«کتاب قانون», آیینه جامعه

این بار قصد داریم کلیشه در شهر خبری هست را روی میز بررسی بکشانیم آن قدر از فجر و اکران فیلم هایش گفته ایم که شما حتما واقف هستید که اکنون بعد از تمام جنجال های آن و تلاش برای جذب مخاطب, «کتاب قانون» یکه تاز میدان تصویری استان است

این بار قصد داریم کلیشه در شهر خبری هست؟ را روی میز بررسی بکشانیم.آن قدر از فجر و اکران فیلم هایش گفته ایم که شما حتما واقف هستید که اکنون بعد از تمام جنجال های آن و تلاش برای جذب مخاطب، «کتاب قانون» یکه تاز میدان تصویری استان است.ما نیز لابه لای آن خیل فیلم های جدید و تا حدودی بی کیفیت، سری به دیگر سینمای شهر زدیم و قانون های تصویری کتاب قانون را دیدیم.

شاید بتوان به جرات ادعا کرد «کتاب قانون» از خیلی فیلم های موجود در جشنواره فجر، به خصوص این فجر منطقه ای دیدنی تر و بهتر بود.«کتاب قانون» را از روی پرده سینما فردوسی پایین کشیدیم و روی میز بررسی گذاشتیم تا با نگاهی نقد گونه، تشریح و تحلیلش کنیم. «کتاب قانون» کارگردان این اثر مازیار میری و فیلم نامه نویس آن محمد رحمانیان است، البته که رحمانیان فیلم نامه را براساس طرحی از میری نوشته است.

اگر دلتان می خواهد بدانید بازیگرانش چه کسانی هستند و از آن جا که اولین سوال بیشتر مردم بعد از شنیدن نام فیلم درباره بازیگران است باید بگوییم پرویز پرستویی، دارین حمسه، داوود فتحعلی بیگی، مهرداد ضیایی، فریبا جدیکار، نگار جواهریان، نیره فراهانی، روشنک عجمیان و احمد محبی سنگری در این اثر بازی می کنند.تهیه کننده اثر محمدعلی اکبری و فیلم محصول سال ۱۳۸۷ است. خلاصه داستان رحمان فردی مومن و معتقد و بزرگ شده در خانواده ای مذهبی است. او در یک سفر کاری به لبنان به دختری لبنانی و مسیحی (ژولیت) دل می بازد.این دل باختگی البته یک روی دیگر هم دارد و دختر مسیحی نیز عاشق رحمان می شود که شیرینی این شیدایی، وصال را در پی دارد.رحمان همراه ژولیت به وطن باز می گردد و در پی بازگشت رفتارهای خانواده رحمان با ژولیت، عروس تازه مسلمان را به واکنش وا می دارد، رفتارهایی که ژولیت آن ها را با متد و معیار دینی که به آن مشرف شده است مغایر می بیند.

ژولیت تازه مسلمان که نام آمنه را برای خود برگزیده است، در برابر همه رفتارها و بی اعتنایی های رحمان، تحمل پیشه می کند.اما روزی فرا می رسد که دیگر تاب نمی آورد و راهی سرزمینی می شود که در آن بزرگ شده است.رحمان به دنبال آمنه می رود تا او را باز گرداند... کارگردان را بشناسید «کتاب قانون»، موفق ترین فیلم مازیار میری در گیشه است. البته جالب است بدانید هر کدام از فیلم های جناب میری به طریقی در زمان اکران حواشی و جنجال های مختص خود را داشته و به تعبیری تا مدتی ذهن اهالی سینما را مشغول کرده است.«قطعه ناتمام» فیلمی با موضوع جست وجو در زمینه آوازهای محلی بود که مشکل پخش صدای زن داشت.

