آنژیوسکوپی آنژیوگرافی آندوسکوپی

مدالیته ای برای متخصصان قلب و عروق

آنژیوسکوپی عروق کرونر قلب، امکان مشاهده مستقیم سطح داخلی یک رگ را فراهم می‌کند. این روش، اطلاعاتی شامل پاتولوژی ضایعات عروقی کرونر و بینشی نو نسبت به پاتوفیزیولوژی سندرم‌های کرونری حاد به دست می‌دهد تا تشخیص و درمان بیماران آسان‌تر صورت گیرد...

در مطالعات جراحی قلب باز اولیه که همراه با آن، آنژیوسکوپی را نیز بررسی کرده‌اند، از بالون‌های با جنس لاتکس یا پلاستیک شفاف که از سالین برای تمیز کردن خون از انتهای تحتانی کاردیوسکوپ‌ها بهره برده‌اند، استفاده شده است، اما دقت این‌گونه وسایل کمتر از حد ایده‌آل بود. ۳ دهه بعد، مشاهدات بالینی با استفاده از این وسایل، به طور چشمگیری بهتر شدند، زیرا وسایل پیشرفته‌تر در دسترس قرار گرفتند، به خصوص اینکه قطر وسیله چشمی و تعداد فایبرها افزایش یافته بود.

● پیشرفت ادامه دارد

در سال ۱۹۸۳، آنژیوسکوپی عروق کرونر از راه پوست، اول بار طی کاتتریزاسیون قلب که از فیبراسکوپ‌های فوق باریک الیمپوس استفاده می‌شد، به کار گرفته شد و هر چند که انعطاف‌ لازم را نداشت، مشاهده و تععین دقیق مکان انسداد عروق کرونر راست را امکان‌پذیر ساخت. در سال بعد، اولین آنژیوسکوپی عروق کرونر از راه جراحی انجام شد تا کمکی به بهبود نتا یج جراحی‌های بای‌پس کرونر باشد و کیفیت پیوند سیاهرگ ضامن را ارزیابی نماید. آخرین پیشرفت در این تکنیک به سال ۱۹۹۱ پیدا شد، همزمان با توسعه سیستم «Image Cath» که امروزه بهترین خصیصه فنی را دارد و با این آنژیوسکوپ که مرتب روند رو به جلوی کارآمدتر شدن را طی می‌کند، می‌توان به خوبی و با ایمنی کامل، تصاویر عروق کرونر را از راه پوست گرفت و جوابگوی توسعه همه جانبه آنژیوسکوپی کرونر بود.

● روش انجام

آنژیوسکوپ Image Cath، یک کاتتر آنژیوسکوپی کرونر قابل عرضه است. این کاتتر پلی‌اتیلن، قطر خارجی معادل ۵/۱ میلی‌متر (۵/۴ فرنچ) دارد که داخل یک آنژیوپلاست عروق کرونر داخل رگی از راه پوست (PTCA) با اندازه ۸ French (به عنوان کاتتر راهنما) قرار می‌گیرد. یک مانع اساسی، محدودیت قابلیت تزریق ماده حاجب در قسمت پروگزیمال دستگاه است، زیرا بدنه (Shaft) آنژیوسکوپ، نسبتا بزرگ است.

● معرفی دستگاه

کاتتر، از دو کاتتر هم‌محور (Coaxial) تشکیل شده که کاتتر داخلی، حاوی فیبرهای نوری است و یک کانال دوم کوچک هم وجود دارد که اجازه باد شدن (با فشار کم) بالون را برای رفع تنگی‌ها می‌دهد یا یک کاف که در سر کاتتر بیرونی قرار می‌گیرد. این کاف مخصوص برداشتن انسداد، از یک ماده بسیار نرم و سبک به نام «Kraton» ساخته شده که می‌تواند از مخلوط سالین / ماده حاجب به نسبت ۵۰ -۵۰ پر شود و حداکثر فشار باد شدن (یک اتمسفر) و بیشترین قطر (۵ میلی‌متر) را ایجاد ‌کند.

