زعفران گیاهی با خواص فوق العاده

کاشت زعفران در ایران از قدمت ۱۰۰۰ساله برخوردار است این گیاه رنگی و گرانبهای چندین ساله , بدون ساقه است و پیاز دارد و چون درخاک کویر به عمل می آید, به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت یافته است

کاشت زعفران در ایران از قدمت ۱۰۰۰ساله برخوردار است . این گیاه رنگی و گرانبهای چندین ساله ، بدون ساقه است و پیاز دارد و چون درخاک کویر به عمل می آید، به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت یافته است . از هر ۱۵۰گل ، یک گرم زعفران و از حدود ۱۴۷هزار گل تازه ، یک کیلو زعفران خشک به دست می آید. زعفران به علت طعم و رنگ و عطر عالی ، کاربردهای فراوانی در تولید فرآورده های غذایی ، دارویی و شیمیایی دارد و با توجه به محدودیت کشت و تولید، از فرآورده های گران قیمت به شمار می رود. ایران با متوسط تولید ۱۰۰تن در سال ، در زمینه تولید زعفران مقام اول را دارد. اسپانیا با تولید متوسط ۲۵تن ، مقام دوم و کشورهای هندوستان ، جزایر اسپرون روسیه ، سنگاپور، مالزی ، ژاپن ، تایوان ، چین ، فرانسه ، ایتالیا، آلمان ، استرالیا و یونان با تولید متوسط ۲۵تن ، مجموعا مقام سوم را به خود اختصاص می دهند. مرکز اصلی پرورش این گیاه ، مناطق کویری و کم آب جنوب خراسان و سابقه زعفرانکاری در این منطقه ، به ۷۰۰سال پیش بازمی گردد. زعفران از محدود گیاهانی است که در شرایط سخت زیستی پرورش می یابد. با توجه به آن که جایگاه تاریخی زعفران در ایران بوده و منشا آن نیز ایران است ، این گیاه یکی از جذابیت های ویژه ایران به شمار می آید و اغلب گردشگرانی که از کشورمان دیدن می کنند، زعفران را به عنوان سوغات سفر به دیار خود می برند و بدین ترتیب این گیاه در معرفی ایران نیز نقش بسزایی ایفا می کند.

زعفران با نام علمی کرکوس ساتیوس Crocus Sativus از خانواده زنبقیان Iridaceae می باشد. در برخی منابع، مثلا در دائره المــعارف آمریکانا Americana Encyclopedia ذکر شده است که این کلمه از کریکوس Corycus که نام منطقه ای در سیلیسیا Cilicia واقع در شرق مدیترانه می باشد گرفته شده است. عده ای مبداء زعفران را ایالت قدیم ماد ایران می دانند، برخی از محققین نیز خاستگاه زعفران را در منطقه وسیعتری از کره زمین شامل یونان، ترکیه، آسیای صغیر و ایران می دانند.

ایرانیان ضمن صدور زعفران به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانیها، رومیها، چینیها و اقوام سامی از جمله عربها معرفی کردند و شیوه زراعت آن را در سده های اول تا چهارم هجری به امم اسلامی پیرامون مدیترانه آموختند. به این ترتیب که نخستین زعفران زارها به وسیله ایرانیان تبعید شده توسط معاویه در نواحی شام دایر شدند، سپس کاشت زعفران در شمال افریقا و اندلس (اسپانیای اسلامی) وصقلیه (سیسیل) رواج یافت و اقوام ایرانی همچون رستمیان و بنوطبری در انتقال فرهنگ زعفرانکاری مؤثر بودند.

مستندات تاریخی بیانگر این واقعیت است که ایرانیان از روزگاران کهن به زر و زعفران علاقه و توجهی بلیغ داشته اند به طوری که در جشن ها و سرور ها و مجالس بزم و نشاط مانند عروسی ها و اعیاد، یا استقبال از بزرگان و زائران زر و زعفران نثار قدمها می کردند. در برپایی با شکوهتر این گونه آئین ها، ضمن آذین بندی و آینه بندان، سکه های زرین و سیمین را به همراه زعفران و گل و نقل بر سر عروس و داماد یا شخصیتهای مورد نظر، و گاهی همه حاضران در این گونه مراسم می ریختند. در برخی ازمراسم زعفران را به تنهایی، یا همراه با مشک وعنبر و عود دود می کردند و گلاب می پاشیدند.

درعصرهخامنشیان زعفران برای تزئین گرده های نان ومعطر کردن خوراکها به کار می رفته است. فردیناند یوستی ضمن شرح زندگانی داریوش نوشته است: ((شاه ایران تن خود را روغنی معطر می مالید که عبارت بود از مخلوط روغن آفتاب گردان که در پیه شیر پخته و با زعفران و شراب خرما تهیه میشد)). در دوره پارتها زعفران ایران به یونان و روم می رفت، بعدا چین هم از مشتریان زعفران ایران شد. در عصر ساسانیان کاشت زعفران در قم و بون نیز رایج گردید و مرغوبیت محصول آنها شهرت یافت. در همان روزگار زعفران در پرداخت کاغذهای گران قیمت کاربرد پیداکرد، اما پیشتر از آن محلول زعفران به عنوان مرکب تحریراستفاده می شد،وتا قرنها بعددرترکیب مرکبهای تحریر مرغوب به کار می رفته است. از انواع مرکب زعفرانی کم رنگ و پر رنگ (از زرد کمرنگ تا قرمز خونین) برای نوشتن عنوان فرمانها و نامه های سلاطین و خلیفگان و امرا، و همچنین در تحریر عنوانها و سرفصلهای کتب و رسالات و نیز در تذهیب و تشعیر ، و در تصویر ها و نقوش حواشی و متن استفاده می شده است. افزون بر اینها در تحریر دعاهای مقدس و همچنین تعویذ ها و طلسم های خاص بر روی کاغد و پارچه و گاهی کفن، مرکب زعفران به کار می رفته است .

