تمنای حضور

ماه رمضان, ماهی است که قرآن در آن نازل شده است

● مهمانی خدا

شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی‏ وَ الْفُرْقانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَ مَنْ کانَ مَرِیضاً أَوْ عَلی‏ سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَ لِتُکْمِلُوا الْعِدَّه وَ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلی‏ ما هَداکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ[۱]

ماه رمضان، ماهی است که قرآن در آن نازل شده است. (و قرآن کتابی است که) هدایتگر مردم همراه با دلائل روشنِ هدایت و وسیله تشخیص حقّ از باطل است، پس هر کس از شما که این ماه را دریابد، باید روزه بگیرد. و آن کس که بیمار یا در سفر باشد، روزهای دیگری را به همان تعداد روزه بگیرد. خداوند برای شما آسانی می‏خواهد و برای شما دشواری نمی‏خواهد(این قضای روزه) برای آن است که شماره مقرّر روزها را تکمیل کنید و خدا را بر این‌که شما را هدایت کرده، به بزرگی یاد کنید، باشد که شکرگزار شوید.

«رَمَضانَ» از ماده«رمض» به معنای سوزاندن است. فقط این نوع سوزاندن و سوختن، یک تفاوت کلی با انواع سوختن دارد، آن هم این است که این نوع سوزاندن دود و خاکستر به همراه ندارد و هیزم آن گناهان انسان روزه‌دار است. شاید یکی از وجوه نامگذاری ماه مبارک رمضان این باشد که در این ماه گناهان مثل اشیایی که بعد از سوختن اثری از آنها نمی‌ماند، نابود شده و از بین می‌روند.

این آیه در توضیح آیة پیش است که خداوند می فرماید؛ آن ایام مشخصی که روزه بر شما واجب شد سی روز ماه رمضان است. ماهی که شب قدر، همان شب نزول قرآن در آن واقع شد و جالب آن است که تنها ماهی که نامش در قرآن آمده، همین ماه است.

در تفسیر برهان از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که فرمودند:«تمام کتاب‏های آسمانی، در ماه رمضان نازل شده‏ است و ماه رمضان، بهترین ماه خدا است.»

در روایات اسلامی نیز چنین آمده است که همه کتاب‌های‏ بزرگ آسمانی همچون تورات، انجیل، زبور، صحف و قرآن همه در این ماه نازل شده‏اند.

امام صادق(ع) می‏فرماید: تورات در ششم ماه مبارک رمضان و انجیل در دوازدهم و زبور در هیجدهم و قرآن مجید در شب قدر نازل شده است.[۲]

به این ترتیب ماه رمضان همواره ماه نزول کتاب‌های بزرگ آسمانی و ماه تعلیم و تربیت بوده است؛ چون تربیت و پرورش بدون تعلیم و آموزش صحیح ممکن نیست، برنامه تربیتی روزه نیز باید با آگاهی هر چه بیشتر و عمیق‌تر از تعلیمات آسمانی هماهنگ شود، تا جسم و جان آدمی را از آلودگی گناه شستشو دهد.[۳]

اما ماهی که ماه مهمانی خدا نام گرفت، دربردارنده چند ویژگی است:

۱) میزبان، خداوند است و میهمانان را شخصاً دعوت کرده است؛«یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام...».

۲) وسیله پذیرایی، شب قدر، نزول قرآن، فرود آمدن فرشتگان، استجابت دعا، لطافت روح، و دوری از دوزخ و بسیاری از موارد دیگر که در آیات و روایات به آنها وعده داده شده است.

۳) زمان پذیرایی، ماه رمضان است که به گفته‏ روایات، اوّل آن رحمت، وسط آن مغفرت و آخر آن پاداش است.

۴) چگونگی پذیرایی، شب قدر به گونه‏ای است که در آن نیاز یک سال میهمانان تأمین می‏شود و زمین با نزول فرشتگان در شب قدر مزیّن می‏‌شود.

۵) غذای این ماه، غذای روح است که برای رشد معنوی ضروری است، نه غذای جسم. لطف غذای این مهمانی، آیات قرآن است که تلاوت یک آیه آن در ماه رمضان همچون تلاوت تمام قرآن در ماه‏های دیگر است.

به یقین حضور در این مهمانی که میزبانش پروردگار است، آداب خاصی دارد. در کتاب شریف وسائل الشیعه برای اخلاق روزه‏دار در ضمن روایت مفصلی می‏خوانیم:«روزه‏دار، از دروغ، گناه، مجادله، حسادت، غیبت، مخالفت با حقّ، فحش و سرزنش و خشم، طعنه و ظلم و مردم آزاری، غفلت، معاشرت با فاسدان، سخن‏چینی و حرام‏خوری دوری کند و نسبت به نماز، صبر و صداقت و یاد قیامت توجّه خاصّ داشته باشد.»[۴]

شرط حضور در این مهمانی نیز فقط تحمّل گرسنگی نیست. در مجال‌های پیشین اندکی در این‌باره گفتیم و نوشتیم و در این جا هم به همین سخن اکتفا می‌کنیم:«آن کس که از اطاعت رهبران آسمانی، سرباز زند و یا در مسائل خانوادگی و شخصی با همسر خود بدرفتار و نامهربان باشد و یا از تأمین خواسته‏های مشروع او خودداری کند و یا والدین از او ناراضی باشند، روزه او قبول نیست و شرایط این ضیافت را به جای نیاورده است.»[۵]

۱ـ بقره، ۱۸۵.

۲ـ وسائل الشیعه، ج ۷، ابواب احکام شهر رمضان باب ۱۸، حدیث ۱۶.

۳ـ تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۶۳۵.

۴ـ وسائل، ج ۷، ص ۱۱۹.

۵ـ تفسیر نور، ج ۱، ص ۲۸۹.