تصویر خاکستری در قاب شکسته

پاکستان روز شنبه ۶ سپتامبر همان گونه که پیش بینی می شد سرنوشت دمکراسی نیم بند خود را به دم ریاست جمهوری آصف علی زرداری رهبر حزب مردم گره زد که در حین بی اعتباری ملی در سایه نام همسر فقید خود بیظیر بوتو توانست حمایت حزب را برای تصدی این مقام به دست آورد

پاکستان روز شنبه ۶ سپتامبر همان گونه که پیش بینی می شد سرنوشت دمکراسی نیم بند خود را به دم ریاست جمهوری " آصف علی زرداری " رهبر حزب مردم گره زد که در حین بی اعتباری ملی در سایه نام همسر فقید خود " بیظیر بوتو " توانست حمایت حزب را برای تصدی این مقام به دست آورد. زرداری در شرایطی بعد از سقوط دیکتاتوری نظامی پا جای " پرویز مشرف " می گذارد که ائتلاف با حزب مسلم لیگ ( شاخه نواز ) به رهبری نخست وزیر سابق " نواز شریف " را به جهت زیاده خواهی و کیش شخصیت بر باد رفته می بیند.

ساختار سه ضلعی آرایش نیروها در پاکستان در قالب احزاب سیاسی، بنیادگرایان قومی - مذهبی و ارتش در این کشور به گونه ای آرایش یافته است که بدون همکاری دو ضلع این مثلث هیچ امیدی برای بقا در ساختار قدرت برای نیروهای سیاسی و نظامی قابل تصور نیست. هم اکنون با شکست ائتلاف بین حزب مردم و حزب مسلم لیگ نواز ضلع دمکراسی خواه این ساختار تقریبا متصلب، ترک برداشته و به طور ابتر و نیم بند در تلاش برای ایفای نقش رهبری برآمده است. هر چند که روز شنبه مجالس ایالتی و ملی با ۴۵۹ رای از مجموع ۷۰۲ رای به ریاست جمهوری زرداری رای داد ولی این تصویر بیش از آنچه نمایانگر وضعیت واقعی این کشور و ساخت سیاسی آن باشد نشاندهنده ترکیب بندی کرسی های پارلمانی در شرایط هیجانی بعد از ترور بینظیر بوتو بوده که هم اکنون فروکش کرده است. مذاکرات قبل از این انتخاب بین دو حزب ائتلافی که با شکست مواجه گردید و در پایان منجر به خروج حزب مسلم لیگ نواز از دولت ائتلافی شد، آینده تحولات در پاکستان را بسیار تهدیدآمیزتر از آنچه در تصور می آید، رقم زده است. شکست اتحاد بین دو حزب سیاسی قدرتمند این کشور در شرایطی که بنیادگرایان مذهبی طی هفته های اخیر جنگ خونین خود در دره سوات و مناطق قبایلی هم مرز با افغانستان را شدت بخشیده اند و ارتش هم با درس گرفتن از تجربه ناخوشایند ۸ سال زمامداری ژنرال مشرف برای بازسازی اعتبار، خود را در حاشیه قرار داده است، می تواند دست زرداری را برای بازی فاقد آس های برنده نشان دهد. بر طبق آخرین نظر سنجی اعتبار ملی آصف علی زرداری کمتر از ۲۶ درصد برآورد شده است که این وضعیت با توجه به اکتیو بودن بحران در ساختار ملی و در قالب تقابل همیشگی دمکراسی سیاسی – دیکتاتوری نظامی و همچنین بافت نیمه مدرن حقوق شهروندی در مقابل بافت بنیادگرای قومی – مذهبی می تواند هرگونه تلاشی را در هفته های آینده برای ثبات بخشی در پاکستان با شکست روبرو کند. تازه اینکه همه مشکلات پاکستان به مسائل درونی این کشور هم محدود نمی شود چرا که موقعیت منطقه ای آن در شرایط ارتباط ارگانیکی با بحران افغانستان و منازعات سنتی با هند بر سر منطقه جدائی طلب کشمیر در کنار نقش حساسیت برانگیز نیروهای نظامی ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا در افغانستان برای انجام عملیات در مناطق پشتون نشین پاکستان، بر ابعاد بحران در این کشور می افزاید.

