مرجعیت علامه حلی

شیخ حسن بن یوسف بن علی بن مطهر حلی معروف به علامه حلی دوازدهمین مرجع تقلید شیعیان در عصر غیبت كبری است او خواهرزاده محقق حلی صاحب شرایع است

● مرجعیت علامه حلی ۷۲۶-۶۴۸( ه- ق)

شیخ حسن بن یوسف بن علی بن مطهر حلی معروف به علامه حلی دوازدهمین مرجع تقلید شیعیان در عصر غیبت كبری است. او خواهرزاده محقق حلی صاحب‌شرایع است. حسن بن مطهر حلی در ۲۹ رمضان سال ۶۴۸ هجری هنگام حمله‌های وحشیانه چنگیز و جانشینانش به ایران متولد شد. خانواده روحانی و علمی حلی در شهر حله عراق نزد مسلمانان شناخته شده بود. پدرش یوسف اهل علم و پارسایی بود. منطقه نسبتا آرام عراق در زمان حمله مغولان به ایران فرصت مناسبی جهت رشد شیعیان عراق بود. حسن حلی در كودكی به فرا گرفتن علوم مقدماتی مانند ادبیات عرب و منطق پرداخت و هنوز به سن بلوغ نرسیده بود كه از تحصیل مقدمات علوم حوزوی فارغ شد. هوش سرشار و نبوغ علمی علامه به محافل علمی و مراكز پژوهشی رسید.

● تحصیل و تالیف

علامه حلی در گرایش‌های گوناگون فقه، كلام، ریاضی، نجوم و تفسیر به تحصیل پرداخت و آثار گرانبهایی از خود بر جای گذاشت. او در فقه از دایی خود شیخ جعفر مشهور به محقق حلی فقه آموخت و در علوم عقلی شاگرد خواجه نصیرالدین طوسی (متوفی ۶۷۲ هجری) و شارح اشارات و تنبیهات بوعلی سیناست. خواجه نصیرالدین كتابی در علم كلام به نام تجرید الاعتقاد دارد كه جمال‌الدین حسن علامه حلی شاگرد او شرحی بر آن نوشتند و آن را كشف المراد نامیدند كه در تاریخ معاصر، مرحوم آیت‌ا... علامه شعرانی شرحی فارسی بر آن نوشتند.

علامه حلی از پركارترین و موفق‌ترین فقهای نامدار شیعه در تالیف آثار علوم اسلامی است. وی كه ۷۸ سال عمر كرد قریب به ۱۲۰ مجلد را به رشته تحریر درآورد. نقل است با تقسیم آثار او به روزهای عمر گرامی‌اش هر روز تا هزار سطر تالیف داشته‌اند.

● آثار كلامی علامه

۱) الابحاث المفیده فی تحصیل العقیده

۲) ابطال الجبر

۳) الفین بین الصدق والمین

● آثار فقهی علامه

۱) تبصره المتعلمین فی احكام‌الدین

۲) تذكره الفقهاء

۳) تلخیص المرام فی معرفه الاحكام

۴) الارشاد

۵) قواعد

۶) تسلیك الاذهان الی احكام الایمان

مرحوم علامه حلی بعد از محقق حلی بزرگ‌ترین حوزه تدریس علوم اسلامی را در شهر حله عراق بنا نهاد و شاگردان بزرگی چون فرزند برومندش فخرالمحققین را تربیت كرد. علامه حلی در اكثر رشته‌های علوم عصر خود سرآمد دیگران بود و با علم كلام مانع فرقه‌سازی شد و كتاب منهاج الاستقامه را در تعریف صراط مستقیم و هدایت نوشت كه ابن تیمیه در رد آن مقاله‌هایی نگاشت و علامه حلی به پاسخ آن مقاله‌ها پرداخت. مباحث كلامی و عقلی علامه حلی در اثبات ولایت حضرت علی(ع) در كتاب معروف الفین ایشان استدلال محكم درون دینی بر اثبات حقانیت و ولایت خانواده معصوم پیامبر اسلام بعد از عصر نبوت بوده است.

حركت فرهنگی و كلامی علامه را دشمنان اسلام به ویژه رومیان به خوبی تحلیل كردند با ایجاد فرقه‌ها و نحله‌‌های فكری مخالف ، وحدت و اتحاد مسلمانان را در قلمرو سرزمین‌های اسلامی هدف قرار دادند یعنی بعد از حمله مغولان و فرو ریختن حكومت مركزی در سرزمین‌های اسلامی هر گوشه‌ای از خاك مسلمانان فرقه‌ای و نحله‌ای به نام اسلام مطرح كردند و این فاصله فكری موجب تفرقه سیاسی مسلمانان شد و دشمنان اسلام از این اختلاف و به هم‌ریختگی معرفتی نهایت سواستفاده را بردند و در سرزمین‌های اسلامی اقتدار مسلمانان را در هم شكستند و زمینه را برای تسلط خودشان به محوریت دولت‌های تحت‌الحمایه خود فراهم كردند.

● ارتحال و مدفن علامه حلی

علامه حلی كه یكی از مراجع بزرگ تقلید شیعه و پرچمدار رهبری شیعیان در عصر غیبت كبری است پس از عمری تلاش در محرم سال ۷۲۶ هجری در شهر حله عراق به دیار باقی شتافت و پیكر او به نجف اشرف تشییع شد و در جنب رواق مطهر حیدری(ع) در ایوان طلا دفن شد كه بعدها مزار وی مقابل مزار مقدس اردبیلی قرار گرفت.