در داخل کاتتر درونی که یک دسته نوری سه هزار پیکسلی از آن عبور می‌کند، لنزی با قطر ۲۵/۰ میلی‌متر جاسازی شده که میدان دیدی در حد ۵۵ درجه فراهم می‌نماید و بیش از نیم میلی‌متر، عمق دارد. زمانی که کاف رفع انسداد باد شده و در جای خود نگه داشته می‌شود، این کاتتر می‌تواند با یک محدوده ۵ سانتی‌متری، در طول سیم راهنما و داخل کاتتر خارجی، جلو و عقب برود. سیم راهنما به صورت یک لوله نوع دوم «مونوریل» (monorail) در بدنه کاتتر خارجی وارد می‌شود و طولی معادل ۲۳ سانتی‌متر دارد. این سیستم مونوریل به آنژیوسکوپ اجازه می‌دهد که درصورت لزوم، کاتتر آنژیوپلاستی با سرعت خارج یا تعویض شود. از لوله یا حفره اصلی کاتتر خارجی برای شستشو استفاده می‌شود که مایع تنها از انتهای دیستال کاف انسداد خارج می‌شود.

رادیومارکرها که به فرد انجام‌دهنده عمل آنژیوسکوپی اجازه می‌دهند تا با دقت محل انسداد رگ را تعیین و کنترل کند، در بدنه کاتتر اصلی و پروگزیمال به کاف انسداد، درون گروه لنزهای سر قرار گرفته‌اند. تا به امروز، نحوه اداره کاتتر پیشرفت زیادی داشته است. آخرین نوع آن که وارد بازار شده است، یک متصل کننده Y شکل دارد که با مواد خاصی پوشیده شده و مقاومت هموستاتیک آن را کم می‌کند. این تغییرات، پاکسازی هوا را از کاتتر آسان‌تر و سریع‌تر می‌کند.

از سویی، یک متصل کننده چشمی، دسته تصاویر پروگزیمال را به دوربین و منبع نوری متصل می‌کند. در آخرین مدل آن، یک آستین (Sleeve) استریل چین خورده به آنژیوسکوپ اضافه شده تا به راحتی و با سرعت به دوربین و منبع نورانی وصل شود. یک ضبط کننده نوار ویدیویی نیز به دوربین متصل است. سیستم Super VHS به دلیل آنکه تصاویری با کیفیت بهتر ارایه می‌دهد، برای استفاده ترجیح داده می‌شوند.

ترکیب خصیصه‌های مختلف مانند میدان دید، انعطاف‌پذیری اسکوپ و حرکت دسته نوری طی مشاهده درون رگ از راه آنژیوسکوپ، تصاویری با کیفیت بالا ایجاد می‌کنند و میزان اطلاعات دریافتی را از شریان‌های هدف بالا می‌برند. به هر حال، فقدان دستگاهی برای راهبری نوک لنزها، یک محدودیت‌ اصلی و مهم، به خصوص در عروق با پیچیدگی‌های فراوان و زیاد است.

● نحوه انجام آنژیوسکوپ

در ابتدا، یک سیم راهنمای PTCA ۱۴ هزارم اینچی، درون کاتتر راهنمای ۸ French دستگاه قرار می‌گیرد و به سمت شریان هدف به جلو رانده می‌شود. برای اینکه نوک لنزها به طور کامل و صحیح هدایت شوند و سیم‌ها در عروق پر پیچ‌وخم، به دام نیفتند، بهتر است از سیستم‌های قلبی- عروقی پیشرفته، به جای سیم‌های نرم (floppy) استفاده کرد. آنژیوسکوپ در زیر فلوروسکوپی به طرف عروق کرونر هدف هدایت می‌شود و کاف انسداد در محل تعیین شده قرار می‌گیرد.

مهندس فریبا فرد