مبانی جامعه شناسی

بیژن تلیانی؛ جامعه شناسی مطالعه علمی رفتار معنادار و نظام مند شخص انسان با همنوعانش است. رفتار انسان با همنوعانش از دیرباز کنجکاوی شاعران، ادیبان، سخنوران، مورخان، فلاسفه …

بیژن تلیانی؛ جامعه شناسی مطالعه علمی رفتار معنادار و نظام مند شخص انسان با همنوعانش است. رفتار انسان با همنوعانش از دیرباز کنجکاوی شاعران، ادیبان، سخنوران، مورخان، فلاسفه و اهل حکمت را برانگیخته است. روایت رویدادهای اجتماعات انسانی، خواه از زبان تاریخ نگار باشد یا روزنامه نگار یا جامعه شناس، پیوسته روایت زندگی انسان در میان همنوعانش است.

بنابراین موضوع جامعه شناسی چیزی نیست که به تازگی کشف یا اختراع شده باشد. موضوع جامعه شناسی حتی ترکیب جدیدی از عناصر موجود به شیوه تولید آزمایشگاهی علوم طبیعی هم نیست. موضوع اصلی و پایدار جامعه شناسی از وقتی انسان ها با هم به صورت گروهی روی زمین زندگی می کنند، وجود داشته است. البته این موضوع همه وقت و همه جا به یک شکل نبوده است و در طول زمان دستخوش تغییر و تحول شده است. آهنگ تغییراتش گاهی تند و گاهی کند بوده است ولی ماده اصلی و پایدار زندگی اجتماعی، یعنی ارتباط خود انسان با انسان های دیگر همه و همه جا حضور داشته است. واژه «جامعه شناسی» از ابداعات آگوست کنت فیلسوف و متفکر اجتماعی فرانسوی در نیمه اول قرن نوزدهم است. طرح کتاب ساده و نظام مند است و در محور سه موضوع اصلی جامعه، فرهنگ و تعامل جامعه و فرهنگ سامان یافته است. بخش های سه گانه اصلی کتاب هر یک از شش فصل تشکیل شده است؛ بخش اول با شخص اجتماعی کوچک ترین واحد مطالعه جامعه شناختی آغاز شده و پس از مرور چگونگی حضور شخصی اجتماعی در پیکربندی های مجازی واقعی «سنخ، جماعت و گروه» به جامعه ختم می شود. بخش دوم با مطالعه الگوی رفتاری کوچک ترین عنصر فرهنگ آغاز شده و پس از مرور ساختارهای گوناگون الگوهای رفتاری در نقش ها، فرآیندهای پیوسته و گسسته و نهاد اجتماعی به فرهنگ می رسد که منظومه یی از نهادهای اجتماعی است. در بخش سوم کتاب طی شش فصل چگونگی تعامل جامعه و فرهنگ از گذر ارزش های اجتماعی، تحرک و دگرگونی اجتماعی، کج روی و مراقبت اجتماعی و بالاخره یگانگی جامعه و فرهنگ بررسی شده است.

بخش چهارم کتاب به مباحث روش شناسی و معرفی تحقیقات کلاسیک جامعه شناختی اختصاص یافته است. یک ویژگی این کتاب که آن را از همه کتاب های مبانی جامعه شناسی موجود متمایز می کند، همین معرفی روایت گونه تحقیقات کلاسیک جامعه شناختی است که خواننده را با دستاوردهای ۱۰۰ سال اخیر به جامعه شناسان آشنا می کند.