زندگی و مرگ دلخراش جهان پهلوان سنا

آیرتون سنا داسیلوا درتاریخ ۲۱مارس ۱۹۶۰ ۱فروردین سال۱۳۳۹ درخانواده ثروتمندی درسائوپائولو پایتخت کشوربرزیل به دنیاآمد حدودا چهارساله بودکه برای اولین بارپشت فرمان اتومبیل مرسدس بنز پدرش نشست

هنگامی که پسر بچه ای با ماشین پلاستیکی اسباب بازی خود درحال بازی است؛ بی اختیار نام"میکائیل شوماخر" رابرسرزبان می آورد وآرزومی کند روزی مثل اوپشت فرمان اسب سرخ رنگ فراری بنشیند.

"میکائیل شوماخر"؛ بله این نامی است که تمامی اقشارجامعه به خوبی به گوششان رسیده است وازوی به عنوان"الهه دست فرمان"یادمی کنند.امّا اگرازکارشناسان وبسیاری ازنویسندگان ورانندگان معتبر اتومبیلرانی سوالی تحت پیرامون اینکه چه کسی بهترین راننده تاریخ است بپرسید، به شما خواهند گفت: "آیرتون سناداسیلوا" آقای پل پزیشن ، جذاب،اعجوبـۀ خروج ازهرپین،شبح سبز،قهرمان همه مردم جهان وپسر نابغه سرزمین قهوه ها. بله شاید تعجب کنید، باورش برای شما سخت است امّا حقیقتاین است . کافیست فیلم های مسابقات اوراروزی ببینید تا شما نیز هم عقیده شوید.

● "آیرتون سنا"

"آیرتون سنا داسیلوا" درتاریخ ۲۱مارس ۱۹۶۰(۱فروردین سال۱۳۳۹)درخانواده ثروتمندی درسائوپائولو پایتخت کشوربرزیل به دنیاآمد.حدودا" چهارساله بودکه برای اولین بارپشت فرمان اتومبیل مرسدس بنز پدرش نشست. استعدادونبوغ خارق العاده"آیرتون"،پدررامتقاعدساخت تاخیلی سریع وی رابا پیست ها آشنا سازد. درسن ۸سالگی بارشته"کارتینگ"آشنا شد وازآنجایی که نسبت به هم سن وسال های خودبهترین زمان ها رادرپیست ها کسب می کرد، دیری نپاید که راهی مسابقات "فرمولافورد"،"۱۶۰۰"و"۲۰۰۰"وبطبع" فرمولا۳"شد.امّا این چیزی نبود که راننده باتکنیک ونترس برازلیا راارضاءکند. هدف اوفقطf۱ بود، بله"فرمولاوان"یعنی بالاترین وسریع ترین، جذابترین ومعتبرترین مسابقات اتومبیلرانی دراین کره خاکی. "آیرتون"درابتدای ورودخود به این عرصه مهیج وپرخطر((formulla ۱ چندسالی را به عنوان راننده ی آزمایشگردرتیم های مختلفی انجام وظیفه کردوبالاخره درسال۱۹۸۴باتیم"تولمن"رسما" وارد مسابقات فرمولاوان شد.درخشش درهمان فصل اول موجبات رفتن به تیم بزرگ "لوتوس" رابرای اوفراهم آورد. نتیجه حاصل شده ازسه فصل حضورپرشوردراین تیم ، کسب ۱۶پل پزیشن وقهرمانی ۶گراندپری بود. امّا اوج شکوفایی وهنر این راننده بی پروا، شش سال حضوردرتیم بزرگ"مکلارن-فورد" که طی آن ۳۵قهرمانی گراندپری وسه قهرمانی جهان رادرسال های۸۹، ۹۰، ۹۱ بدست آورد.سال هایی که درطی جدال بافوق ستاره ای بنام"آلن پروست" زیباترین وبا شکوه ترین دوران رقابت درفرمولاوان محسوب می شد. پس ازاین سال ها درفصل۹۴ به تیم"ویلیامز-رنو"پیوست. فصلی که فصل خزان این راننده دوست داشتنی مبدل شد.

