پنجشنبه, ۴ بهمن, ۱۴۰۳ / 23 January, 2025
مختصری در باب اندیشه اجتماع گرایی
"اجتماعگرایی" اندیشهای است که شاید بیش از هر چیز در نقطه مقابل و نقد لیبرالیسم مطرح شده است؛ لیبرالیسم به عنوان آموزه رایج دوران معاصر همواره تحقق کامل آزادیهای فردی را مدنظر داشته و دارد و برای نیل بدین مفهوم از نظر فلسفی و فکری فرد را دارای تقدم بر همه چیز از جمله جامعه میداند و مدعی است که می‌توان سود و نفع و در کل خواستههای فردی را فارغ از شرایط و مقتضیات متعددی که هر یک در حکم قید و بندی بر این مفهوم اصیل "فرد" است، در نظر گرفت و همین نقطه عزیمت و پایگاه نقد بسیاری از منتقدان اندیشه لیبرالیستی از این تفکر است و به تعبیری یکی از اندیشمندان، همت اصلی و وجهه غالب همه آنها "انکار تقدم وجود شناختی فرد" است. بنابراین به جای آنکه جامعه به عنوان مجموعهای از افراد دیده شود، اینان چنین میاندیشند که اجتماع امری مقدمتر و ابتداییتر است و افراد آدمی به عنوان جلوهها و تظاهرات این امر مقدم ظهور و بروز دارند.
حوزه اصلی نظریه پردازی اجتماع گرایان را می‌توان در عرصههای سیاسی، فلسفی و اخلاقی دانست که آرای قابل توجهی را ارائه دادهاند؛ علاوه بر نقد لیبرالیسم، موضع اجتماعگرایی دغدغهای بنیادین تر نیز دارد و آن بازگرداندن کلیت تجربه نشده و کامل افراد انسانی است چرا که به قول "مک اینتایر" مدرنیته هم به لحاظ اجتماعی و هم فلسفی مشکل عمدهای که پدید آورده این بوده که باعث شده زندگی انسانی به بخشهای گوناگونی تقسیم گردد و آن‌گاه برای هر یک از این بخشها و حیطهها نیز هنجارها و شیوههای رفتاری خاص و منحصر به فرد خودش طراحی و پیشنهاد شده است و بر اثر این تمایزها، وحدت زندگی فردی نیز مخدوش گردیده است. همچنین به تبع این مسئله تجزیه و تحلیل رفتار آدمی نیز حالتی ذره باورانه و اتمیستی پیدا کرده است و حتی تحلیل افعال و مراودات پیچیده نیز برحسب اجزای بسیط صورت میگیرد. مک اینتایر در ادامه بحث خویش به عنوان یکی از مهمترین نمایندگان این طرز تفکر، دغدغه اصلی خویش را آشکار میسازد که همانا بحث "فضیلت"میباشد و از آنجایی که برای وی اندیشه ارسطویی بسیار مهم است، بر این باور است که خودِ جدا شده از نقشهای متعدد اجتماعی فاقد آن عرصه از روابط اجتماعی خواهد بود که فضایل در آن مجال بروز و ظهور داشته باشند. جالب توجه است که در چنین شرایطی که اعتبار روابط اجتماعی قرار داد شده از جانب خود نفی میگردد، حتی "خود" هم دچار فرایند انحلال میگردد و گویی خود واقعی هم در این میان به دست نمیآید به قول مک اینتایر:
"انحلال خود به مجموعهای از حوزههای جداگانه ایفای نقش، هیچ دورنمایی برای به کار بردن استعدادهایی که اصالتا بتواند حتی در یک معنای بعید ارسطویی فضیلت شمرده شودند، باقی نمیگذارد. زیرا یک فضیلت استعدادی نیست که تنها در وضعیت خاصی موجب موفقیت شود. آنچه درباره فضایل یک عضو خوب گروه یا یک مدیر خوب یا یک قمارباز یا یک شرط بندی گفته می‌شود ]صرفا[ مهارتهایی حرفهای هستند که به طور حرفهای در وضعیتهایی به کار گرفته میشوند که در آن شرایط میتوانند موثر باشند، اما فضیلت نیستند. از کسی که حقیقتا دارای فضیلتی است می‌توان انتظار داشت که آن را در وضعیتهای بسیار متفاوت جلوهگر سازد. وضعیتهایی که در بسیاری از آنها از اعمال یک فضیلت نمیتوان به همان ترتیبی انتظار کارآمدی داشت که از یک مهارت حرفهای انتظار می‌رود.... وحدت یک فضیلت در زندگی یک فرد تنها به مثابه ویژگی یک زندگی واحد امری معقول است، زندگیای که می‌توان آن را به مثابه یک کل تصور و ارزیابی کرد.".
حال اگر قرار باشد برای دستیابی به مفهومی مناسب و کامل از خود نایل شویم، ناچاریم آن را در متن اجتماع مورد کاوش قرار دهیم.
از همین جا بعد دیگر این اندیشه رخ مینمایاند و آن اینکه آدمیان هرگز بر خلاف آنچه که لیبرالیسم طرح میکند، در خلاء و به صورتی انتزاعی قابل دسترسی نیستند بلکه اتفاقا تمامی افراد و جوامع درون یک "سنت" خاصی فعالیت میکنند و لذا "موقعیتمند" بوده و تاریخ خاصی را دارند. از این رو در بسیاری از موارد نمیتوان به مشروعیت های فرا تاریخی و فرافرهنگی باور داشت و اینها خصلتی تصادفی و احتمالی دارند. این مباحث، اجتماع گرایان را بسیار به اندیشه پست مدرنیسم نزدیک میسازد به طوری که حتی چه بسا نتوان مرز مشخصی میان آنها ترسیم نمود. شاید تنها خط متمایز کننده اینها را بتوان چنین بیان کرد که اجتماع گرایی با وجود تضعیف موقعیت سوژه هنوز به "خود"ی باور دارند که امکان آن وجود داشته باشد و هر چند بسیاری از آن ابعاد و جنبههای فردگرایانه لیبرالی فاصله دارد، لکن هنوز به طور کامل فرونپاشیده و از میان نرفته است فقط در تحلیل و شناخت آن نباید جنبهها و جلوههای اجتماعی و زمینههای گوناگون موثر بر آن را نادیده گرفت.
رضا نصیری حامد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست