مهدی عج در کلام اهل تسنن

اعتقاد و باور به ظهور مهدی عج و برپا داشتن دنیایی نوین سرشار از عدل و لبریز داد, برخلاف آنچه عموم می پندارند, تنها نوعی باورمندی ویژه مسلمانان پیرو تشیع نیست, بلکه بعکس, در میان اهل سنت نیز اعتقادی عمیق و ژرف بدان می توان دید

اعتقاد و باور به ظهور مهدی(عج) و برپا داشتن دنیایی نوین سرشار از عدل و لبریز داد، برخلاف آنچه عموم می‌پندارند، تنها نوعی باورمندی ویژه مسلمانان پیرو تشیع نیست، بلکه بعکس، در میان اهل سنت نیز اعتقادی عمیق و ژرف بدان می‌توان دید.

ابن حجر هیتمی در صواعق‌المحرقه، احمد بن حنبل در مسند احمد، مومن شبلنجی در نورالابصار، محمد بن عیسی ترمذی در صحیح ترمذی، ابراهیم جوینی در فرائدالسمطین، ابن‌ماجه در سنن ابن‌ماجه، ابن‌صباغ مالکی در کتاب الفصول المهمه، ابن‌اشعث سجستانی در سنن ابی‌داوود، ابن‌سعد در الطبقات الکبری، ابن‌جوزی در تذکره‌الخواص، ابوعبدالله نیشابوری در المستدرک، طبرانی در المعجم‌الصغیر، ابن‌یوسف گنجی در البیان فی اخبار صاحب‌الزمان، ابونعیم اصفهانی در حلیه‌الاولیاء، محمد بن اسماعیل بخاری در صحیح‌البخاری، مسلم بن حجاج نیشابوری در صحیح المسلم، نورالدین عبدالرحمان جامی در شواهدالنبوه، ابن‌قتیبه دینوری در معجم الاحادیث الامام‌المهدی و... از جمله بزرگان اهل سنت هستند که ظهور مهدی(عج) را نوید داده‌اند.

با تمام این اوصاف، این نکته را نیز نباید از خاطر دور داشت که در تفکر شیعی و سنی پاره‌ای اختلاف‌های بنیادین در این باب وجود دارد که به آنها نیز هنگام ضرورت اشاره خواهد شد.

به هر ترتیب، عمده اعتقادات اهل تسنن درباره مهدی(عج) را می‌توان به این شرح ​ دسته‌بندی کرد:

الف: اعتقاد به ظهور مهدی(عج): این نکته چنان که پیشتر نیز گفته آمد، مورد تایید اهل تسنن است و در حقیقت نخستین وجه مشترک میان تشیع و تسنن در مسأله ظهور منجی است. بایسته است یاد شود از جلال‌الدین سیوطی عالم برجسته سنی‌مذهب که در سده نهم هجری می‌زیست، در کتاب العرف‌الوردی فی اخبار مهدی، حدیثی از پیامبر اکرم(ص) در این‌باره نقل نموده است که بسیار تامل‌انگیز است: «هر که خروج مهدی را انکار کند، کافر است.»

ب: مهدی(عج) از نسل فاطمه(س) است: عموم علمای اهل تسنن بدان باورند که مهدی(عج) از اهل‌بیت پیامبر است.

بسیاری از اندیشمندان اهل سنت نیز این حدیث را از پیامبر بزرگوار اسلام در این‌باره نقل نموده‌اند: «مهدی از خاندان من است و او از فرزندان دخترم فاطمه خواهد بود». در حقیقت، همان‌گونه که سیدمحمدطاهر هاشمی شافعی، نویسنده کتاب مناقب اهل بیت از دیدگاه اهل سنت، اقرار داشته در منابع تسنن «احادیث در باب بودن مهدی از اولاد فاطمه زهرا به حد تواتر رسیده» است.

با وجود این، آنچه شایان توجه افزون است، تفاوت آرای برخی بزرگان اهل تسنن درباره نسب مهدی(عج) است. بسیاری از عالمان سنی بر آن اعتقادند که مهدی(عج) از نسل امام حسین(ع) است. اما برخی نیز برخلاف دسته پیشین از اهل سنت و همچنین به خلاف اهل تشیع، بر آن باورند که مهدی(عج) از فرزندان امام حسن(ع) است.

ج: تولد مهدی(عج): تولد یا عدم تولد مهدی(عج) را می‌توان بزرگ‌ترین و بنیادی‌ترین وجه اختلاف عقیدتی تشیع و تسنن درباره مهدی(عج) پنداشت. آنچه هویدا می‌نماید، آرای اندیشمندان اهل تسنن در این‌باره متفاوت است. برخی بر آن باورند که مهدی(عج) هنوز متولد نشده و شماری نیز بسان شیعه بر آن ایده هستند که مهدی(عج) متولد شده است. برخی نیز در این‌باره سکوت اختیار نموده‌اند. بایسته یاد کرده است به تقریب تمامی آن عالمان تسنن که اعتقاد به تولد مهدی(عج) دارند، بر آن باورند که او فرزند امام حسن عسکری(ع) است. به عنوان نمونه جامی در شواهد النبوه خویش مهدی(عج) را با نام محمد بن حسن بن علی بن محمد، یاد کرده است.

د: اوصاف جسمانی، خصایص و القاب مهدی(عج): اعتقادات اهل تسنن در این‌باره به تقریب با باورهای تشیع همسان و همخوان است. منابع اهل تسنن چونان منابع شیعی، از زیبایی ظاهر مهدی(عج) سخن گفته‌اند. سجایای معنوی چون دادگری، دادگستری، دادستانی، بخشش، بخشندگی مهدی(عج) را برشمرده‌اند. القابی چون حجت، صاحب‌الزمان، قائم، منتظر و... برای مهدی(عج) ذکر کرده‌اند. حتی به مانند برخی منابع شیعی از همراهی عیسی(ع) با مهدی(عج) در هنگام ظهور نیز یاد کرده‌اند.

امیر نعمتی لیمائی