● پرده آخرزندگی "سنا"

"ویلیامز- رنو" تیمی بود که وی با تمامی افتخارات وحمایت هایی که ازاودرتیم "مکلارن" می شد به آن پیوست. تیمی که بامدیریت مردپرادعا وبی رحمی بنام"فرانک ویلیامز" دراوج حرفه ای گری وخودخواهی هدایت می شد. خودخواهی ها درهمان ابتدای فصل سبب تنش میان "گالیستئو" نامزد"سنا" و"فرانک ویلیا مز" شد، درنتیجه تهدیدهایی ازسوی اوبه "سنا صورت گرفت که با کناررفتن"سنا" در دوگراندپری اول فصل(برزیل وژاپن) اوج تنش وفشارهای روانی رابرای وی به همراه داشت."سنا" درگراندپری برزیل به دلیل وضعیت نامطلوب آیرودینامیکی ومشکلات اکسل عقب که مختص این تیم درآن زمان بود، در ویراژ اسپین زد ودرگراندپری "پاسفیک" واقع درژاپن به خاطربرخورد با "میکا هاکینن " قهرمان سال های بعد(۹۸و۹۹)ازدورخارج شده بود. بعدازاین دو مسابقه، نوبت گراندپری"ایمولا" واقع درکشورایتالیا بودکه درواقع اولین نبرد اروپایی فصل۹۴ تیم ها ورانندگان به حساب می آمد. سه روزنبرد طاقت فرسایی که درطی آن سه حادثه عجیب وباورنکردنی رخ داد.

"سنا" درتمرینات روزجمعه بااتومبیل"fw۱۶ ویلیامز" ۲۲دور رانندگی کردودربعداز ظهرهمان روزکه دوراول تعیین خط به انجام می رسید توانست سریعترین زمان طی یک دورپیست رانصیب خودکندکه درهمین حین"روبترباریچلو" رانندهٔ تیم"جردن" به علت ازدست دادن کنترل اتومبیلش درشیکین "باسا" با سرعت ۲۳۰کیلومتر برساعت محکم به باریرهای کنارپیست برخوردکرد وبه هوا پرتاب شد."سنا" بادیدن این صحنه ترسناک بلافاصله گریه کنان به مرکز اوژانس پیست رفت که خوشبختانه خبر خوش سالم بودن"باریچلو" کمی از نگرانی های اوکاست امّاخود "باریچلو" بعدهاگفت: هرگزتاآن روز"آیرتون"رااینگونه نگران ندیده بودم.بعدازتأخیردردورتعیین خط"سنا" بامهارتی مثل زدنی باردیگر سریعترین دوررابه انجام رسانید. نکته عجیب درپایان آن روز؛ عدم توجه"آیرتون" به سوالات خبرنگاران وگزارشگران رسمیfia بودبطوری که مصاحبهٔ مطبوعاتی خودراکنسل کردوبلافاصله به هتل اقامت خودبازگشت.

بعدازظهر روزشنبه دوردوم زمان گیری ردبندی تعیین خط بودکه راننده جوان اتریشی"رولاندراتزن برگر" درویراژ"ویلنوف"کنترل اتومبیل خودرا باسرعت ۳۲۰کیلومتر برساعت ازدست دادومثل یک گلوله محکم به دیوارهٔ بتونی کنارپیست برخورد کرد. متأسفانه"راتزن برگر"دراثر این حادثه هولناک به شدت ازناحیه سروگردن آسیب دیدوجان خودرا ازدست داد."سنا"بعدازمشاهده این صحنه دلخراش دراقدامی عجیب بایکی از اتومبیل های ایمنی پیست به طرف محل حادثه حرکت کردکه بلافاصله برای انجام این کارش موردبازخواست قرار گرفت. سپس به سمت ساختمان اورژانس پیست رفت ودرآنجاخبر مرگ"راتزن برگر" راازپرفسور"سیدواتکینز" پزشک رسمی فرمولاوان شخصا" دریافت کرد.