ریاست جمهوری آصف علی زرداری دقیقا تصویر پر از اوهام و اشتباه ساختار ملی در هم تنیده و متصلب پاکستان خواهد بود که همواره در گذرهای تاریخی اهداف کوتاه مدت شخصی و حزبی را بر اهداف ملی و ساختار دمکراتیک ترجیح داده است. این وضعیت در شرایطی که اقتصاد این کشور در سراشیب سقوط قرار دارد، فاجعه در پیش رو را ابعاد دوچندانی می بخشد. عدم وجود امنیت اقتصادی برای سرمایه گذاری خارجی و داخلی، گرانی قیمت های سوخت، تحت فشار بودن صنایع داخلی به جهت موج پیشرفت های اقتصادی در همسایگی این کشور در هند و چین و همچنین فساد فزاینده اقتصادی رهبران سیاسی که از طنز روزگار بزرگترین این رانت خواران با عنوان آقای ده درصدی هم اکنون بر مسند ریاست جمهوری تکیه زده است، راه حل قابل اعتنائی را برای خروج از بن بست کنونی به تصویر نمی کشد. در بهترین وضعیت پاکستان امروز سرنوشتی بهتر از بازگشت به شرایط دهه نود میلادی که درگیر منازعات سیاسی مزمن بود، نخواهد داشت. در صورتی که به جهت عمق بحران های کنونی در ساخت ملی و منطقه ای حتی این وضعیت هم می تواند نوعی خوش خیالی و امید حداقلی تلقی شود که امروزه چندان دست یافتنی نخواهد بود. بر همین اساس از هم اکنون اکثر کارشناسان و تحلیلگران به جای تصویرسازی از آینده ای باثبات در پاکستان، متفق القول به گمانه زنی نسبت به نقش احتمالی ارتش این کشور در تحولات آتی سخن گفته و از ژنرال " اشفق کیانی " فرمانده ارتش به عنوان بازیگر مهم آینده نام می برند. هر چند که کیانی از زمان تصدی این پست همواره بر این نکته تاکید کرده است که ارتش قصد دارد با کم رنگ کردن نقش و دخالت در عرصه سیاسی کشور به ایفای نقش ثبات دهندگی خود عمل کند ولی در صورت گسترش بی ثباتی های سیاسی و امنیتی این ادعا می تواند رنگ باخته و تغییر کند. حزب مردم با انتخاب زرداری برای ریاست جمهوری پاکستان در وضعیت شکست ائتلاف سیاسی کنونی موجب بروز بزرگترین اشتباه سیاسی حیات این حزب و همچنین برباد دادن فرصت مناسب فعلی جهت فعلیت بخشیدن به دولت وحدت ملی و تثبیت وضعیت دمکراتیک این کشور شد. واقعیت در آنجا بیشتر ابعاد تهدیدآمیز خود را به رخ می کشد که هم اکنون به نظر می رسد خواست افکارعمومی پاکستان با شرایط روزهای هیجانی بعد از ترور بوتو و برگزاری انتخابات پارلمانی این کشور که حزب مردم برنده اصلی آن گردید به طور کلی متفاوت و دگرگون تر شده است.

در مقابل با افزایش اعتبار نواز شریف به خاطر پایداری در درخواست برای ابقای قضات برکنار شده دیوان عالی کشور، محاکمه پرویز مشرف، مخالفت قاطع با دخالت های حساسیت برانگیز نظامیان آمریکائی در درون خاک پاکستان و پیوستن وی به اپوزیسیون، در وزن کشی این دو بازیگر اصلی تحولات کنونی پاکستان، زرداری را از موقعیت ضعیف تری نسبت به رقیب قرار می دهد. تصویر واقعی اوضاع پاکستان را می توان در همان روز شنبه دید که هم زمان با انتخاب زرداری به ریاست جمهوری این کشور انفجار بمب در پیشاور بیش از ۶۰ کشته و زخمی برجای گذاشت. تحولات آتی در پاکستان بسیار سریع تر از آنچه گمان می رود انجام خواهد گرفت و این کشور بیشتر به یک انبار باروت شبیه است که منتظر یک جرقه برای انفجار است، به همین دلیل ریاست جمهوری زرداری نه در راستای ثبات که به نظر می رسد می بایست در قالب نهادینه کردن منازعات مورد بررسی قرار گیرد.

اردشیر زارعی قنواتی