد، باشد كه با شنیدن رحمت و مهر و حق و جلوه های تابناكش و با مطالعه این واقعیت جاوید و سرمد، كه در رگ و پی همه عناصر موجودات چون چشمه آب شیرین جاری است، بیداری به انسان دست دهد و از پی این بیداری به شهر بینایی برسد و با رسیدن به شهر بینایی به تماشای زیباترین مناظر معنوی و مظاهر ملكوتی كه همانا جلوه های رحمت او در افق وجود و حیات موجودات است موفق گردد و علاوه بر علاج بیماری غفلت و مرض نسیان در میدان تأمین سعادت دنیا و آخرت قرار گیرد.

از معارف الهیه استفاده می شود كه شروع آفرینش بر پایه رحمت بوده، تا جایی كه می گویند مجموعه هستی و همه مخلوقات ظهور رحمت حق اند و تداوم حیاتشان ـ چه در مرحله مادی و چه در میدان هدایت و معنویت ـ به رحمت حضرت اوست.

آسمان ها و زمین و آنچه در آنهاست جلوه رحمت حق است و كتاب های آسمانی و نبوت پیامبران و امامت امامان ، مظاهر رحمت حضرت ارحم الراحمین است.

او بنابر آیات و روایات به دشمنان و مخالفان نیز برای زمینه سازی نجاتشان چشم محبت دارد و دوست دارد آنان هم چون دیگر بندگان به راه مستقیم آیند و به عبادت و اطاعت گردن نهند و به توبه واقعی موفق آیند.

محبت و مهر او در این زمینه تا جایی است كه نقل شده:

«أوَّلْ ما خَلَقَ الله القَلَم، أوَّل ما كَتَب القَلَم أنا التَّوّابُ أتُوبُ علی مَنْ تابَ»

توّابی او ـ كه به معنای قبول كردن توبه اهل توبه است ـ عین رحمت و مهر او به تائبین است و این گنهكارانند كه باید فرصت عظیم توبه را ـ كه از مظاهر رحمت و مهر حضرت محبوب است ـ غنیمت بشمارند و خود را در معرض این نسیم ویژه ملكوتیّه قرار دهند.

رحمت و مهر حضرت او ، بنا بر اعتقاد اهل دل و متخصصان علوم اسلامی و معارف الهیه دارای جلوه عام و جلوه خاص است، كه از جلوه عامش تعبیر به رحمت رحمانیه و از جلوه خاصش تعبیر به رحمت رحیمیه می شود، توضیح رحمت عام و رحمت خاص نیاز به كتابی به پهنای آفرینش و همه صفحات هستی دارد و در این دفتر مختصر از باب :

آب دریا را اگر نتوان كشید هم به قدر تشنگی باید چشید

مسائلی از جلوه رحمت عام و جلوه رحمت خاص به رشته تحریر آمده تا برای خوانندگان عزیز نشان اندكی از دریای بی پایان مهر و رحمت حق باشد، شاید از این رهگذر دست دوستی به حضرت حق دهند و از شیطان و حزبش كه دشمنان سرسخت انسان اند دست بردارند و به راه مستقیم كه همان راه پیامبران و صدیقان و صالحان و شهیدان است درآیند و عمر به ایمان و اخلاق و عمل صالح سپری نمایند.

● رحمت عام الهی

رحمت عام اقتضا دارد كه انواع نعمت های مادی و رزق و روزی ظاهری را بر پهن دشت زمین قرار دهد و هر كسی را با هر مسلك و موقعیتی بر سر این سفره عام بار دهد و او را در بهرهوری و سود جویی از آن برابر نیاز و حقی كه دارد آزادی دهد ولی استفاده كردن از این سفره در صورتیكه مقدمه ای برای بندگی و عبادت و خدمت به خلق نباشد هیچ ارزش و اعتباری به انسان نمی دهد .

قصر و كاخ ، منزل و مسكن ، پوشاك ابریشمی و حریر ، لباس های گران و رنگارنگ ، سفره های پر از غذاهای لذیذ ، مركب های كم نظیر ، فرش های زربافت ، باغستان و گلستان ، كارگاه و كارخانه و . . . در صورتی كه فقط برای تأمین نیاز بدن و شهوت به كار گرفته شود ، مفت و مجانی اش گران و كم و زیادش یكسان و وسعت و تنگی اش برابر و ابداً ملاك ارزش و اعتبار نیست .

● ارزش واقعیت ها

تیمور گوركانی در اوج قدرت و عظمت و پادشاهی و سلطنتش با لُنگی كه به كمر بسته بود و در آن زمان دویست دینار طلا ارزش داشت وارد حمام شد ، از پیرمردی كه در حمام مشغول شست و شوی خود بود پرسید : پدر جان قیمت و ارزش مرا می دانی ؟ پیرمرد با كمال شجاعت پاسخ داد : آری ; امیر تیمور گفت : ارزشم را بگو ; پیرمرد گفت : دویست دینار ; تیمور گفت : پیرمرد ! فقط لنگ من دویست دینار ارزش دارد ; گفت : قربان ارزش شما را با لنگی كه به كمر بسته اید حساب كردم ! !

آری ; اگر انسان از ویژگی های انسانی تهی باشد و از صفات عالی اخلاقی بهره ای نداشته باشد و محروم از ایمان و عمل صالح زندگی كند و به خلق خدا سودی نرساند با دارا بودن همه عناصر مادی و رزق و روزی ظاهری تهیدست و فقیر و بدبخت است و ارزش و اعتباری برای او نخواهد بود .

سفره عام سفره ای نیست كه كسی را از آن محروم كنند و در عطا كردنش نسبت به آن دریغ ورزند ، این سفره ای است كه كافر و مؤمن ، مشرك و مسلمان ، مخلص و منافق می توانند از آن بهره مند شوند ، برای بنده كمال و ارزشی نیست كه سر سفره عام پروردگار باشد چرا كه خداوند از روی فضل خود همه را بر سر این سفره دعوت كرده ، بار عام داده است .

كُلاًّ نُّمِدُّ هؤُلاَءِ وَهؤُلاَءِ مِنْ عَطَاءِ رَبِّكَ وَمَا كَانَ عَطَاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً.

هر یك از دو گروه دنیا طلب و آخرت خواه را در این دنیا از عطای پروردگارت یاری دهیم وعطای پروردگارت در این دنیا از كسی ممنوع شدنی نیست .

ای كریمی كه از خزانه غیب *** گبر و ترسا وظیفه خور داری

دوستان را كجا كنی محروم *** تو كه با دشمنان نظر داری

● گستره رحمت عام

عطای مادی و رزق ظاهری حق نه فقط به انسان های صالح و غیر صالح می رسد ، بلكه همه جنبندگان از آن نصیب و بهره دارند .

وَمَا مِن دَابَّهٔ فِی الاَْرْضِ إِلاَ عَلَی اللهِ رِزْقُهَا . . .

و هیچ جنبده ای در زمین نیست مگر اینكه روزیِ او برخداست .

گستره رحمت الهیه و مهر ربانیه ، به گونه ای است كه همه مخلوقات و موجودات در گستردگی و سعه آن قرار دارند و از همین باب است كه هیچ مخلوقی را بی نصیب از راه رشد و تكامل مخصوص به خود رها نكرده است و در این زمینه به انسان عنایت ویژه شده است .

میلیاردها چرخ در جهان هستی با نظم و حسابی دقیق می چرخد و انواع نعمت ها را سر سفره انسان می گذارد تا زمینه رشد و تعالی و تكامل انسان در پرتو عمل به خواسته های حق فراهم آید .

اینكه انسان را رها نكرده و به خود وا نگذاشته است نشان از مهر گسترده و رحمت واسعه او به این موجود دارد .