درکنار"سنا"یکی ازگزارشگران رسمیfia بنام"مارتین وتیاکر"قرارداشت.وی که شاهد صحبت های"سنا" باپرفسور"واتنکینز"بود، بلافاصله به سمت "سنا"رفت وازاوسوالاتی راپیرامون حادثه پرسید که تنها با نگاهی پراز ترس ونگرانی روبروشد؛ نگاهی که درتمام طول هفته درچهرهٔ اونمایان بود.

"سنا" به خاطروضعیت بسیاربدروحی وبا توجه به کسب پل پزیشن، به جای حضوردوباره درزمان گیری های ردبندی دوم درگاراژتیم ماندگار شد.

بعدها"فرانک ویلیامز"و"گالیستئو" نیزبارها وضعیت نامطلوب روحی"سنا" راتأیید کردنند. حتی"گالیستئو" نیزروزی عنوان کردکه"آیرتون" هرگزنمی خواسته درمسابقه روزیکشنبه حضوریابد و تنها به خاطرمسائل حرفه ای حاضربه انجام مسابقه شد.

صبح روزیکشنبه یا همان روزبرگزاری گراندپری فرارسید . حدودا" یازده ساله بودم که از طریق تلویزیون به تماشای جدال۲۰ راننده برترجهان نشستم. قبلا ازشروع مسابقه شبکهRTL آلمان (قدیمی ترین شبکه پخش کننده مسابقات فرمولاوان) وTF۱ فرانسه ازداخل کابین اتومبیل"سنا" طی یک دور پیست فیلم برداری کردنند. دراین میان "آلن پروست" راننده بازنشسته وقهرمان ۴دورهٔ فرمول یک جهان که در جمع گزارشگران شبکه TF۱ قرارداشت، با"سنا" هم تیمی سابق خود که تاآن زمان دشمن اونیزمحسوب می شد، گفتگوی گرمی صورت داد. "سنا" نیز با "نیکی لائودا" قهرمان سابق اتریشی و مفسر حال حاضر شبکهRTL در مورد افزایش نقش راننده ها در پیشرفت ایمنی در فرمولاوان صحبت کرد."سنا" همچنین دراتاق"بریفنیگ" (جای که راننده ها قبل ازشروع هر مسا بقه توجیه می شوند) عنوان کرده بود که اتومبیل ایمنی دردورفرم گیری وهنگام ورودضروری به پیست آنقدرسریع حرکت نمی کندکه لاستیک ها به دمای مطلوب برسند. این بحث داغ تأثیرزیادی برروحیه رانندگان قبل ازشروع مسابقه داشت بطوریکه"میکائیل شوماخر" راننده تیم "بنتون" که درکنار"سنا"قرارداشت، با حالتی تکبرآمیز آنجاراترک تامخالفت خودرادرمورداین صحبت ها به وضوح نشان دهد. ساعت۱۳:۳۰ روزیکشنبه به وقت محلی (ساعت۱۶به وقت تهران) رانشان می داد که رانندگان درحال آماده شدن برای استارت مسابقه بودند. شبکهRTL درحالیکه درون گاراژ "ویلیامز" رانشان می داد، صحنه عجیبی خبرنگاران رامیخکوب خودکردبود. درآن صحنه"آیرتون سنا" باحالتی پریشان وپرازاضطراب چند باربه دوراتومبیل خودگشت."جیمی بریتو"خبرنگاربرزیلی نیزکه درآنجا حضورداشت، از"سنا"پرسید: چرا این کاررو انجام دادی؟ "سنا" نیزدرجواب "بریتو" بازرسی اتومبیلش رابهانه کرد. حرکت عجیب دیگراوتاقبل ازمسابقه؛خارج نشدن وی از درون کابین اتومبیلش بود. کاری که معمولا" تمامی رانندگان خلاف آن راانجام می دهند.

