سه شنبه, ۹ بهمن, ۱۴۰۳ / 28 January, 2025
چگونه نمك یددار را مصرف كنیم
● پیشگیری از كمبود ید و گواتر با مصرف نمك یددار
ید یك عنصر حیاتی برای زندگی انسان است كه عمدتا در خاك یافت می‌شود. البته خاك بسیاری از مناطق جهان حاوی مقادیر كافی از این ماده مغذی ضروری نیست و لذا محصولات كشاورزی و فرآورده‌های دامی این مناطق، دچار كمبود ید هستند. بدین ترتیب رژیم غذایی انسان‌ها كه به این منابع وابسته است نیز به مقدار كافی ید نخواهد داشت. مقدار ید مورد نیاز یك فرد بالغ بطور متوسط ۱۵۰ میكروگرم در روز است (یك مقدار جزیی كه می‌تواند به اندازه سر سوزن باشد) و مقدار موردنیاز ید در تمام طول عمر متوسط انسان یك قاشق چایخوری است.
ید بخصوص در اوایل دوران كودكی، بلوغ، حاملگی و شیردهی به دلیل افزایش نیاز فیزیولوژیك بدن بیشتر مورد نیاز است و دریافت مقدار كافی آن اهمیت حیاتی دارد.
گواتر حداقل اختلالی است كه در اثر كمبود ید به وجود می‌آید، فرد مبتلا به گواتر به سرعت خسته می‌شود و فعالیت كمتری نسبت به افراد طبیعی دارد. در دوران بارداری در صورتی كه جنین به مقدار كافی ید دریافت نكند، مغز در حال رشد او قادر به ایجاد شبكه‌یی متراكم از ارتباطات سلول‌های مغزی نخواهد بود و توانایی ذهنی او قربانی حفظ حیات می‌شود. در مناطقی كه با كمبود شدید ید مواجه هستند كودكان از عقب‌ماندگی شدید ذهنی رنج می‌برند. حتی در مناطقی كه كمبود ید شدت زیادی نداشته باشد نیز كودكان دچار كاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی در قدرت یادگیری می‌شوند. مشكل كاهش ظرفیت ذهنی ناشی از كمبود ید معمولا نامشهود است و تمامی كودكان شاغل به تحصیل در مناطق مبتلا به كمبود ید دچار افت تحصیلی می‌شوند و تعداد اندكی از آنان قادر به ادامه تحصیل خواهند بود.
به همین دلیل اختلالات ناشی از كمبود ید به عنوان مهمترین عامل قابل پیشگیری معلولیت‌های ذهنی در جهان شناخته شده است. اكثر اختلالاتی كه در اثر كمبود ید به وجود می‌آیند دایمی و غیرقابل برگشت هستند. حتی كمبود ید در حیوانات اهلی و دام‌ها باعث سقط جنین و نازایی می‌شود و در دامداری‌ها صدمات اقتصادی جبران‌ناپذیری به بار می‌آورد.
● پیشگیری از اختلالات ناشی از كمبود ید
به منظور مبارزه با اختلالات ناشی از كمبود ید، بایستی مقادیر ناچیزی از این عنصر را به رژیم غذایی روزانه افزود. این كار به بهترین نحو و با كمترین هزینه با یددار كردن نمك مصرفی انسان و دام انجام می‌شود.
یددار كردن نمك مصرفی به عنوان بهترین روش یدرسانی در بسیاری از كشورهای جهان به كار رفته است. امروزه حدود ۷۰ درصد از خانوارهای جهان به نمك یددار دسترسی دارند و یددار كردن جهانی نمك باعث خواهد شد كه هر ساله مغز ۹۰ میلیون نوزاد در برابر كاهش چشمگیر قدرت یادگیری محافظت شود.
● نحوه مصرف و نگهداری نمك
تولیدكنندگان نمك یددار در كشور یكی از ایفاكنندگان نقش در پیشبرد برنامه مبارزه با اختلالات ناشی از كمبود ید هستند. در حال حاضر تعداد ۱۸ واحد تولیدكننده نمك مجهز به سیستم تصفیه نمك و ۱۵ واحد نیز دارای سیستم شست‌وشوی نمك هستند، تولیدكنندگان نمك برای راه‌اندازی سیستم تصفیه نمك با یكدیگر رقابتی سازنده داشته و روزبه‌روز به تعدادشان افزوده می‌شود.
نمك تصفیه نمكی است كاملا بهداشتی كه ناخالصی‌های آن طی مراحل فرآیند تصفیه (كریستالیزاسیون مجدد) حذف شده است. ناخالصی‌های نمك معمولا به دو صورت محلول و نامحلول وجود دارد.
موادی مانند شن، ماسه یا خاك كه حین استخراج وارد نمك می‌شود از ناخالصی‌های نامحلول و كلسیم، منیزیوم، سولفات و فلزات سنگین نظیر سرب، جیوه، آرسنیك و كادمیوم از ناخالصی‌های محلول نمك محسوب می‌شوند.
وجود این ناخالصی‌ها در نمك می‌تواند منجر به بروز ناراحتی‌های گوارشی، كلیوی، كبدی و حتی ممانعت در جذب آهن شود، به همین منظور در كشور استاندارد نمك تصفیه شده تدوین و به تصویب رسیده است و به موجب این استاندارد كارخانه‌های تولیدكننده نمك ملزم هستند نمك را با رعایت درجه خلوص و دیگر مشخصات آن تولید و عرضه كنند.
بطور كلی توصیه می‌شود كه نمك به مقدار كم مصرف شود و همان مقدار كم نیز نمك تصفیه شده یددار باشد، نمك‌های تصفیه شده یددار به دلیل خلوص بالا میزان ید را بهتر و بمدت بیشتری حفظ می‌كنند.
نمك‌های یددار نباید بمدت طولانی در معرض نور خورشید یا رطوبت قرار گیرند چرا كه ید خود را از دست می‌دهند، بهتر است نمك یددار را در ظروف بدون منفذ پلاستیكی، چوبی، سفالی یا شیشه‌یی رنگی با سرپوش محكم نگهداری كرد، همواره باید به تاریخ مصرف نمك و وجود پروانه ساخت از وزارت بهداشت و قید عبارت تصفیه شده بر روی بسته‌بندی دقت كرد.
● كمبود ید در ایران تحت كنترل قرار گرفته است
ایران كشوری موفق در كنترل و پیشگیری از اختلالات ناشی از كمبود ید بوده است، براساس تصمیم دولت در سال ۱۳۷۳ كلیه نمك‌های مصرفی خانوارهای ایرانی در كشور یدددار شده و در بین كشورهای منطقه مدیترانه شرقی، ایران نخستین كشوری است كه اقدام به بررسی گواتر و تولید و توزیع نمك یدددار در سطح جامعه كرده است.
در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد خانوارهای ایرانی از نمك یددار استفاده می‌كنند و براساس آخرین بررسی كشوری در سال ۱۳۸۰ میزان شیوع گواتر به نحو چشمگیری كاهش یافته است، بطوری كه از ۵۲ درصد در سال ۱۳۷۵ به ۸/۹ درصد در سال ۱۳۸۰ رسیده است.
در سال ۱۳۷۵ كشورمان با احراز دو شاخص عمده تحت عناوین مصرف بیش از ۹۰ درصد خانوارها از نمك یددار و بالاتر بودن میانه ید ادرار از ۱۰ میكروگرم در دسی‌لیتر در دانش‌آموزان مدارس از نظر استانداردهای سازمان جهانی بهداشت در حد مطلوب بوده است و به عنوان كشور عاری از اختلالات ناشی از كمبود ید در منطقه شناخته شده است.
دست‌اندركاران سلامت جامعه علی‌الخصوص دفتر بهبود تغذیه جامعه معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، برای اینكه با مشكل اختلالات ناشی از كمبود ید مجددا مواجه نشویم توصیه می‌كنیم لازم است بر مصرف نمك یددار تصفیه شده در برنامه غذایی روزانه افراد تاكید كنیم. توجه كنیم كه هرچند برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی، عروقی و افزایش فشار خون مصرف كم نمك توصیه شده است اما همان مقدار كم باید از نمك یددار باشد تا ید موردنیاز بدن تامین شود و نمك مصرفی نیز حتما از نوع تصفیه شده انتخاب گردد تا عوارض احتمالی ناشی از وجود ناخالصی‌ها در نمك را از میان بردارد.
رعایت این نكات مهم در سلامت تغذیه‌یی مردم اثرات جدی و همیشگی داشته و با در نظر گرفتن شیوه‌های صحیح زندگی می‌تواند موجب شادابی، سلامت و بهبود تغذیه جامعه گردد.
دكتر سید مرتضی صفوی، نغمه تشكری
زهرا عبداللهی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست