وقف سنت ماندگار

● موقوفات اهل بیت معصومین (ع: )
بساتین سبعه از جمله عراف،‌حسنی، صافیه، مبیت و برقه که پس از جنگ احد به آن حضرت هبه شده بود (پیامبر)را به اولاد بنی‌هاشم وقف نمود و تولیت آن را پس از …

موقوفات اهل بیت معصومین (ع:

)

بساتین سبعه از جمله عراف،‌حسنی، صافیه، مبیت و برقه که پس از جنگ احد به آن حضرت هبه شده بود (پیامبر)را به اولاد بنی‌هاشم وقف نمود و تولیت آن را پس از وجود مبارک خود به دختر بزرگوارش حضرت فاطمه (س) واگذارفرمود .

همچنین آن حضرت املاکی را در خیبر و وادی نحله و مزارعی را در طائف و نخلستان بزرگی را در قبا که در مالکیت ایشان بود به صدقه دادند مهزور که در بازار واقع بود نیز از ناحیه آن وجود مقدس بر مسلمانان وقف گردید.

موقوفات حضرت علی (ع) مزارع کشاورزی ،‌نخلستان‌ها، قنوات و چشمه‌هایی بود که به دست آن حضرت ایجاد و حفر شده بود که تماما در زمان حیات خود و بویژه اواخر عمر شریفشان به وقفیت درآوردند و از آنها حجاج بیت‌الله الحرام، فقرا ،خویشان ‌مجروحان و مصدومان جنگها بهره می‌بردند . آ‌ن بزرگوار در ینبع چندین چشمه را وقف حجاج نمودند و چاه‌هایی را که در راه مکه و کوفه به دست مبارک خویش حفر نموده بودند وقف کردند . ایشان در مدینه در مسجد فتح و در کوفه و بصره مساجد متعدد بنا نموده و وقف کردند . همچنین در شهر مدینه خانه‌ای در منطقه (بنی رزیق) داشتند که آن را نیز وقف بر مستمندان نمودند . سویقه از دیگر موقوفات آن حضرت است اموال ایشان در خیبرو وادی القری ،‌عین‌ابی نیز و نعیبغه وارینه ،‌رعد ورزین و املاکی در فدک به نام ترعه و در حره الرحبی ،‌ دره بیضازمین و عمارت مسکونی‌اش در مصر و اموالی در مدینه همگی وقف شده و در شمار موقوفات آن حضرت قرار گرفت . امام حسین مجتبی (ع) و امام حسین و امام زین العابدین( ع) باغات و املاک و اموالی را که به ارث برده بودند وقف نمودند.این باغات در محله نخاوله مدینه به نام باغ صبا مرجان نامیده می‌شد . حضرت زهرا(س) در وصیتنامه‌ای اعلام فرمود که باغ‌های هفت گانه واقع در محل‌هایی به نام عراف، دلال، برقه،‌مبیت ،حسنی و صافیه که برای ام ابراهیم بود عوایدشان به رهگذران مساعدت گردد .

تولیت این موقوفات با حضرت علی (ع) و پس از وی با امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بوده و پس از آنان با اولاد ارشد آنان ذکر شده است. حضرت موسی بن جعفر (ع) در ادامه راه پدران بزرگوارش قطعه زمین ،‌درخت‌های خرما، قنات و یک باب آسیاب را وقف بر عامه نمودند. امام صادق(ع) نیز موقوفاتی را پایه گذاری نمودند و نیز وصیت فرمودند که هفت سال برای ایشان نوحه سرایی کنند و جهت مراسم هر سال اموالی را وقف کرد تا برای روضه خوانی هزینه گردد هر چند آنچه ذکر شد گوشه‌ای از خدمات عام‌المنفعه پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) می‌باشد و بسیار بیشتر از موارد ذکر شده موقوفاتی وجود داشت که تاریخ و مورخان از آن غافل شده‌اند و یا اینکه با از بین رفتن موقوفات و کتب تاریخی بر جهل ما در این خصوص افزوده شده است .

تاریخچه وقف در ایران

نحوه اداره امور موقوفات بعد از انقلاب مشروطیت در ایران

اولین قانون مربوط به تعیین وظایف اوقاف در شوال سال ۱۳۲۸ ه-.ق به تصویب مجلس شورای ملی وقت رسید وضمن آن وظایف ذیل به عهده اوقاف کشور گذاشته بود :

ـ تهیه فهرست صحیح از وقف‌نامه‌ها و تمام موقوفات کشور

ـ نظارت بر اعمال متولیان و نظار موقوفات و رسیدگی به نحوه وصول و ایصال عواید موقوفات و جلوگیری از حیف و میل اولیا و مباشران وقف نسبت به موقوفات و منافع آنها و تدارک موجبات عمران موقوفات

ـ اداره امور موقوفاتی که قبل از انقلاب مشروطیت در دست شاه وقت یا سایر موسسات حکومتی بوده است .

ـ مراقبت لازم در مصرف عواید موقوفات طبق نظر واقفان آنها (حسب ما اوقفها اهلها)

ـ طرف درآمد موقوفاتی که به موجب وقفنامه مصرف معین نداشتند در مصارف مربوطه به تعلیمات و فواید عامه

ـ اداره کردن موقوفاتی که متولی مخصوص نداشته با اذن یکی از حکام شرع

محمدباقر شهیدی نسب