ساعت۱۴ استارت گرادندپری ایمولاواقع درکشورایتالیا زده شد."سنا" بایک استارت فوق العاده براحتی درهمان مکان اول،ویراژ"تومبرلو"راطی کرد. درپشت سراو"میکائیل شوماخر" ی قرارداشت که به خاطر سنگینی نسبی اتومبیلش که ناشی ازپربودن باک بنزین بود، فاصله ای زیاد ایجادشده بود. دراین میان اتومبیل "لوتوس" به رانندگی"پدرولامی" به اتومبیل تیم"بنتون"به رانندگی "جی جی لهتو" که درخط استارت موتورش خاموش شده بود، به شدت برخوردکرد. درنتیجه ی این برخورد، قطعات اتومبیل ها برروی پیست مسابقه پخش شد وحتی یکی از چرخ های اتومبیل"لوتوس" به هواپرتاب شد وبه سمت تماشاگران رفت که موجب آسیب دیدن ۴نفرگردید. بعدازاین حادثه اتومبیل ایمنی برای ۱۲دقیقه واردپیست شد. درساعت ۱۴:۱۵"سام میشل" جوان وتازه کار(مدیرفنی ومهندس بخش شاسی تیم ویلیامز) ازطریق رادیو، خروج اتومبیل ایمنی راازپیست به"سنا" اعلام نمود.این آخرین تماس تیم "ویلیامز"بااوبود.

استارت دوباره مسابقه گراندپری ایمولادرساعت۱۴:۱۷ زده شدو"سنا" مطابق معمول بهترین شروع رانسبت به دیگررانندگان داشت امّا در هنگام خارج شدن ازویراژ"تومبرلو"باسرعت۳۰۷کیلومتربرساعت به طرزنامعلومی ازمسیر منحرف شد ومحکم به دیواره بتونی کناره پیست برخوردکرد. شدت برخوردبه قدری هولناک بودکه"دیویدباتن" گزارشگرومفسرمعروف آن روزهای فرمولاوان(عمومی جنسن باتن راننده تیم هوندا) بادیدن آن صحنه بی اختیار گریست . قسمت راست اتومبیل "fw۱۶ ویلیامز" که به علت کوبیده شدن به دیواره تمامی سنگینی برخوردرابه خودجذب کرده بودکاملا" متلاشی شد. این درحالی بودکه"سنا" تاقبل ازبرخوردتوانسته بوددر۶/۰ثانیه سرعت اتومبیل رابه۲۰۳ کیلومتربرساعت کاهش دهد. سالم ماندن کاکپیت راننده وحرکت مختصر سراوکمی امیدرادردل میلیون ها تماشاگرزنده کردامّا تراوش خون ازجمجمه سروی بسیارنگران کننده بودوبه همین علت اورابا هلیکوپتر به بیمارستان منتقل کردنند.

۳۷دقیقه بعدازاین حادثه دلخراش ونگران کننده استارت گراندپری ایمولابرای بارسوم زده شد."میکائیل شوماخر"که درست پشت سر"سنا" قرارداشت، قهرمانی گراندپری ایمولارانصیب خودکردتاسومین پیروزاش رادرسه گراندپری برگزارشده فصل بدست آورد. متأسفانه درساعت۱۸:۴۰ مرگ رسمی"آیرتون سنا" فوق ستاره فرمولاوان به اطلاع مردم سراسر جهان رسیدتااین روزگراندپری بعد ها به گراندپری سیاه یابه عبارتی به یکشنبه سیاه معروف شود.

درمراسم خاکسپاری این مردبی پروا درسائوپائولو هزاران نفرشرکت کردندکه مهمترین وبرجسته ترین آن ها رئیس جمهور وقت برزیل و "آلن پروست" هم تیمی سابق وی بودنند.دراین مراسم پرزیدنت رئیس جمهور وقت برزیل ضمن تمجید از زحمات یک عمرحضورپرشوروافتخارآمیز"سنا" درفرمولاوان، وی را اسطورهٔ ملّی و پله ترقی برای آینده رانندگان بااستعداداین کشوردانست. صحبت هایی که میلیون ها نفردرسراسر جهان ازطریق رسانه های گروهی دیدندوشنیدند.

