چند نكته در باره مجموعه تلویزیونی باغ مظفر عناصر فرهنگ در تصویر

شخصیتی که رضا شفیعی جم آن را ایفا می كند آیا لباس این شخصیت گل مراد معرف یك قوم درجامعه نیست آیا با توجه به تكنیك های روانشناسی و تبلیغات به ذهن ببیننده القاء نمی شود كه رفتارهای این شخص را به تمام افرادی تعمیم دهد كه لباس او معرف آنهاست

دیدگاه های مختلف فلسفی، اجتماعی، روانشناسی و... در متمایز ساختن انسان از سایر حیوانات هریك توصیفی را چون : «انسان حیوانی است ناطق، انسان حیوانی است اجتماعی، انسان حیوانی است كه می تواند بخندد» و... عرضه نموده اند و بالطبع ا نسانی را كه در حقش «فتبارك الله احسن الخالقین» آمده از زوایای متعدد می توان متمایز نمود، و بالاخره انسان شناسی و به ویژه مردم شناسی او را با: «انسان حیوانی است با فرهنگ» توصیف می كنند.

در تعریف فرهنگ، دانشمندان علوم اجتماعی بیش از سیصد تعریف ارائه كرده اند، كه تعریف زیر یكی از این تعاریف است:

فرهنگ شامل تمامی چیزهایی است كه فرد، بعنوان عضو، از جامعه كسب می كند. یعنی همه عادات و اعمالی كه فرد از راه تجربه و سنت آموخته است به انضمام تمام اشیاء مادی كه توسط گروه تولید می شود و آنچه را كه می توان در آثار هنری یا مطالعات علمی متجلی دید. به علاوه، در آنچه می خوریم و می آشامیم و می پوشیم، در انواع خانه هایی كه بنا می كنیم، در روابطمان با اعضاء خانواده خود و با سایر افراد جامعه، در نظام ارزشی جامعه، در آنچه می آموزیم، در تصورمان از خوب و بد، در آرزوهایمان، در نظرمان نسبت به سایر جوامع و در بسیاری چیزهای دیگر تجلیات فرهنگ مشهود است.

توجه به تعاریف فرهنگ نشان می دهد كه نسبت آن با جوامع انسانی همانند روح برای جسم است. هر گروه اجتماع دارای تاریخ، ضوابط خویشاوندی، شیوه اقتصادی، مقررات، مناسك اعتقادی، زبان، ادبیات و هنر مختص به خود می باشد. این خصوصیات، كه فرهنگ جامعه را از جوامع دیگر متمایز می سازد، معرف شناسنامه فرهنگی آن جامعه است. به عبارت دیگر گذشته تاریخی، حماسه های آباء و اجدادی، سرزمین نیاكان، زبان مادری، باورها و سنت های طایفه ای، مفاخر ملی، اسوه های دینی، عصبیت های قومی، هنر و ادبیات موروثی، «هویت فرهنگی» جامعه را تشكیل می دهد و بالطبع از دست دادن یا به عاریت گرفتن آن ضایعه ای است كه قومیت یك گروه اجتماعی را تهدید می كند.

هرجامعه ای، معمولا در همه جا و همه وقت بر اصالت هویت فرهنگی خود تاكید می كند و می كوشد كه با قدرت و غرور مشخصه های این هویت را زنده نگه دارد و از آن دفاع كند.

از این منظر، در جامعه ما كه دارای تنوع فرهنگی می باشد، متأسفانه شاهد بی مهری مسئولین خصوصاً مسئولین فرهنگی به این مهم هستیم. در جامعه ما بی دقتی به این مهم به حدی رسیده كه در رسانه های جمعی مثل تلویزیون آشكارا هویت فرهنگی بخش هایی از جامعه مورد توهین واقع می شود.

سریال باغ مظفر كه از شبكه جوان (سوم) سیما پخش شد از نمونه های این موارد است. در شبكه جوان سیما به جای تهیه برنامه هایی در جهت حفظ و حراست از هویت فرهنگی جامعه، و درعین حال حاوی پیام های آموزنده برای جوانان، برنامه هایی پخش می شود كه به جای پیام های مثبت، به گفته اساتید دانشگاه، پیام های منفی برای مخاطبان ارسال می كند. اهمیت پیام این برنامه و برنامه هایی از این دست چیست؟ كه باید هویت فرهنگی بخشی از جامعه فدای انتقال این پیام شود.

به عنوان شاهد مثال به شخصیتی اشاره می كنم كه رضا شفیعی جم آن را ایفا می كند. آیا لباس این شخصیت (گل مراد) معرف یك قوم درجامعه نیست؟ آیا با توجه به تكنیك های روانشناسی و تبلیغات به ذهن ببیننده القاء نمی شود كه رفتارهای این شخص را به تمام افرادی تعمیم دهد كه لباس او معرف آنهاست؟

ضمن اینكه بی توجهی به این مسائل بارها برای جامعه ما مشكل آفرین شده، آیا علت تعطیلی روزنامه ایران را فراموش كرده ایم؟

البته بر این برنامه نقدهای بسیاری وارد است كه درجای خود قابل طرح است، از جمله:

۱) نداشتن متنی منسجم و قوی.

۲) نازل كردن یك برنامه به تیزر تبلیغاتی.

۳) نداشتن پیام های آموزنده، برخلاف ادعاهای تهیه كنندگان برنامه.

۴) به كار بردن الفاظ بی ادبانه كه بلافاصله در جامعه رواج پیدا می كند.

۵) پرداختن به موضوعات تكراری در قالبی جدید، برای مثال تقریباً تمام سریال های طنز از این دست یك قسمت را به موضوع فوتبال اختصاص داده اند.

۶) دست مایه قرار دادن و مطرح كردن صرف موضوعاتی همچون (باغ قلهك) و نپرداختن به آن و...

ابوالفضل منوچهری نوكندی