پلتفرم مشترك گامی مهم در آینده صنعت كشور

صنعت خودروی ایران در دهه اخیر پس از شروع فعالیت های جدید, فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته است این فعالیت ها از اوایل دهه ۷۰ آغاز شد در آن زمان تولید خودرو در ایران «كم» و میزان تقاضا «بالا» بود

صنعت خودروی ایران در دهه اخیر پس از شروع فعالیت‏های جدید، فراز و نشیب‏های بسیاری را پشت سر گذاشته است. این فعالیت‏ها از اوایل دهه ۷۰ آغاز شد. در آن زمان تولید خودرو در ایران «كم» و میزان تقاضا «بالا» بود.

اكنون بعد از گذشت بیش از ۱۰ سال، وضعیت «كمّی» تولید خودرو در كشور به طور نسبی بهبود یافته اما از نظر «كیفی»، خدمات پس از فروش، زمان تحویل و در نهایت رضایت مشتری، موفقیت چشمگیری به دست نیاورده است.

از سوی دیگر موضوع «خودرو» چند سالی است كه به بحث داغ محافل و به ویژه مطبوعات و رسانه‏های همگانی تبدیل شده و دیدگاه‏ها و واكنش‏های كاملاً متفاوتی در این باره در جامعه شكل گرفته است.

اكنون موضوع «نیاز مردم به خودرو» به گونه‏ای یك اصل بدیهی در مباحث مربوط به خودروست و نمی‏توان آن را نادیده گرفت. این موضوع در تمام دنیا وجود دارد ولی در كشورهای پیشرفته ضریب نفوذ خودرو ممكن است به ازای هر دو نفر یك خودرو باشد، در حالی كه این رقم در كشوری مانند ایران برای هر ۲۵ نفر حدود یك خودروست. تفاوت ضریب نفوذ به عوامل مختلفی مانند توان اقتصادی و امكانات كشور مربوط است.

به گفته كارشناسان زمانی كه پذیرفتیم خودرو نیازی ضروری است، دو راه فراروی سیاستگذاران و تصمیم‏گیران قرار می‏گیرد: نخست آن كه بگویند این نیاز را قبول ندارند و پاسخگوی آن نیستند و باید از سبد نیازهای خانواده حذف شود. دوم، آن را به عنوان یك نیاز بپذیرند و برای تامین این نیاز، روش واردات و یا تولید را در پیش گیرند.

البته موضوع به همین جا ختم نمی‏شود زیرا واردات تخصص نمی‏خواهد؛ با نشان دادن یك چراغ سبز به تولیدكنندگان خارجی، می‏توان كشور را به نمایشگاهی از خودروهای خارجی تبدیل كرد اما این تولید است كه اشكال مختلفی دارد: گاهی فقط یك خط مونتاژ وجود دارد و با كمپانی خاصی قرارداد بسته می‏شود تا متناسب با تغییرات فناوری، گونه‏های جدید و تازه‏ای را مونتاژ كرد. در این شرایط ما با یك ارزش افزوده حداكثر ۱۵ درصدی مواجه‏ایم. شكل دوم نیز تولید داخلی است.

نكته مهم در بحث واردات نیز این است كه امروز قیمت یك دستگاه پژو ۳۰۷ مدل ۲۰۰۳ در بازار پاریس ۳۲ هزار یوروست ولی در صورتی كه بخواهند آن را به ما بفروشند، قیمتش حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار دلار تمام می‏شود. این موضوع به دید اقتصادی تولیدكنندگان خودرو هنگام صادرات مربوط است زیرا محصولاتشان را با قیمتی نازل صادر می‏كنند. چرا؟ چون صادرات پول ملی وارد كشور كشورشان می‏كند و به اقتصاد ملی و تقویت ارزش پول آنها كمك خواهد كرد اما محصولات خود را در داخل كشورشان گران می‏فروشند بنابراین در كشور تولید كننده خودرو، از ارزانی خودرو خبری نیست و قیمت یك خودرو برای مردم آن كشور بیش از ۵۰ درصد با قیمت صادراتی آن تفاوت دارد.

البته در برخی كشورها مانند امارات متحده عربی كه جمعیت اندك و منابع مالی بالایی دارند و مناطق آزاد محسوب می‏شوند، قیمت كم خودروی وارداتی، پاسخگوی نیاز مردم خواهد بود اما در كشوری مثل ایران كه مردم از توانایی خرید بیش از ۷۰۰ هزار دستگاه خودرو در سال برخوردارند و بازار بسیار وسیعی وجود دارد، اگر خانوارها را به طور متوسط ۶ نفره بدانیم و برای هر خانوار یك خودرو درنظر بگیریم، به این معناست كه باید حداقل ۱۰ میلیون خودرو در سطح كشور در حال تردد باشند كه فقط ارزش جایگزینی آنها در سال یك میلیون خودروست، یعنی اگر عمر مفید خودرو را ۱۰ سال بدانیم، باید بعد از ۱۰ سال یك خودرو خارج و خودروی دیگری جایگزین آن شود. این در شرایطی است كه ما رشد جمعیت را به حساب نیاوریم.

اگر در این وضعیت بخواهید خودرو وارد كنید و متوسط قیمت خودرو همان ۱۰ هزار دلار در نظر گرفته شود باید در سال ۱۰ میلیارد دلار بابت واردات خودرو پرداخت كرد. سوال این است كه در كشوری كه كل منابع ارزی آن ـ اعم از صادرات بخش خصوصی و دولتی و صادرات نفتی ـ حدود ۳۰ میلیارد دلار است، آیا می‏شود ۱۰ میلیارد دلار را به واردات خودرو اختصاص داد؟ در این صورت به طور قطع با افزایش نرخ ارز و آشفتگی بازارهای اقتصادی مواجه خواهیم شد بنابراین باید واردات را كنترل و با تعرفه‏ای خاص منطبق كرد.