● فرضیه ها درموردعلت مرگ" سنا"

بعدازمرگ"سنا"چندفرضیه درموردعلت منحرف شدن اتومبیل وی عنوان شد که نکات انحرافی زیادی رابرای GPMA (مجمع تشکیل دهندگان گراندپری)وخصوصا" اذهان عمومی برجای گذاشت.

فرضیه اول؛ عبوراتومبیل"سنا" ازروی قطعات پخش شده ازتصادف اتومبیل ها دراولین استارت مسابقه بوده که البته این نظرموردقبول واقع نشد.

فرضیه دوم؛ حرکت کند اتومبیل ایمنی درداخل پیست جلوی اتومبیل ها بودکه سبب ازدست رفتن فشارودمای مناسب لاستیک ها و سرد شدن دیسک های ترمزودرنتیجه ازدست رفتن کنترل اتومبیل شده بود. این فرضیه کاملا" رد شد.

فرضیه سوم؛ وضعیت روحی "سنا" مدنظرگرفته شدامّا با توجه به اینکه او تا آخرین لحظه سعی در پایداری اتومبیل داشته این فرضیه نیز کاملا" رد شد. همانطورکه قبلا" گفته شد؛ "سنا" قبل از برخورد در زمان ۶/ ۰ثانیه حدودیکصدکیلومترازسرعت خودکاسته بود.

● رازمرگ مشکوک "سنا"

این حادثه دلخراش که بسیارناگوار و باور نکردنی بود امّا ساده و دور از هرگونه اعمال نفوذ مافیایی به نظر می رسید.

دردادگاه غیرعمد"سنا"! به هرنحوی هیچ کس حقیقت رانگفت."میکائیل شوماخر" که لحظه برخورد درست پشت سر"سنا"درحال رانندگی بود، تحت تأثیرصحبت های مدیر تیمش"فلاویوبریاتوره"مدیرآنروزهای تیم بنتون،اشتباه"سنا"در انتخاب نادرست مسیر در هنگام خروج از ویراژ را باعث بروز چنین حادثه ای دانست. امّا این نظر عجیب ! سبب واکنش رانندگان با تجربه شد. چرا که از نظر آن ها "تومبرلو" ویراژی نبود که راننده ای همچون "سنا" اشتباه کند.

جعبه سیاه اتومبیل (کامپیوتر اتومبیل)به دلیلی نامعلوم از بین رفته بود. صحنه تصادف در فیلم ضبط شده در داخل کابین"سنا" از آن حذف شده بود.

درپایان این دادگاه مافیایی مشکل فنی اتومبیل "fw۱۶ ویلیامز" را عامل وقوع چنین حادثه ای دانست. در واقع بریدگی فرمان اتومبیل در ویراژ "تومبرلو" ناشی از"خستگی فلز" بوده و"سنا" بدون داشتن فرمان، محکم به دیواره بتونی کوبیده شده است.

بالاخره رازمرگ"سنا" به نحوی فاش شدامّا مسئله ای که تاابددرجامعه ورزش موتوری باقی ماند؛ بازگونشدن بعضی ازحقایق بودکه البته دردی را هم دوا نمی کرد ولی ممکن بود برای بعضی ها گران تمام شود.

به هرحال همه چیز تمام شدبرای مرد بی پروایی که بیشترازآنکه اسطوره باشد جوانمرد بود. پهلوانی که در پنهان بیش از نیمی از ثروت خود را در راه فقر کودکان بی سرپرست خرج کرد تا الگویی باشد برای آیندگان.

نویسنده : ماهنامه خودرویاب ـ شماره ۵ ـ مهندس مهدی قنواتی