دو تیغ بر سر ”دوم خرداد“

ده سال پیش در چنین روزهائی بیست میلیون ایرانی حماسه ای آفریدند که از جهات گوناگون بی نظیر تلقی شده و می شود اما متأسفانه نه در زمان وقوع, به ابعاد این حماسه توجه کافی شد و نه اکنون با دقت در زوایای آن, برای درس آموزی نسل فعلی و آینده از آن و تصحیح و تنظیم رفتار سیاست مداران تلاش می شود

امام علی (ع) در توصیه‌ای به فرزند خود می‌فرماید: ”آن‌چنان در زندگی اقوام گذشته سیر کردم که گوئی با آن‌ها زیسته‌ام“ این کلام، اهمیت ثبت دقیق و صادقانه وقایع تاریخی را نشان می‌دهد. زیرا درس آموزی از احوال پیشینیان تنها در صورتی امکان‌پذیر است که حوادث تاریخی با امانت و دقیق نقل شده باشد. کلام امام علی (ع) درس دیگری نیز برای ما دارد که همانا لزوم توجه به تجربه گذشتگان برای زندگی بهتر و موفق‌تر است.

این توصیه، همان چیزی است که کشورهای پیشرفته جهان به تجربه آموخته و آن را به دقت مورد توجه و عمل قرار می‌دهند. اما به‌نظر می‌رسد در کشور ما ـ که مردم و کارگزاران حکومتی، پیروی از امام علی (ع) را بزرگ‌ترین افتخار خود بر می‌شمارند ـ توصیه ”درس‌آموزی از تاریخ“ کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

البته این امر، اختصاص به دوره فعلی ندارد و در اکثر ادوار تاریخی کشورمان، همین وضعیت بر تاریخ‌نگاری ایران حاکم بوده است به طوری‌که آن‌چه هم‌اکنون به‌عنوان تاریخ مکتوب در اختیار ما می‌باشد تحت‌تأثیر دو گروه، با تحریف مواجه شده است، نخست کسانی‌که به‌جای ”تاریخ‌نگاری“ به ”تحلیل‌پردازی“ نشسته‌اند و برداشت‌های ناقص خود را همراه با آنچه که از دیدگاه آنان عین حقیقت تلقی شده است، در قالب وقایع‌نگاری از حوادث تاریخی، با یادگار گذارده‌اند.

گروه دوم نیز دروغ‌پردازانی بوده‌اند که تحت‌تأثیر صاحبان قدرت و ثروت، حقایق را به‌صورت وارونه ثبت کرده‌اند. بر اثر همکاری نانوشته این دو گروه، امروز حتی در مورد برخی حوادثی که از زمان وقوع آن‌ها بیش از چند دهه نگذشته است، اطلاع دقیق و قابل اتکائی در اختیار تحلیل‌گران، سیاست‌مداران و صاحب‌نظران وجود ندارد و لذا درس‌آموزی از تاریخ گذشته، تا حدود زیادی منتفی است. آن‌چه نگرانی نسبت به این موضوع را افزایش می‌دهد، تکرار همین وضعیت نسبت به حوادث سال‌های اخیر است که مهم‌ترین نمود آن در تحلیل‌های چند روز گذشته نسبت به حادثه عظیم دوم خرداد ۷۶، متجلی شده است.

ده سال پیش در چنین روزهائی بیست میلیون ایرانی حماسه‌ای آفریدند که از جهات گوناگون بی‌نظیر تلقی شده و می‌شود. اما متأسفانه نه در زمان وقوع، به ابعاد این حماسه توجه کافی شد و نه اکنون با دقت در زوایای آن، برای درس‌‌آموزی نسل فعلی و آینده از آن و تصحیح و تنظیم رفتار سیاست‌مداران تلاش می‌شود. نگاه همراه با شیفتگی بخشی از جناح پیروز دوم خرداد و مقاومت همراه با کینه‌توزی طیفی از جناح رقیب باعث شد که در زمان حاکمیت جناح دوم خرداد، بسیاری از فرصت‌های طلائی از دست برود.

البته عظمت خلق‌کنندگان حماسه دوم خرداد یعنی اکثریت قابل توجه ملت ایران، در حدی بود که مقاومت‌ها و کارشکنی‌های برخی از ”رقبای ناآگاه یا کینه‌توز“ و فرصت‌سوزی عده‌ای از ”میراث خواران دوم خرداد“ نیز نتوانست تأثیر آن را به‌صورت کامل خنثی کند و اگر منصفانه قضاوت کنیم، بخشی از دستاوردهای ارزشمند آن هم‌اکنون مورد بهره‌برداری جناح‌های مختلف کشور است.

امروز که جناح دوم خرداد در عرصه قدرت حضور ندارد، به‌نظر می‌رسد فرصت مناسبی برای هر دو جناح به‌وجود آمده است که به تحلیل دقیق این حادثه بپردازند.

آن‌ها می‌توانند ریشه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که باعث گرایش مردم به یک کاندیدا ـ غیر از کاندیدای مورد عنایت برخی قدرتمندان جامعه ـ شد را شناسائی و سپس عوامل ناکامی جناح پیروز را نیز بررسی و آن را به‌عنوان چراغی فراروی سیاست‌مداران و فعالان عرصه سیاست، اخلاق، اقتصاد و فرهنگ قرار دهند. اما ظاهراً چنین عزمی در کشور وجود ندارد. گروهی به عادت رایج ایرانیان، همچنان مشغول افتخار کردن به حماسه‌ای هستند که مردم آن را آفریده‌اند؛ بدون آن‌که بگویند از این فرصت طلائی برای اجابت خواسته‌های همان مردم چه کرده‌اند!

گروهی دیگر نیز که از نخستین روزهای پس از دوم خرداد، کینه‌ورزی خود را آشکار کردند و هر چه توانستند برای عدم موفقیت آن حماسه مردمی انجام دادند، اکنون یا نادیده گرفتن کارشکنی‌های فراوان در برابر منتخب دوم خرداد و ایده‌های او، به تحقیر دوم خرداد می‌پردازند که شاید بزرگ‌ترین تحقیر در این زمینه، تلاش برای ترجیح انتخاب سوم تیر ماه ۸۴ بر انتخابات دوم خرداد ۷۶ باشد. نگارنده بنا ندارد منتخبان این دو انتخابات را در ترازوی مقایسه قرار دهد و رجحان یکی بر دیگری را ثابت کند. اما اگر به‌دنبال ثبت دقیق و امانت‌دارانه حوادث معاصر هستیم حق نداریم انتخاباتی را که منتخب آن، ”انتخاب اول“ بیش از ۵۰ درصد واجدان شرایط رأی دادن (در دوم خرداد ۷۶) بود یا انتخاب سوم تیر ماه ۸۴ مقایسه نمائیم.

ما وظیفه داریم آن‌چه را که در این دو انتخابات به‌وقوع پیوسته است بدون دخالت دادن هر نوع ”شیفتگی“ یا ”کینه‌توزی“ بر صفحات روزنامه‌ها و در تریبون‌های سخنرانی مطرح کنیم و به‌دور از تعصبات گروهی، عوامل منجر به هر یک از دو انتخابات و نتایج حاصله از آن‌ها را با مردم در میان بگذاریم. این تنها راهی است که وقایع‌نگاران امروز را از قضاوت منفی و همراه با نفرین نسل آینده، مصون خواهد داشت.