وجود این قبیل تنگناها ما را به سمت ساخت داخل هدایت می‏كند تا بخشی از منابع ارزی را در داخل كشور ذخیره و ضمن پاسخگویی به نیاز مردم، اشتغال هم ایجاد كرد.

به اعتقاد صاحبنظران، از آنجا كه در ابتدا تیراژ تولید خودرو در ایران پایین بود، هیچ كشوری حاضر به مشاركت برای انتقال دانش فنی نبود، به این ترتیب خودروسازان داخلی راهی جز مهندسی معكوس نداشتند و نخستین بار نیز با پیكان شروع كردند. در كنار آن فعالیت جدی قطعه‏سازی نیز از سال ۱۳۷۶ به بعد در كشور آغاز شد. در ابتدا قطعه‏سازان ما هم وارد مهندسی معكوس شدند و همین جا بود كه نارضایتی مردم آشكار شد كه قطعات مهندسی معكوس، كیفیت مناسبی ندارند و خوب كار نمی‏كنند.

به تدریج با بالا رفتن تیراژ تولید خودرو، تولیدكنندگان خارجی از وجود بازاری مناسب با پتانسیل‏هایی برای ساخت آگاهی یافتند و حاضر شدند با ما بازار مشترك داشته باشند و جوینت وینچر تشكیل دهند؛ به گونه‏ای كه اكنون قطعه‏سازان نیز با هم جوینت می‏شوند و به سمت مجموعه‏سازی حركت می‏كنند.

امروزه افزایش تیراژ تولید به بیش از ۷۰۰ هزار دستگاه سبب تشویق خودروسازان بسیار بزرگ برای تولید مشترك با ایران شده؛ به طوری كه ایده پلتفرم مشترك هم در این زمینه برای تولید به روز، با كیفیت و كاهش هزینه به اجرا درآمده است.

●فرایند كلی اجرای طرح پلتفرم مشترك

سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران به عنوان متولی اصلی صنعت خودرو در كشور به منظور نیل به اهداف كلان در صنعت خودرو، با پشتیبانی دولت به تولید «پلتفرم مشترك» با مشاركت یك شركت خودروساز بزرگ جهانی و همكاری دو شركت خودروساز بزرگ ایرانی اقدام كرد.

بر این اساس مقرر شد اجرای طرح پلتفرم مشترك «ال ۹۰» (خودروی ایكس ۹۰) توسط یك شركت مشترك كه ۵۱ درصد سهام آن متعلق به رنو و ۴۹ درصد متعلق به طرف ایرانی (شركت توسعه صنایع خودرو)ست، صورت گیرد. به نظر می‏رسد این طرح كه كارشناسان از آن به عنوان بزرگترین قرارداد صنعت خودروسازی كشور یاد می‏كنند، ساختار فعلی صنعت خودروی ایران را متحول كند.

●ویژگی‏های اصلی پلتفرم مشترك

استفاده از آخرین فناوری‏های روز دنیا و قابلیت به كارگیری این پلتفرم با طول عمری مناسب و اقتصادی

قابلیت استفاده در خودروهای كلاس B و C

تطابق با بالاترین استانداردهای ایمنی

تطابق با آخرین استانداردهای زیست محیطی

قابلیت دوگانه سوز كردن و جاسازی مخزن گاز در حالت دوگانه سوز

مناسب بودن قیمت در مقایسه با كلاس خودرو

برخورداری از دانش فنی مربوطه به منظور ایجاد تغییر و بهینه‏سازی مستمر در طراحی خودرو

تطابق با نیازها و خواسته‏های مشتریان

فراهم كردن امكان حداكثر استفاده از سرمایه‏گذاری‏های موجود

دست اندركاران و بانیان طرح پلتفرم مشترك، نتایجی را از اجرای آن انتظار دارند زیرا با اجرای این طرح، حلقه‏های زنجیره صنعت خودرو در سطوح مختلف (قطعه‏سازی، مجموعه‏سازی و...) در مسیر تكمیل زنجیره ارزشی صنعتی خودرو قرار خواهند گرفت و هر كدام براساس پتانسیل‏های بالقوه موجود، ماهیت وجودی خویش را تبیین و تعیین خواهند كرد.

●توسعه و ارتقای صنعت قطعه‏سازی و مجموعه‏سازی

صنعت قطعه‏سازی و مجموعه‏سازی كشور در سال‏های اخیر از رشد و ارتقای قابل قبولی در عرصه‏های ملی و بین‏المللی برخوردار بوده است. اجرای طرح پلتفرم مشترك با رنو ـ نیسان فرصت مناسبی برای صنعت قطعه‏سازی و مجموعه‏سازی كشور به منظور ورود به شبكه‏های جهانی ایجاد خواهد كرد.

●توسعه و ارتقای كیفیت محصولات

ارتقای كیفیت محصولات و تامین رضایت مشتری به عنوان اصلی‏ترین شاخص‏های رقابتی در صنعت خودروسازی در طرح فعلی مورد توجه ویژه‏ای قرار گرفته است.

●كاهش مصرف سوخت و میزان آلایندگی خودرو

این موضوع اساسی نیز بر چهار محور اصلی، دوگانه سوز كردن خودروها، بهینه‏سازی و جایگزینی خودروهای فرسوده، برنامه‏های كاهش مصرف سوخت خودروها و طرح‏های افزایش كیفیت سوخت بنا شده است.

محسن تهوری

---