به آهستگی شاید بهترین فیلم و البته کم حاشیه ترین فیلم میری بوده است.پاداش سکوت هم که معرف حضورتان هست، داستانی جنجالی با زمینه جنگ ایران و عراق است که با کلی دردسر به اکران رسیده است.«کتاب قانون» هم کم نگذاشته و مانند دیگر آثار این کارگردان پیش و هنگام اکران با حواشی همراه بوده است.بینندگان تلویزیون بی شک هنوز گاوصندوق را به خاطر دارند، این سریال پر مخاطب یکی از آثار تلویزیونی مازیار میری است که باز هم در حد و نوع خود مسئولیت حواشی سازی را به خوبی انجام داد.

اگر به خاطر داشته باشید در میانه راه گاوصندوق و روزنامه ها اعلام کردند این سریال موجب شده است میزان سرقت های حرفه ای از گاوصندوق افزایش یابد. جزئیات جالب «کتاب قانون» *یکی از مشکلات اساسی کتاب قانون مشکل پروانه نمایش آن بوده است.جالب است که عوامل، چند صحنه را برای حل این مشکل دوباره فیلم برداری و بعضی از دیالوگ ها را حذف کرده اند و در پی این تلاش ها عوامل انتظار داشته اند فیلم در عید ۱۳۸۸ اکران شود، اما باز هم پروانه نمایش آن صادر نشد تا این که بعد از یک سال و ۸ ماه بالاخره «کتاب قانون» به مرادش رسید و بر پرده های سینما عرض اندام کرد.تهیه کننده این اثر محسن علی اکبری در این خصوص گفته است: نباید فشارهای زیادی که از سوی وزارت ارشاد روی کل کار بود را فراموش کنیم.فشار ممیزی وجود داشت و به همین دلیل هم کار توقیف شد، ما هم پذیرفتیم بعضی از دیالوگ ها را حذف کنیم و حتی فیلم برداری دوباره انجام دادیم، ولی ممیزی همچنان سرسختانه مخالف اکران فیلم بود.

▪ هر چند که فیلم به دلیل مشکلات موجود به جشنواره فیلم فجر و فیلم شهر نرسید، اما در چند جشنواره(هنگ کنگ و توکیو) خارجی شرکت داشته است.

▪ «کتاب قانون» ابتدا قرار بود در اوکراین و با بازیگر روسی ساخته شود، اما به دلیل آب و هوای سرد این کشور، گروه سازنده پشیمان شد و لبنان را هم به علت تنوع مذهبی، جذابیت های بصری و هم این که به گفته علی اکبری هزینه فیلم سازی در این کشور تا حدودی با ایران برابر است، انتخاب کردند.

▪ یکی از دلایل اصلی جذابیت این فیلم، علاوه بر حواشی اکران و ممنوعیت های کلامی و تصویری است.حضور سیاست مداران شناخته شده ای چون غلامعلی حداد عادل و علی مطهری در سینماها برای دیدن فیلم بوده است.آن ها بعد از تماشای فیلم نظرهای خود را اعلام کرده اند.حضور این آدم های مشهور و به دنبال آن ارائه نظر به شهرت فیلم دامن زد و فیلم را معروف کرد.

▪ بازیگر نقش اول زن فیلم همان «دارین حمسه» یک بازیگر لبنانی است و پس از مدت ها پای یک بازیگر خارجی در فیلم های ایرانی باز شد.جالب است بدانید او فارسی بلد نبوده و برای حضور در «کتاب قانون» یک ماه فشرده دوره آموزش زبان فارسی را گذرانده است.او در خصوص بازی در کتاب قانون گفته است: سناریوی فیلم را که خواندم جذب آن شدم، چرا که موضوع ایرادهای ادیان و درگیری میان ادیان در جوامع مختلف را بررسی کرده است.من در این فیلم در کنار هنرپیشه ای ایرانی بازی می کنم، پرویز پرستویی که برای ایرانیان بسیار مهم است و جایگاهی مانند عمرالشریف یا عادل امام (کمدین معروف مصری) را نزد ما اعراب دارد.او در جایی نیز گفته است: دست اندرکاران فیلم ابتدا قرار بود هنرپیشه ای فرانسوی را برای این نقش انتخاب کنند ولی هنرپیشه ای که انتخاب شده بود در صحبت کردن به زبان فارسی مشکل داشت و به این دلیل آن ها به لبنان آمدند و دنبال چهره ای اروپایی می گشتند که بتواند متن عربی قرآن را بخواند و به زبان فارسی هم اندکی صحبت کند. *جالب است بدانید هم زمانی اکران فیلم «کتاب قانون» و مجموعه تلویزیونی گاو صندوق، موجب شد مازیار میری برای کسانی که شناخته نبود به چهره ای معروف بدل شود و مورد توجه قرار گیرد.

