مسمومیت با مونوکسیدکربن

پنجشنبه ۱۹ آبان حوالی ساعت ۱۲ ظهر اورژانس بیمارستان فیروزآبادی یکباره شلوغ شد. مردی میانسال به همراه ۲ فرزندش به اورژانس آورده شدند. مرد و کودک ۵ ساله‌اش با صورتی کبود، فاقد …

پنجشنبه ۱۹ آبان حوالی ساعت ۱۲ ظهر اورژانس بیمارستان فیروزآبادی یکباره شلوغ شد. مردی میانسال به همراه ۲ فرزندش به اورژانس آورده شدند. مرد و کودک ۵ ساله‌اش با صورتی کبود، فاقد هرگونه علائمی از حیات و در وضعیت جمود نعشی بودند. نوجوان ۱۱ ساله فاقد تنفس بود؛ اما قلبش همچنان می‌زد. اقدامات اولیه انجام شد. شرایط لازم مشابه با بخش مراقبت‌های ویژه برای مصدوم برقرار شد؛ اما تمامی این اقدامات اثری نداشت.

سمی مهلک ۳نفری را که شب در منزل گذرانده بودند به دام مرگ کشید. علت فوت مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن عنوان شد؛ همان گازی که به دلیل مرگ و میر بالا و عدم شناسایی فیزیکی به نام قاتل خاموش شناخته می‌شود و عامه مردم آن را به نام گازگرفتگی می‌شناسند.

استفاده از گاز شهری، گازوئیل و چوب به عنوان مواد سوختی برای ایجاد گرما در خانه‌های ما ایرانیان رایج است. در صورتی که این مواد به صورت ناقص بسوزد گازی به نام مونوکسید کربن تولید می‌کند که عامل گازگرفتگی است. گاز مونوکسید کربن فاقد بو و رنگ است، به همین دلیل افرادی که در معرض این گاز قرار می‌گیرند تا قبل از بروز علائم هیچ اطلاعی از برخورد با آن ندارند.

مونوکسید کربن پس از جذب در خون به پروتئین حمل اکسیژن (هموگلوبین) می‌چسبد؛ ولی براحتی جدا نمی‌شود. توان اتصالی بالای گاز به هموگلوبین باعث کاهش انتقال اکسیژن و کمبود اکسیژن در بافت‌ها و اعضا منجر به بروز علائم مسمومیت می‌شود.

علائم رایج در نوع خفیف مسمومیت شامل سردرد، تهوع، استفراغ، درد عضلانی و گیجی است. این علائم غیر اختصاصی بوده و ممکن است پزشک و بیمار را گمراه کند. در واقع تا زمانی که به آن فکر نشود و دلیلی برای امکان بروز آن نباشد، ممکن است با بیماری‌های عفونی و یا گوارشی اشتباه شود. گاهی به دلیل غیراختصاصی بودن و عدم توجه به احتمال مسمومیت، بیمار مجدد در محیط آلوده قرار می‌گیرد و ممکن است این بار به مسمومیت شدید یا مرگ منجر شود. در موارد شدید مسمومیت، تشنج، افت شدید هوشیاری، توقف قلبی ـ تنفسی و حتی مرگ ممکن است رخ بدهد.

یکی از مشکلات گازگرفتگی بروز علائم عصبی ـ روانی تأخیری است. این علائم پس از چندین روز از رفع علائم مسمومیت اولیه، شروع می‌شوند. بیمار پس از بهبود اولیه، از اختلالات حافظه، بی‌توجهی و حتی اختلالات حسی یا حرکتی در بخشی از بدنش شاکی است.

بنابراین اگر فردی دچار سردردهای دائمی یا مکرر می‌شود یا علائم به صورت گروهی مخصوصا وقتی افراد در مکان‌های بسته به سر می‌برند، بروز می‌کند شک ما را به مسمومیت برمی‌انگیزد. از طرفی این افراد با قرار گرفتن در فضاهای باز بتدریج بهبود می‌یابند که این هم خود کلیدی برای شک به خطر مسمومیت است.

اولین اقدام تلاش برای رساندن مصدوم به فضای باز و تماس با اورژانس(۱۱۵) است. معمولا به دلیل عدم دسترسی به درمان اصلی بیماران (اکسیژن‌درمانی)، لازم است تا رسیدن اورژانس، بیمار در فضای عاری از آلودگی تنفس کند. تمام بیماران حتی موارد خفیف نیازمند درمان با اکسیژن صد درصد به کمک ماسک‌های مخصوص هستند، به همین دلیل تمامی مصدومین باید به اورژانس منتقل شوند.

پس از درمان، مهم‌ترین اقدام شناسایی علت بروز مسمومیت و رفع عیب وسیله‌ ناقص‌سوز است.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس