ادعاها درباره دولت الکترونیک به سخن کار بر آید

حدود ۸۰ درصد قبوض تا دو سال دیگر آنلاین صادر شده و آنلاین یا تلفنی نیز پرداخت می شود

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرده که «حدود ۸۰ درصد قبوض تا دو سال دیگر آنلاین صادر ‌شده و آنلاین یا تلفنی نیز پرداخت می‌شود.»

اصلی‌ترین سوالی که پس از خواندن این خبر به ذهن خطور می‌کند، این است که آیا ما باید از فراهم‌شدن این امکان خوشحال باشیم؟ پاسخ به این سوال مسلما مثبت است. با این اقدام دست‌کم آن ۸۰ درصد ایرانی خوش‌بخت که آقای وزیر گفته‌اند، از سرگردانی بین بانک‌ها، معطل ماندن در صف‌ها و از کار و زندگی افتادن و ... راحت می‌شوند.

پاسخ سوال بعدی اما به این سادگی نیست: آیا این خبر خوش و مسرت‌بخش، قابل‌طرح از سوی عالی‌ترین مقام وزارتخانه‌ای است که طبق قانون متعهد به برقراری دولت الکترونیک در کشور است؟ وزارتخانه‌ای که طبق قانون برنامه چهارم توسعه باید تا سال آینده ضریب نفوذ اینترنت در کشور را به بیش از ۳۰ درصد رسانده باشد و تعداد پورت‌های پرسرعت را به یک میلیون پورت؟

پاسخ به این سوال می‌تواند مثبت باشد اگر از خاطر نبریم که مهم‌ترین دستاورد این وزارتخانه در سال‌های اخیر، افزایش تعداد خطوط تلفن همراه است. هرچند که این افزایش تعداد به معنای ظرفیت‌سازی جدید برای شبکه همراه نباشد؛ همچنان‌که دکتر معتمدی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت قبلی در این زمینه می‌گوید: « شما می‌توانید ۲ برابر ظرفیت شبکه سیم‌کارت واگذار کنید، اما در این صورت باید فاتحه شبکه را هم بخوانید!»

برای چنین نتیجه‌گیری‌ای البته لازم نیست که حتما کارشناس باشید، کافی است مشترک شبکه همراه اول باشید. وقتی هنگام یک مکالمه کوتاه چند‌بار تماستان قطع شد، وقتی ۱۰ بار یک پیامک را فرستادید و به مقصد نرسید، مطمئن می‌شوید که مشترک یک شبکه استاندارد نیستید؛ حتی اگر معاون نظارت و مدیریت شبکه بگوید «بیشترین اختلال در تماس تلفن‌های همراه و ارسال پیامک در نقاط پر‌ترافیک و پر‌تجمع و در ساعات اوج‌مصرف است و مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد».

برای این نتیجه‌گیری حتی لازم نیست به مدت طولانی از امکانات همراه اول استفاده کرده باشید؛ یکی دو روز هم کفایت می‌کند. همچنان‌که شهریور‌ماه دبیر کل اتحادیه جهانی مخابرات که برای شرکت در چهارمین سمپوزیوم بین‌المللی مخابرات در تهران حضور داشت، به این نتیجه رسید. حمدون توره در پاسخ به سوال یک خبرنگار ایرانی در مورد کیفیت ارتباطات تلفن همراه در ایران گفت: من وقتی در تهران در ماشین در حال صحبت با تلفن همراه خود بودم، چندین بار تلفن من قطع شد و این اصلا خوب نیست.

● اینترنت ایرانی، گران‌تر از اینترنت جهانی

حمدون توره البته در مورد قیمت اینترنت در ایران هم حرف‌هایی برای گفتن داشت. آنجا که با اشاره به استانداردهای ITU و هزینه‌های ارتباطات در دنیا گفت: طبق این استانداردها، هزینه‌های ارتباطی بسیار پایین‌تر از ایران است و باید سعی شود نه تنها هزینه‌های تلفن همراه پایین بیاید بلکه ارتباطات اینترنتی و تماس‌های بین‌المللی نیز باید هزینه پایین‌تری داشته باشد.