بد نیست از جوایز «کتاب قانون» نیز مطلع شوید: «کتاب قانون» نامزد دریافت جایزه در رشته های زیر از دوازدهمین دوره جشن خانه سینما بوده است:

۱) کاندیدای تندیس نقش اول مرد برای پرویز پرستویی

۲) کاندیدای تندیس نقش دوم زن برای نگار جواهریان

۳) کاندیدای تندیس نقش اول زن برای دارین حمسه

۴) کاندیدای تندیس نقش دوم زن برای فریده سپاه منصور

۵) کاندیدای تندیس بهترین موسیقی متن برای کار محمدرضا علیقلی

۶) کاندیدای تندیس نقش دوم مرد برای داوود فتحعلی بیگی

۷) کاندیدای تندیس بهترین تدوین برای کار محمدرضا معینی حرف و حدیث ها درباره «کتاب قانون»

▪ غلامعلی حداد عادل: فیلم کتاب قانون، عیب های اساسی دارد، مهم ترین عیب این فیلم سیاه دیدن یک طرف و سفید دیدن طرف دیگر است.البته سفید دیدن ژولیت یا آمنه به خودی خود عیب نیست، اما فیلم در بیان کج اندیشی ها و کج رفتاری های خودی ها دچار افراط غیر قابل قبولی شده است. انصاف حکم می کند که بگوییم این فیلم محصول مشترک یک نیت خوب و یک اجرای بد است.در این فیلم قصد تهیه کننده، آن بوده است که به اسلام خدمت کند، اما متاسفانه به مسلمانان و به خصوص به ایرانیان مسلمان جفا شده است.

▪ علی مطهری: فیلم سینمایی «کتاب قانون» از این نظر که به ارزیابی رفتارهای فردی و اجتماعی ما ایرانیان پرداخته و میزان انطباق آن با اسلام را به تصویر کشیده، یک کار هنری ابداعی و ابتکاری است و جامعه ما بسیار نیازمند این گونه تلاش هاست در واقع این فیلم آیینه ای است که در مقابل بخشی از جامعه ایران قرار داده شده است تا خود را آن چنان که هست، ببینند و با مقایسه با آن چه باید باشد، به رفع عیوب خود بپردازند و خود را به جامعه الگوی اسلامی نزدیک کنند.

▪ سجاد صفارهرندی(فرزند وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی در یادداشتی به بهانه این فیلم در وبلاگ شخصی اش): انقلاب اسلامی که به لطف ایستادگی و ایثارگری همین سنتی ها و عوام دیندار به ثمر رسید، با نسیم معنوی خود در دهه اول، جامعه ای را محقق ساخت که به لحاظ مولفه ها و ملاک های دینی و اخلاقی چون مهر، اخوت مومنانه، ایثار، قناعت، توکل، تعاون و ... کمتر نظیری در تاریخ برای آن یافت می شود و انسان هایی را در دامان خود پرورش داد که ره صد ساله عرفا را یک شبه پیمودند. کم رنگ شدن این نشان ها و کمیاب شدن این چنین انسان هایی نتیجه ای جز تلاش مشترک روشن فکران و فن سالاران برای مدرن سازی ایران انقلابی و از سرگیری حرکت قطار نوسازی در مدار وابستگی و از خود بیگانگی ندارد.اگر دادگاهی برای رسیدگی به نقاط تیره و تاریک اخلاقی و فرهنگی جامعه امروز ما تشکیل شود، مدرن ها و مدرنیست ها متهم ردیف اول آن هستند. خبرگزاری برنا: ماجرا اقتضائات طنز و ... نیست،انفجار نفرت و سیاه نمایی است.