در قرآن هشدار می دهد كه ما شما را به بازیگری نیافریده ایم و علاوه بر این دنیا كه برای شما خانه تكلیف و مسؤولیت است آخرتی هم قرار داده ایم تا نیكان به پاداش نیكی و عاصیان به عذاب عصیانشان برسند .

أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثاً وَأَنَّكُمْ إِلَیْنَا لاَ تُرْجَعُونَ.

آیا پنداشته اید كه شما را بیهوده و عبث آفریدیم و اینكه به سوی ما بازگردانده نمی شوید ؟

بی تردید خدای عالِم و دانا و حكیم و توانا هیچ موجودی را بی هدف نیافریده ، به ویژه انسان را ـ كه از او به عنوان گل سرسبد آفرینش تعبیر می شود ـ از مشتی خاك آفریده و از روح خود در او دمیده تا این ظرف ذاتاً پاك ، به دانش و دانایی و عبادت و بندگی و احسن عمل و نهایتاً به رحمت رحیمیه حق در دنیا و آخرت برسد .

حال اگر كسی محروم از دانش و عبادت و احسن عمل و در نتیجه محروم از رحمت حق شود و به خاك تیره بختی و سیه روزی بنشیند ، بلای عظیم محرومیت را خود برای خود فراهم آورده و زمینه شقاوت ابدی را به دست خود بر ضد خود مهیا نموده است .

● بحثی پیرامون رحمت

چون دو اسم شریف رحمن و رحیم از اسمای محیطه است كه تمام دار تحقق در ظل این دو اسم شریف به اصل وجود و كمال آن رسیده و می رسند و رحمت رحمانیه و رحیمیه شامل جمیع دار وجود است ، حتی رحمت رحیمیّه كه جمیع هدایت هادیان طریق توحید از جلوه آن می باشد شامل همه هست ، جز آنكه افرادی كه از فطرت استقامت خارج شده اند به سوء اختیار خود و به خواست خود ، خود را از آن محروم نمودند ، نه اینكه این رحمت شامل حال آنان نیست حتی در عالم آخرت كه روز دروی كِشته های زشت و زیباست ، آنانكه كِشته های زشت دارند خود قاصرند كه از رحمت رحیمیه استفاده نمایند.

● رحمت الهی به موسی و فرعون

افسوس كه ما از قرآن تعلیم نمی گیریم و به این كتاب الهی نظر تدبّر و تعلّم نداریم و استفاده ما از این ذكر حكیم كم و ناچیز است ، اكنون تفكر در آیه شریفه ذیل راه هایی از معرفت و درهایی از امید و رجا را به قلب انسان مفتوح كند .

اذْهَبَا إِلَی فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَی * فَقُولاَ لَهُ قَوْلاً لَّیِّناً لَّعَلَّهُ یَتَذَكَّرُ أَوْ یَخْشَی.

هر دو به سوی فرعون بروید ; زیرا او در برابر خدا سركشی كرده است . * پس با او سخنی نرم سخن گویید ، امید است كه هوشیار شود و آیین حق را بپذیرد یا بترسد و از سركشی باز ایستد .

طغیان فرعون به جایی رسید كه گفت :

. . . أَنَا رَبُّكُمُ الاَْعْلَی.

. . . من پروردگار بزرگ تر شما هستم .

و علوّ و فسادش بر پایه ای قرار گرفت كه درباره او نازل شده :

. . . یُذبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَیَسْتَحْیی نِسَاءَهُمْ . . ..

. . . پسرانشان را سر می برید و زنانشان را برای بیگاری گرفتن زنده می گذاشت . . .

و به مجرّد خوابی كه دید و كَهَنه و سَحَره به او خبر دادند كه موسی بن عمران (علیه السلام) طلوع خواهد كرد ، زن ها را از مردها جدا كرد و بچه های بی گناه را ذبح نمود و آن همه فساد مرتكب شد ! !