قصه قیمت اینترنت در ایران البته از آن قصه‌هایی است که گفتن ندارد. یعنی همه کاربران اینترنت می‌دانند که برای خدمات نصفه‌ و نیمه‌ای که می‌گیرند چه‌قدر باید پول بدهند؛ چه آن‌ها که هنوز هم با فناوری رو به انقراض dial up به شبکه وصل می‌شوند و نهایتا می‌توانند کمی چت کنند، ایمیلی چک کنند و یا با اعمال شاقه چند تا سایت را ببینند؛ و چه آن‌هایی که به اندازه کافی خوشبخت هستند تا به دلایلی چون فیبر‌نوری یا PCM بودن خط تلفن از اینترنت پر‌سرعت محروم نشوند. آن‌هایی که به اندازه کافی پول دارند تا اینترنت پر‌سرعت در سبد خانوارشان قرار گیرد.

بگذریم از اینکه مفهوم اینترنت پر‌سرعت ایرانی هم با مفهوم آن در دیگر نقاط دنیا تفاوت دارد و درحالی که در کشور ما کاربران خانگی اجازه ندارند سرعت بالا‌تر از ۱۲۸ داشته باشند، در کشوری مانند پاکستان سرعت اتصال کمتر از ۵۱۲ کیلوبیت به اینترنت را پرسرعت به حساب نمی‌آورند!

داستان قیمت و سرعت اینرنت پر‌سرعت در ایران را همه کاربران ایرانی می‌دانند؛ همه کاربرانی که نه تنها برایشان امکانات لازم برای بهره‌مندی از سرعت بالا‌تر با قیمت مناسب‌تر فراهم نمی‌شود، نه تنها امکانات و زیر‌ساخت‌های لازم برای بهره‌مندی از آموزش الکترونیک، دولت الکترونیک، سلامت الکترونیک، تجارت الکترونیک و ... فراهم نمی‌شود، بلکه از سوی مقامات وزارت ارتباطات متهم می‌شوند به اینکه از اینترنت فقط برای وقت‌گذرانی و چت کردن با یکدیگر استفاده می‌کنند و سرعت kbps۵۶ از سرشان هم زیاد است!

● از پاکستان و افغانستان هم عقب‌ایم

این سکه اما روی دیگری هم دارد: کشوری که طبق سند چشم‌انداز ۲۰ ساله قرار است جایگاه اول علم و فناوری در منطقه را به دست آورد، در شاخص‌هایی چون سرانه پهنای باند و ضریب نفوذ اینترنت از کشورهایی مانند ترکیه، امارات متحده، قطر و کویت وضعیت بدتری دارد و البته رقبای بالقوه‌ای دارد که برای پیشرفت برنامه دارند، که فعالیتشان فرا‌تر از حرف است و کار را به عمل برمی‌آورند، که هر روز شاهد سرمایه‌گذاری‌های گسترده آن‌ها در توسعه زیر ساخت‌های اینترنت شامل مراکز داده و خطوط ارتباطی ظرفیت بالا برای ایجاد راه ابریشم الکترونیکی هستیم: از افغانستان و پاکستان حرف می‌زنیم!

حرف از کشورهای پیشرفته و صنعتی‌شده دنیا نیست. کاری نداریم که میزان استفاده از خدمات اینترنت پرسرعت در جهان ظرف ۵ سال اخیر ۶۷ درصد افزایش پیدا کرده، ولی در کشور ما نهایتا ۲۰۰‌هزار نفر کاربر شبکه پر‌سرعت‌اند.

کاری نداریم که در ترکیه این رقم به ۵/۳ میلیون نفر می‌رسد و در کره جنوبی به بیش از ۳۰ میلیون نفر. به فرانسه کاری نداریم که۳۰‌میلیون کاربر اینترنتش از سرعت ۴۴‌مگابیت بر ثانیه لذت می‌برند!