در منابع پهلوی زعفران با نام پارسی (کرکم) ثبت شده است. در یک ترجمه بندهش زعفران جزو اسپرغم ها یا عطرها یا گیاهان خوشبوی به حساب آمده، و در ترجمه دیگری از این کتاب، زعفران در شمار گیاهان رنگ کننده پارچه ذکر شده است. کلمه زعفران یک واژهء عربی یا احتمالا معرب است که ریشه و وجه اشتقاق آن ناشناخته مانده، گو اینکه در منابع غربی برای این کلمه و کلمه کرکم مبنای سومری عنوان شده است. این نظر قابل تامل در صورتی به واقعیت نزدیک است که مبدا سومریان از نواحی زعفران خیز ایران باشد، یا بتوان آنها را همان بومیان رانده شده از ایران زمین، پس از هجوم آریاهای دامدار و شبان پیشه پنداشت.

در منابع لغت فارسی و عربی دهها کلمه به معنی زعفران ثبت شده است. اما این کلمات به ندرت در مآخذ و متون کهن فارسی به کار رفته است. مثلا کلمه کرکم در نوشته ها و سروده های فارسی در موارد بسیار اندک ذکر شده است، اما کلمه زعفران با همه خصلتها و خصوصیات و خواص نباتیش مورد توجه بسیاری از ادبا و نویسندگان و شاعران قرار گرفته است، به طوری که با جرأت می توان گفت کلمه زعفران و تعبیرات و تشبیهات مربوط به آن به اندازه ای که در منابع و متون و دواوین فارسی آمده در آثار مکتوب هیچ یک از السنه جهانی به کار نرفته است.

کشت زعفران در گذشته ای بسیار دور در غالب مناطق مرکزی ایران متداول بوده است. شهرت زعفران قم در زمان قبل از اسلام حکایت از پیشینه کشت این گیاه در ایران قدیم دارد. در قرن دهم میلادی کشت زعفران توسط اعراب (که خود اعراب نیز آن را از ایرانیان آموخته بودند) در اسپانیا متداول گردید و متعاقب آن در قرن هجدهم در ناحیه ای به نام Walden در Essexانگلستان رواج داشته و امروزه این محل به نام Saffron Walden معروف است .

به طوری که از نوشته های ادبی و پزشکی هندوستان برمی آید ، زعفران از دیر باز برای مردم آن سرزمین شناخته شده بوده است. همچنین زعفران نزد مردم مصر، یونان، کلیمیان، هندوها و مسلمانان از توجه خاصی برخوردار بوده است.

کاشت زعفران در ایران از قدمت ۱۰۰۰ساله برخوردار است . این گیاه رنگی و گرانبهای چندین ساله ، بدون ساقه است و پیاز دارد و چون درخاک کویر به عمل می آید، به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت یافته است . از هر ۱۵۰گل ، یک گرم زعفران و از حدود ۱۴۷هزار گل تازه ، یک کیلو زعفران خشک به دست می آید. زعفران به علت طعم و رنگ و عطر عالی ، کاربردهای فراوانی در تولید فرآورده های غذایی ، دارویی و شیمیایی دارد و با توجه به محدودیت کشت و تولید، از فرآورده های گران قیمت به شمار می رود. ایران با متوسط تولید ۱۰۰تن در سال ، در زمینه تولید زعفران مقام اول را دارد. اسپانیا با تولید متوسط ۲۵تن ، مقام دوم و کشورهای هندوستان ، جزایر اسپرون روسیه ، سنگاپور، مالزی ، ژاپن ، تایوان ، چین ، فرانسه ، ایتالیا، آلمان ، استرالیا و یونان با تولید متوسط ۲۵تن ، مجموعا مقام سوم را به خود اختصاص می دهند. مرکز اصلی پرورش این گیاه ، مناطق کویری و کم آب جنوب خراسان و سابقه زعفرانکاری در این منطقه ، به ۷۰۰سال پیش بازمی گردد. زعفران از محدود گیاهانی است که در شرایط سخت زیستی پرورش می یابد. با توجه به آن که جایگاه تاریخی زعفران در ایران بوده و منشا آن نیز ایران است ، این گیاه یکی از جذابیت های ویژه ایران به شمار می آید و اغلب گردشگرانی که از کشورمان دیدن می کنند، زعفران را به عنوان سوغات سفر به دیار خود می برند و بدین ترتیب این گیاه در معرفی ایران نیز نقش بسزایی ایفا می کند.

توسط دکتر مهرداد حلوائی

http://iranpest.blogfa.com/۸۷۰۲.aspx