افزایش نقش دولت ها در حفظ صنایع

برای درک این موضوع که چه چیزی اکنون جهانی سازی را به خود مبتلا ساخته است کافی است روزهای خوش آن را پیش از بحران مالی به یاد بیاوریم بسیاری از بازارهای نوظهور بارها تعرفه های خود را کاهش دادند و به طور یکجانبه سایر موانع تجاری را حذف کردند

برای درک این موضوع که چه چیزی اکنون جهانی‌سازی را به خود مبتلا ساخته است کافی است روزهای خوش آن را پیش از بحران مالی به یاد بیاوریم. بسیاری از بازارهای نوظهور بارها تعرفه‌های خود را کاهش دادند و به‌طور یکجانبه سایر موانع تجاری را حذف کردند.

از این منظر هندوستان پیشتاز بود و میانگین نرخ تعرفه تولید را از ۱۵۱ درصد در سال ۱۹۹۱ به نزدیک ۱۰ درصد در سال ۲۰۰۷ رساند. سازمان تجارت جهانی در سال ۱۹۹۵ تاسیس شد و تا زمانی که مذاکرات دوحه با بن بست مواجه شد (این شکست از سال ۲۰۰۷ به بعد شدت یافت) معدود کشورهایی توانسته بودند به روش‌های جهانی اصلاحات تجاری دست بزنند و خیلی کم کشورها در مسیر اتحاد مالی بین‌المللی گام برمی‌داشتند. کشورهایی که در ورای مرزهایشان به ادغام، خریداری و سرمایه‌گذاری مستقیم اقدام می‌کردند به‌ندرت خود را درگیر مسائل سیاسی می‌کردند.

بی‌شک برخی از این جریان‌ها امروز هم مشاهده می‌شود، اما اصل چشم‌پوشی از ملیت‌گرایی شرکت‌ها، کارکنان و سرمایه‌گذاری‌ها به شدت مورد حمله قرار گرفته است. دولت‌ها ناچار اکنون به روش‌هایی دست به اقدامات تبعیض‌آمیز می‌زنند که تا پیش از بحران مالی چندان مورد توجه نبودند، اقداماتی که دولت‌ها به‌وسیله آنها از تیغ انتقاد تحلیلگران فرار کردند. اغلب این تبعیض‌ها مختص بخش‌ها بود.

افزایش حجم تجارت موجب دوندگی‌ها و بوروکراسی بیشتر شد. بیایید از یارانه‌ها و سایر مشوق‌های مالی شروع کنیم. پیش از بحران مالی، عمده‌ترین مثال‌های تخطی از قوانین تجارت مربوط به یارانه‌ها و به‌ویژه سیاست‌های کشاورزی غرب و شرکت‌های بویینگ و ایرباس بود. اکنون، اما سایر بخش‌ها از مزیت‌های دولتی منافع هنگفتی بهره‌مند می‌شوند. از زمان آغاز بحران مالی، دیگر نمی‌توان نام خودروسازی را ذکر کرد که ازحمایت‌های مالی برخوردار نشده باشد، به‌خصوص در اروپای غربی که هنوز نیمی از صادرات جهانی در این بخش را به خود اختصاص داده است. برنامه‌های نجات، راهکارهایی تقلیدی را در سایر کشورها در پی داشته است. به‌خاطرداشته باشید که کل تجارت بخش خودروسازی به تنهایی بیش از ۳/۱ تریلیون دلار ارزش دارد یعنی بیش از ۷درصد مجموع صادرات جهان، و شرایط مالی که شرکت‌ها می‌توانند به خریداران ارائه کنند یک مزیت کلیدی در این بخش محسوب می‌شود.

پرداخت یارانه ترویج برای رشد صنایع سازگار با محیط زیست به امری عادی و رایج تبدیل شده است. یک مطالعه نشان داده است که ۴۴۰ میلیارد دلار مشوق‌ مالی برای افزایش عرضه انرژی‌های دارای کربن کم ، بهره‌وری انرژی و ارتقای زیرساخت‌های آب و غیره، تنها ظرف چهار ماه- از اکتبر۲۰۰۸ تا ژانویه ۲۰۰۹- به‌کار گرفته شده است. با توجه به اینکه بخش زیادی از قطعات، ملزومات و فناوری این بخش، تجاری‌‌اند، کاربردهای تجارت در این بخش غیرقابل انکار می‌نماید. گذشته از این در راس همه اقدامات مربوط به رقابت ناعادلانه و تخصیص یارانه، اقدام جنجالی اتحادیه اروپا علیه صفحات خورشیدی چینی است که تجارتی ۲۰ میلیارد یورویی را رقم زده است.

مهم‌تر از همه اینها، یارانه‌های صنایع «سبز» را باید بر اعتبارات یارانه‌ای که به صادرات تخصیص داده می‌شود و به اعتباراتی که به تجار داده می‌شود، افزود. تنها از سرزمین اصلی چین طی دوره بحران مالی، بیش از یک تریلیون دلار صادرات انجام شده است. اکنون شرکت‌ها برای مبارزه با رقبای یارانه‌بگیرشان در بازارهای ثالث به رقابت می‌پردازند، از قیمت کالاهای صادراتی خود می‌کاهند و سود خود را کم می‌کنند. یک مطالعه نشان داده است نیمی از صادرات سوئیس به محصولاتی اختصاص می‌یابد که شرکت‌های سوئیسی بر سر آنها با رقیبی که از یارانه بهره‌می‌گیرد در یک بازار ثالث به رقابت می‌پردازد.

بخش مهم دیگر در تجارت جهان مربوط است به مواد شیمیایی که کمی کمتر از ۲ تریلیون دلار از صادرات جهان یعنی بیش از ۱۰ درصد صادرات جهان را به خود اختصاص داده است.

از سوی دیگر نباید این نکته را فراموش کرد که چون قیمت‌ها از اهمیت بسزایی برخوردارند، تضعیف ارزهای عمده در سال‌های اخیر، جریان‌های تجاری را مخدوش کرده است. تغییر در ارزش دلار به تنهایی تا ۷/۳ تریلیون دلار بر صادرات و واردات تاثیر گذاشته است.

جهانی‌سازی همیشه چیزی بیش از افزایش جریان تجارت خارجی بوده است. اساس آن هم بر این ایده استوار بوده است که رقابت بر اساس شایستگی و نه ملیت، مزایای بسیاری در پی خواهد داشت. بحران اقتصادی جهان و پیامدهایش این موضوع را آشکار ساخت که این ایده در میان سیاستمداران طرفداری ندارد و به همین دلیل است که جهانی‌سازی به دردسر بزرگی مبتلا شده است.

نویسنده: سایمون اِوِنت

شادی آذری