به لوکزامبورک اشاره نمی‌کنیم که در هیچ حوزه‌ای اعم از اقتصادی تا فناوری اطلاعات (IT) مطرح نیست و با جمعیتی معادل نصف شهر قم (۵۰۰‌ هزار نفر)، ۴۰ گیگا‌بیت (یعنی حدود ۷ برابر ایران) پهنای باند دارد.

از ژاپن حرف نمی‌زنیم که امروزه پهنای باند اختصاص یافته به موبایل در آن کشور ۴۰ مگابیت است؛ یعنی اگر ۱۵۰ موبایل در ژاپن شروع به دانلود اطلاعات کنند، پهنای باندی معادل کل پهنای باند ایران مصرف می‌شود؛ ایرانی که در حال حاضر ۶ گیگا‌بیت پهنای باند دارد و بر پایه قانون برنامه چهارم تا پایان سال آینده باید این رقم را به ۲۵ گیگا‌بیت برساند!

به مالزی هم کاری نداریم که خدمات اینترنت پرسرعت حداکثر تا ۱۰‌مگابیت برثانیه را به‌طور معمولی برپایه فناوری‌های مختلف اتصال به اینترنت عرضه می‌کند و چندی پیش یکی ازISP ها در این کشور اعلام کرد که به کاربران خود پهنای باند با خطوط پرسرعت ٢٢٤ مگابیت بر ثانیه را تنها با قیمت ٥٨/١ دلار در ماه (حدود هزار و ٥٠٠ تومان) عرضه می‌کند.

برای مقایسه وضعیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور‌مان با کشور‌های همسایه کافی است نگاهی به همین کنار گوش‌مان پاکستان و افغانستان بیندازیم. پاکستان که اینترنت یک مگابیت ماهانه در آن کشور ۲۸ هزار تومان قیمت دارد و افغانستانی با سابقه ۳۰ ساله جنگ داخلی و خارجی و خرابی‌های گسترده‌ای که بازسازی آن‌ سال‌ها طول می‌کشد و زیرساخت‌هایی که در این جنگ خانمان‌برانداز به کلی از بین رفته است.

این کشور جنگ‌زده اکنون ۴ اپراتور تلفن همراه خصوصی و یک اپراتور دولتی تلفن ثابت دارد و فعالان IT معتقدند قیمت و کیفیت خدمات آنتن‌دهی آنان از ۲ اپراتور تلفن همراه ایران بیشتر است و تقریبا بیش از ۸۰ درصد از مساحت کل این کشور پهناور و صعب‌العبور را تحت پوشش خود دارند.

تقریبا در همه شهرهای افغانستان و همه ادارات و سازمان‌های دولتی دسترسی به اینترنت وجود دارد. سرعت اینترنت هم بالاست. شرکت افغان‌تلکام که اپراتور دولتی تلفن ثابت این کشور است، امکان استفاده از اینترنت ۲۴ ساعته را برای همه کاربران تلفن ثابت روی همان تلفن با قیمتی برابر ۲۰ هزار تومان برای حداقل ۱۲۸ کیلوبییت بر ثانیه فراهم کرده است.

اپراتورهای خصوصی موبایل در این کشور هم خیلی قبل‌تر از همراه اول ما، خدمات GPRS برای دسترسی به اینترنت را روی گوشی تلفن‌های همراه مردم در شهرهای بزرگ برای سرعت ۱۲۸ کیلوبییت بر ثانیه و با قیمت ۱۸ هزار تومان فراهم کرده‌اند.

این درحالی است که GPRS همراه اول که بعد از تاخیر فراوان و وعده و وعید‌های مکرر بالاخره از ماه پیش به کاربران مشتاق عرضه شده، به یک شوخی شبیه‌تر است تا اینترنت موبایلی؛ اینترنتی با ساعت محدود استفاده، سرعت لاک‌پشتی و تعرفه بالا که فقط برای مشتریان وزارتخانه‌ای جذاب است که وزیرش با افتخار از آنلاین‌شدن پرداخت حدود ۸۰ درصد قبوض تا دو سال آینده خبر می‌دهد؛ ولی به زیرساخت‌های لازم برای آن هیچ توجهی ندارد.

علیرضا اردلان