دهمین سرطان ایران, اولین سرطان هند است

گفتگو با دکتر دنیا صدری درباره سرطان دهان

سرطان دهان، اگرچه شیوع زیادی ندارد، ولی با مشکلات زیادی همراه است؛ چون خوردن و نوشیدن را دچار اختلال‌ می‌کند. میان سرطان‌های دهان، سرطان لب از همه خوش‌خیم‌تر است؛ سرطانی که بیش از ۹۵درصد بیماران از آن جان سالم به در می‌برند...

در سایر سرطان‌های دهان، درمان به مرحله تشخیص بیماری بستگی دارد. به هر حال، اگر سیگار نکشید و الکل مصرف نکنید و مراقب تغذیه‌تان باشید، احتمال اینکه به سرطان دهان دچار شوید، خیلی کم می‌شود. با دکتر دنیا صدری، متخصص آسیب‌شناسی فک و دهان و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، درباره سرطان دهان و شیوع آن در ایران به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

▪ خانم دکتر! سرطان دهان در ایران چندمین سرطان است؟

ـ سرطان دهان، تقریبا ۳ درصد کل سرطان‌ها را تشکیل می‌دهد و ششمین سرطان شایع در مردان و دوازدهمین سرطان شایع در زنان است. ولی در کشوری مثل هندوستان به علت نوع تغذیه، عادات استفاده از تنباکوی جویدنی و... اولین سرطان شایع است. در کشور ما مطالعات پراکنده نشان می‌دهد که سرطان دهان، دهمین سرطان شایع است. احتمال بروز سرطان دهان با افزایش سن افزایش می‌یابد و مردان ۳ برابر زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند. زبان –مخاط فک پایین و کف دهان- شایع‌ترین محل‌های بروز سرطان دهان هستند.

▪ علل سرطان دهان چیست؟

ـ سرطان دهان یک بیماری چندعلتی است. عواملی مانند مصرف تنباکو و الکل در ابتلا به سرطان داخل دهان و اشعه خورشید در بروز سرطان لب نقش بسزایی دارند ولی شرایط بدن نیز در بروز این بیماری موثر است. کمبودهای تغذیه‌ای، نقص سیستم ایمنی و وجود ضایعات پیش بدخیم در دهان از عوامل ایجاد سرطان دهان هستند. سیگاری‌ها ۲ تا ۳ برابر افراد عادی به سرطان دهان مبتلا می‌شوند. افرادی که روزانه ۴۰ عدد (۲ پاکت) سیگار می‌کشند، ۱۷ برابر بیش از دیگران، خود را در معرض خطر ابتلا به سرطان دهان قرار می‌دهند. هرچه فرد سال‌های طولانی‌تری سیگاری باشد و تعداد سیگار بیشتری در طول روز مصرف کند، این احتمال بالاتر می‌رود. اما سرطان دهان در افراد غیرسیگاری هم دیده می‌شود که ناشی از عوامل ژنتیک است. مصرف الکل همراه با سیگار، احتمال بروز سرطان دهان را تا ۱۵ برابر افزایش می‌دهد. احتمال ابتلا به سرطان دهان و حلق در افراد دارای بعضی از مشاغل به علت تماس دایمی با بعضی مواد شیمیایی مثل فنل‌ها- در صنعت چوب بیشتر است. کمبود ریزمغذی‌هایی مثل آهن و ویتامین A در ایجاد ضایعات پیش بدخیم و بدخیم دهانی نقش دارد. ضایعات قارچی پایدار در دهان به علت ترشح ماده سرطان‌زای نیتروزامین می‌توانند موجب بروز سرطان دهان شود. بعضی ویروس‌های خاص نیز در ایجاد سرطان دهان نقش دارند. در نهایت، می‌توان گفت کاهش قدرت سیستم ایمنی که به دنبال استرس‌های مزمن، بیماری دیابت یا استفاده طولانی‌مدت از کورتیکواستروییدها ایجاد می‌شود، از مهم‌ترین عوامل در بروز بدخیمی‌ها، از جمله سرطان دهان است.

▪ بهترین و بدترین نوع سرطان دهان کدام است؟

ـ سرطان لب نسبت به سرطان‌های داخل دهان سریع‌تر شناخته می‌شود و بعد از درمان پیش‌آگهی بهتری دارد و البته سرطان لب پایین شرایط بهتری نسبت به سرطان لب بالا دارد. اما در رابطه با سرطان‌های داخل دهان، پیش‌آگهی به مرحله پیشرفت سرطان بستگی دارد و عواملی مانند اندازه تومور اولیه، غدد لنفاوی درگیر سرطان و وجود متاستاز دوردست در تعیین این مرحله‌بندی نقش دارند. پس هرچه تومور دهانی زودتر تشخیص داده و درمان شود، پیش‌آگهی بهتری خواهد داشت.

▪ پیش‌آگهی سرطان دهان چگونه است و بیمار چند درصد شانس بهبودی دارد؟

ـ در مورد سرطان لب، پیش‌آگهی بسیار خوب است و ۹۵ درصد بیماران بعد از درمان، بیش از ۵ سال شانس زنده ماندن دارند. اما در مورد سرطان‌های داخل دهان، همان‌طور که ذکر شد، به مرحله پیشرفت بیماری در زمان تشخیص بستگی دارد. اگر در زمان تشخیص عارضه، متاستاز رخ نداده باشد، تا ۷۸ درصد موارد، بیمار ۵ سال را بدون عارضه طی می‌کند اما در صورت گرفتاری غدد لنفاوی گردنی، این رقم به ۴۱ درصد می‌رسد و با گرفتاری غدد لنفاوی عمیق‌تر، این رقم به ۹ درصد کاهش می‌یابد.

بیتا قهرمانی