خدای رحمان به رحمت رحیمیه خود در جمیع زمین نظر كرد و متواضع ترین و كامل ترین نوع بشر یعنی نبی عظیم الشأن و رسول عالی مقام مكرّمی مانند موسی بن عمران علی نبیّنا و آله و علیه السلام را انتخاب فرمود و او را با دست تربیت خود تعلیم و تربیت نمود چنانكه می فرماید :

وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَاسْتَوَی آتَیْنَاهُ حُكْماً وَعِلْماً وَكَذلِكَ نَجْزِی الْمُـحْسِنِینَ.

چون به توانایی جسمی و عقلی خود رسید و رشد و كمال یافت ، به او حكمت و دانش دادیم ; و اینگونه نیكوكاران را پاداش می دهیم .

و پشت او را به برادر بزرگواری چون هارون قوی فرمود و هر دو بزرگوار را كه از گل های سرسبد عالم انسانیت بودند انتخاب فرمود ، چنانكه در قرآن می فرماید :

وَأَنَا اخْتَرْتُكَ . . ..

و من تو را به پیامبری برگزیدم . . .

و می فرماید :

. . . وَلِتُصْنَعَ عَلَی عَیْنِی.

با مراقبت كامل من پرورش یابی و ساخته شوی .

و می فرماید :

وَاصْطَنَعْتُكَ لِنَفْسِی * اذْهَبْ أَنتَ وَأَخُوكَ بِآیَاتِی وَلاَ تَنِیَا فِی ذِكْرِی.

و تو را برای اجرای اهداف خود ساختم و انتخاب كردم . * تو و برادرت با معجزات من برای هدایت گمراهان بروید و درباره ذكر من كه ابلاغ وحی است سستی نورزید .

و دیگر آیات شریفه كه در این موضوع وارد شده است و از حوصله بیان خارج است و قلب عارف را خصوصاً از این دو كلمه شریفه وَلِتُصْنَعَ عَلَی عَیْنِی ، وَاصْطَنَعْتُكَ لِنَفْسِی .

نصیبی است كه گفتنی نیست !

تو نیز اگر چشم دل باز كنی یك نغمه روحانی لطیفی می شنوی كه جمیع مسامع قلبت و سراسر وجودت از سرّ توحید پر می شود .

و بالجمله با همه تشریفات خدای تعالی این همه را تهیه دید و موسای كلیم را به ورزش های روحانی ورزیده فرمود چنانكه می فرماید :

. . . وَفَتَنَّاكَ فُتُوناً . . ..

. . .و چنانكه باید امتحانت نمودیم . . .

و سال ها او را در خدمت شعیب پیامبر ـ مرد راه هدایت و ورزیده عالم انسانیت ـ فرستاد ، چنانكه می فرماید :

. . . فَلَبِثْتَ سِنِینَ فِی أَهْلِ مَدْیَنَ ثُمَّ جِئْتَ عَلَی قَدَر یَا مُوسَی.

. . . پس سالیانی در میان اهل مدین ماندی ، سپس ای موسی ! بر اساس تقدیر الهی برای انتخاب شدن به مقام پیامبری اینجا آمدی .

و پس از آن برای اختیار و افتتان بالاتری ، او را در بیابان در طریق شام فرستاد و او راه را گم كرد و باران بر او فرو ریخت و تاریكی را بر او چیره فرمود و درد زایمان را بر همسرش عارض كرد و چون جمیع درهای طبیعت به روی او بسته شد و قلب شریفش از كثرات منفجر گشت و به جبّلت فطرت صافیه به حق منقطع شد و سفر روحانی الهی در این بیابان ظلمانی بی پایان به آخر رسید ، از سوی كوه طور آتشی دید .

پایگاه استاد حسین انصاریان

منبع: کتاب جلوه های رحمت الهی

---