تلمود چیست

اگر كتاب مقدس سنگ زاویه و شالوده یهودیت باشد, تلمود ستون اصلی آن خواهد بود كه از فراز بنیادها سربرآورده, كل بنا و عمارت معنوی و عقلانی یهودیت را پشتیبانی می كند هیچ كتابی نمی توان یافت كه به اندازه تلمود, برنظریه و عمل زندگی یهودی, شكل دهی به محتوا و مضامین معنوی آن و ایفای نقش راهنمای رفتار, تأثیر داشته باشد

اگر كتاب مقدس سنگ زاویه و شالوده یهودیت باشد، تلمود(۱) ستون اصلی آن خواهد بود كه از فراز بنیادها سربرآورده، كل بنا و عمارت معنوی و عقلانی یهودیت را پشتیبانی می‏كند. تلمود از بسیاری جهات، مهم‏ترین كتاب در فرهنگ یهودی و ستون فقرات خلاقیت و حیات ملی آن است. هیچ كتابی نمی‏توان یافت كه به‏اندازه تلمود، برنظریه و عمل زندگی یهودی، شكل‏دهی به محتوا و مضامین معنوی آن و ایفای نقش راهنمای رفتار، تأثیر داشته باشد. قوم یهودی همیشه به خوبی می‏دانسته است كه ماندگاری و بالندگی او در مطالعه تلمود است و دشمنان یهودیت نیز این واقعیت را دریافته‏اند. این كتاب با بی‏احترامی‏ها، ناسزاها و افتراهای زیادی روبه‏رو شد و در قرون وسطی، بارها در شعله‏های آتش سوخت؛ این اواخر نیز همان توهین‏ها نسبت به آن روا داشته می‏شود. هر از چندی، مطالعه تلمود ممنوع می‏شده است؛ زیرا كاملاً آشكار بوده كه اگر جامعه یهودی از مطالعه این اثر باز ایستد دیگر امیدی به ماندگاری نخواهد داشت.

تعریف رسمی تلمود عبارت است از: خلاصه‏ای از شریعت شفاهی كه پس از قرن‏ها تلاش عالمانه دانشمندان مقیم فلسطین و بابل، در آغاز قرون وسطی (با تفاسیر جدید) به بار نشسته است. تلمود از دو بخش اصلی تشكیل می‏شود: میشنا(۲)، كتابی حاوی هَلاخا (شریعت) كه به زبان عبری نوشته شده است؛ و تفسیر میشنا معروف به تلمود (یا گِمارا(۳))، كه معنای خاص آن خلاصه‏ای از بحث و تبیین میشنا به زبان نامأنوس آرامی - عبری است.

اما این توضیح، برخلاف ظاهرش كه درست به نظر می‏رسد، گمراه‏كننده و غیردقیق است. تلمود گنجینه هزاران ساله حكمت و خرد یهودی است و شریعت شفاهی كه به قدمت و اهمیت شریعت نوشته (تورات) است، در آن تجلی می‏یابد. تلمود مجموعه‏ای شامل شریعت، حكایت و فلسفه است؛ آمیزه‏ای از منطق بی‏نظیر و واقع‏بینی زیركانه، تاریخ و علم تجربی، و حكایت‏ها و فكاهی‏ها. این كتاب جُنگی است از مطالب ضد و نقیض: چارچوب آن منظم و منطقی است؛ هر واژه و اصطلاحی در آن، مورد تدوین دقیق و موشكافانه قرار گرفته و قرن‏ها پس از كار اصلی گردآوری، به انجام رسیده است. با این حال، هم‏چنان بر تداعی آزاد، همانند رمان‏های جدید كه سیلان ذهن و تسلسل خاطرات در آن موج می‏زند بر پیوند خوردن اندیشه‏های گوناگون استوار است. اگر چه موضوع اصلی تلمود تفسیر و شرح كتاب شریعت است، با این حال، اثری هنری است كه از قانون‏گذاری و كاربرد عملی آن فراتر می‏رود. تلمود با آن كه تا زمان حاضر، منبع اولیه شریعت یهود است، نمی‏توان آن را به تنهایی مرجعی برای صدور حكم شرعی دانست.

تلمود با مسائل انتزاعی و كاملاً غیرواقعی، با همان شیوه برخورد با معمولی‏ترین وقایع در زندگی روزمره روبه‏رو می‏شود. در عین حال، در پرهیز از اصطلاحات انتزاعی موفق است. با آن كه مبتنی بر اصول سنت و انتقال حجّیت از نسلی به نسل دیگر است، اشتیاق آن به طرح سؤال و بازاندیشی درعهد ودیدگاه‏های مسلّم وپذیرفته شده و یافتن علل اساسی، بی‏نظیر است. در روش بحث تلاش می‏كند تا به باریك‏بینی‏های ریاضی نزدیك شود؛ با این حال از كاربرد نمادهای ریاضی یا منطقی می‏پرهیزد.

بهترین راه برای شناخت و درك تلمود، تحلیل اهداف نویسندگان و گردآورندگان آن است. هزاران دانشمندی كه عمر خویش را در مجادله و گفت‏وگو در صدها مركز كوچك و بزرگ آموزشی صرف كردند، چه هدفی داشتند؟ پاسخ این پرسش را باید در نام این اثر یافت: تلمود، یعنی مطالعه و یادگیری. تلمود تجسّم مفهوم بلند میصوایِ تلمود تورا(۴)، تكلیف شرعی یادگیری و مطالعه تورات، دانش‏اندوزی و خردورزی است، تحصیلی كه خود، هدف تلمود و پاداش آن است. در این باره یكی از حكیمان تلمودی كه از او چیزی جز نام و این كلمه قصار برای ما باقی نیست، گفته است:

آن را بارها و بارها زیر و رو كنید؛ چون همه چیز در تورات آمده است. آن را در زندگی لحاظ كنید و با آن، پا به سن بگذارید و هیچ‏گاه آن را به كنار ننهید؛ چون هیچ ارزش بالاتری وجود ندارد.

بی‏تردید، مطالعه تورات اهداف عملی بی‏شماری را تأمین می‏كند، ولی منظور اصلی اینها نیست. مطالعه وابسته به درجه اهمیت یا قابلیت اجرایی مسائل موردبحث نیست. هدف اصلی و عمده آن، خود یادگیری است. هم‏چنین شناخت تورات نیز به معنای مراعات احكام آن نیست، بلكه خود غایت و هدف است. این بدان معنا نیست كه تلمود به ارزش‏های نهفته در مباحث و دست‏مایه‏هایی كه به مطالعه آن‏ها می‏پردازد بی‏توجه است. برعكس، با تأكید بسیار بیان شده است كه آن كس كه به مطالعه تورات بپردازد اما به آموخته‏های خود عمل نكند، كاش هرگز متولد نشده بود. شیوه زندگی و رفتار یك دانشمند حقیقی الگوی زنده‏ای برای دیگران است. اما این بخشی از جهان‏بینی عمومی تلمود است. برای طلبه‏ای كه به تعمق در متون می‏پردازد، تحصیل پایانی جز شناخت ندارد. هر موضوعی كه با تورات، یا آن نوع زندگی‏ای كه در تورات ترسیم شده است، رابطه داشته باشد ارزش بررسی و تحلیل را دارد و همواره برای دست‏یابی به درون‏مایه موضوع تلاش شده است. در فرایند مطالعه، هرگز این پرسش مطرح نمی‏شود كه آیا این تحلیل‏ها فایده عملی دارند یا خیر؟ ما اغلب در تلمود با مجادله‏های طولانی و پرحرارتی روبه رو هستیم كه درباره مسائل گوناگون، به بررسی ساختار روش و تبیین نتایجی كه از آن به دست می‏آید، می‏پردازد. دانشمندان تمامی این تلاش‏ها را انجام دادند با این‏كه می‏دانستند كه خودِ منبع مطرود شده است و از هیچ‏گونه اهمیت تشریعی‏ای برخوردار نیست. این روی‏كرد هم‏چنین روشن می‏سازد كه چرا ما در تلمود بحث‏هایی را می‏بینیم كه به مسائل گذشته دور مربوط می‏شوند و طرح دوباره آن‏ها بعید می‏نماید.

البته گاهی اتفاق می‏افتد كه مسائل و مباحثی كه زمانی بی‏اهمیت و نامربوط تلقی می‏شوند، در زمان دیگری اهمیت كاربردی پیدا می‏كنند. این امر در حیطه علوم محض، پدیده‏ای عادی است؛ اما برای طلبه تلمود این تحول اثر چندانی ندارد؛ چرا كه یگانه هدف او از همان آغاز، حل مسائل نظری و كشف حقیقت است.

در ظاهر، تلمود در امتداد مرزهای یك رساله قانونی تدوین شده است و بسیاری از مردم به خطا، ماهیت آن را شرعی می‏شمارند. تلمود موضوع‏هایی را كه با آنها سروكار دارد، یعنی هَلاخای اصلی، آیات كتاب مقدس یا سنت‏هایی را كه از حكیمان منتقل شده‏اند، پدیده‏ای طبیعی و اجزاء واقعیتی عینی تلقی می‏كند. وقتی كه كسی با طبیعت رابطه برقرار می‏سازد، نمی‏تواند ادعا كند كه فلان موضوع برای او جذّابیت یا ارزش دقت كردن ندارد. البته موضوع‏ها از نظر اهمیت، سلسله مراتبی دارند، اما همه آنها در این كه وجود دارند و باید به آنها توجه شود، یكسانند. هنگامی كه یك حكیم تلمودی به بررسی سنتی كهن می‏پرداخت، آن را بیش از هر چیز یك واقعیت می‏پنداشت و الزام‏آور بودن یا نبودن آن برایش تفاوت نمی‏كرد، بلكه این امر جزئی از دنیای او بود و نمی‏شد از آن غفلت كرد. این عالمان وقتی كه از یك نظریه یا منبع مطرود بحث می‏كردند، همان موضعی را داشتند كه یك دانشمند علوم تجربی به هنگام تفكر درباره جانداری دارد كه به خاطر ناتوانی‏اش در سازگاری با شرایط متغیر، منقرض شده است. به عبارت دیگر، هرچند چنین جانداری ناكام مانده و از گردونه هستی خارج شده است، این امر از ارزش مطالعاتی آن نزد دانشمند علوم تجربی نمی‏كاهد.

۱) seyr

۲) Mishnah

۳) Geara

۴) mitzvat seyr Torah

۵) house

۶) Shammai

۷) Hillel

۸) living God

---