نسخه رقیق شده ای از «بدون دخترم هرگز» است. یکی از چیزهایی که این نفرت پراکنی را به خوبی نشان می دهد نوع شخصیت پردازی آن در نقش حاج آقاست که از قرار معلوم در اداره رحمان مسئولیتی هم دارد.واقعا ورود او به ماجراهای خانوادگی رحمان و همسرش و تلاش برای اختلاف افکنی و دو به هم زنی، واجد کدام توجیه داستانی و براساس دراماتیک است؟ هیچ! فقط نمایانگر کینه و نفرت عمیقی است که سازنده و به احتمال زیاد سناریست، نسبت به پاره مذهبی جامعه خود و نظام دینی مورد حمایت آنان دارد.

● «کتاب قانون» زیر ذره بین

محمد رحمانیان در مقام فیلم نامه نویس به شیوه ای عمل کرده است که می توان سینمایی «کتاب قانون» را به یک سریال بدل کرد، او در حالی که در ساخت سریال های تلویزیونی تبحر خاصی دارد و در این چند سال با کارهای موفق سریالی اش به درجه استادی رسیده، نتوانسته است چارچوب های سینمایی را رعایت کند، به همین دلیل به جای شخصیت پردازی های اصولی و سینمایی که باید دارای خصوصیت های کوتاه و باورپذیری باشد، با غلو در رفتار و ایجاد تیپ های شارپ و مشخص، سعی کرده است قشرهای مختلفی از جامعه را به تصویر بکشد.این نوع عملکرد گاهی اوقات موجب شده است، نه تنها شخصیت ها باورپذیر نباشند، بلکه دچار اغراقی ملموس و غیر قابل انکار باشند. *«کتاب قانون» گاهی اوقات دچار نوعی شعار زدگی می شود که به طور حتم اگر در لابه لای داستان و نوع شخصیت پردازی بیان می شد، تا این حد موجب دل زدگی و انزجار نمی شد، به عنوان مثال نصیحت های دختر تازه مسلمان به مسلمان های قدیمی، درباره غیبت و از این قبیل...

در جامعه ای که در این فیلم به تصویر کشیده شده است؛ نماز صبح را قضا می کنند ولی با پای چپ به دستشویی می روند چون ثواب دارد.سفره پهن می کنند تا دعا و زیارت و روضه بخوانند ولی در جوارش غیبت می کنند.مدام ذکر می گویند و نماز مستحبی می خوانند اما از هیچ کوششی برای بر هم زدن زندگی که با ظواهرشان جور در نمی آید کوتاهی نمی کنند و ... این نشان ها همگی برای بیننده سینما تازگی دارد، به همین دلیل موجب خنده و استقبال می شود.

«دل شکسته» را به خاطر دارید؟ اگر این فیلم را دیده باشید بی شک به خاطر خواهید آورد که شروع جذاب و مغایرتش با پایان شعارگونه اش چه قدر زجرآور و غافل گیر کننده بود.این روند ریاکارانه و متفاوت این روزها در سینما باب شده است.«کتاب قانون» نیز از همین روند استفاده کرده است تا جایی که مضامین یک سوم فیلم با پایان بندی آن متفاوت است و هیچ ربطی به هم ندارد، به گونه ای که فیلم در نهایت صفا و صمیمیت به پایان می رسد و به اصطلاح، زندگی شیرین می شود.

مازیار میری پیش از این در فیلم «پاداش سکوت» با پرویز پرستویی کار کرده است.بازی او و دیگر کاراکترهای فیلم باعث شده است نوعی طنز زیرپوستی و جالب در فیلم جریان داشته باشد و از میزان تلخی های فیلم کم کند.در غیر این صورت می توان گفت «کتاب قانون» آیینه تمام نمای خودمان است، مسلمانی مان، کار کردن مان، خرید و فروشمان و ... این بعد گزنده فیلم اگر بتواند بیننده را به فکر فرو ببرد، رسالتش را در برابر سینما، بینندگان سینما و در مجموع ملت انجام داده است.

علی نژاد