جمعه, ۱۲ بهمن, ۱۴۰۳ / 31 January, 2025
حشره شناسی قانونی
حشرات گروه بزرگی از بندپایان را تشکیل می‌دهند که در حدود یک میلیون گونه آن تشخیص داده شده است و پیش بینی میشود که این میزان به حدود سه تا چهار میلیون گونه نیز برسد. شگفتی و حیرت در آفرینش این موجودات کوچک به سبب تنوع در جنبه‌های مختلف حیات آنهاست، مانند: اندازه، شکل، رنگ، تغذیه، رفتار و غیره.
انسان نیز با عقل و اندیشه کنجکاو خدادادی خود به دنبال پی بردن به رموز عالم هستی است و از این رو مطالعه حشرات برای او بسیار جالب جلوه می‌کند. حشرات نیز در مقاطع مختلفی به پیشرفت و نوآوری انسانها کمک شایانی کرده‌اند و الگوهای مناسبی در زمینه‌های مختلف صنعت و علم بوده‌اند (مثل صنایع هوایی، ترافیک، صنعت بیمه، جرم شناسی و غیره) اما علم جرم شناسی (Criminology ) که موضوع بحث ما نیز هست از حشرات بهره‌های فراوان برده است.
امروزه این شاخه از علم به کمک دسته بزرگی از بندپایان توانسته تا بسیاری از معماهای قتل و جنایات را تشخیص داده و از آن پرده بردارد. حشره شناسی قانونی (Forensic Entomology) شاخه ای از علم جرم شناسی و پزشکی قانونی است که ازحشرات استفاده می کند تا زمان مرگ (PMI=Post Mortem Interval )، جابجایی جسد، مرگ ناشی از مسمومیت و موضوعات پیرامون آنها را مشخص گرداند. Forensic به معنای قانونی و یا دادگاهی است که بیشتر به قانونی استعمال می گردد، Entomology نیز از دو واژه Entomo به معنای حشره و Logy به معنای شناختن و یا دانش است و در مجموع Entomology به معنای دانش حشرات و یا حشره‌شناسی است که روش جالب و نوینی در تحقیقات جنایی محسوب می‌گردد که البته تأثیرات انسانی و محیطی را نیز در این زمینه نباید از چشم دور داشت. حشرات در این علم از منابع و ذخایر غذایی موجود در صحنه جنایت که همان لاشه ها و اجساد هستند بهره می‌برند و یک حشره شناس قانونی از این مدارک زنده و غیر زنده مثل تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ در تشخیص زمان مرگ استفاده می‌کند.
کاربردهای متفاوت این علم شامل تشخیص زمان مرگ، جابجایی‌های جسد از یک نقطه به نقطه دیگر، تشخیص مسمومیت در جسد در صورت وجود، اهمال در نگهداری از کودکان و سالخوردگان و غیره میشود. دلایلی وجود دارد که روشن می‌کند والدین به طور عمد از نیش زدن زنبورها به فرزاندانشان برای تنبیه آنها استفاده میکنند. علاوه براین مدارک حشره‌شناسی در اثبات اهمال و کمبود دقت کافی در مراقبت از سالخوردگان در بنیادهای خصوصی و دولتی خیریه نقش دارد. نیز حشرات امکان معتبری را جهت یافتن دلایل شمار زیادی از تصادفات رانندگی که دلیل وقوع آنها آشکار نیست فراهم می‌آورند. علاوه بر تصادفات اتومبیل، حشرات علل حوادث ناخوانده هواپیماها بواسطه انسداد وسائل ضروری و خطوط سوخت در موتور آنها به شمار میروند. حشره شناس قانونی با بررسی بقایای تکه تکه شده حشراتی که در شیشه جلوی اتومبیل و یا رادیاتور اتومبیل‌ها تجمع یافته و باعث اتفاقات ناگوار شده اند، میتوانند مدارک و دلایلی برای این حوادث تهیه کرده و نشان دهند که مثلا این اتومبیل در چه نواحی و مکانهایی بوده است( با توجه به اینکه در شرایط مختلف آب و هوایی حشرات مختلفی نیز موجود هستند)، نیز حشرات بر روی آنالیز خونهای ریخته شده در صحنه جنایت مؤثر هستند.
بر طبق دسته بندی که هنوز نیز موجود است، استیونسون و لرد(۱۹۸۶م.) حشره شناسی قانونی را به سه بخش تقسیم کرده اند:
۱) حشره شناسی قانونی شهریUrban Forensic E.
شامل دعاوی قضائی و مدنی در مسائل ناشی از حضور بندپایان در اماکن مسکونی، باغها و خانه‌ها به عنوان آفت است. دادخواستهای مربوط به سوء استفاده از سموم آفت کش نیز در این مقوله جای می گیرد.
۲) حشره شناسی قانونی محصولات انباری Stored Products Forensic Entomology
این شاخه به بررسی چگونگی آلوده شدن محصولات تجاری با حشرات می‌پردازد؛ مثلا دادخواستهای مربوط به وجود مگس در سس گوجه فرنگی در این شاخه مورد رسیدگی قرار میگیرد.
۳) حشره شناسی پزشکی قانونی Medicolegal Forensic Entomology
این شاخه وجود بندپایان را در رابطه با وقایع خشونت باری مثل قتل، تجاوز و خودکشی بررسی می‌نماید و نیز به صدمات حاصل از تنبیهات بدنی و نقل و انتقالات قاچاق می‌پردازد و میتوان آنرا بدین لحاظ حشره شناسی پزشکی جنایی نامید.
● تاریخچه
تاریخچه حشره شناسی قانونی به قرن سیزدهم (۱۲۳۵میلادی) باز می‌گردد هنگامیکه سونگ تزو که یک بازرس جنایی چینی بود، در یک نوشته به کاربرد حشرات در پی بردن به راز یک جنایت اشاره کرد که شاید این اولین منبع حقیقی باشد که از کاربرد حشرات در کشف جنایت نامبرده است. ماجرا از این قرار است که قتل ناگواری در یکی از مزارع برنج در یکی از روستاهای چین اتفاق می افتد و بازرسان جنایی محلی حل این جنایت را بر عهده می گیرند. بعداز یکسری سؤالات بی نتیجه، بازرسان همه روستائیان را با داس هایشان در یک نقطه جمع کرده و درخواست میکنند که داس ها را در روی زمین قرار دهند. بعد از مدتی مگس ها بسوی یکی از داس‌ها جذب شدند، که شاید برای این بود که از باقیمانده‌های مخفی مانده بافت مقتول هنوز روی داس اثری باقی بوده است و دارنده داس مذکور بدین ترتیب مجبور به اعتراف شد. در دیگر بخشهای این متن، سونگ تزو نشان داد اطلاع از مگس‌های ضایعه ساز (blow flies ) فعال بر روی لاشه‌ها وابستگی به زیاد بودن آنها دارد و نشان از زمان هجوم مگسها است و اثرات زخم روی بافتها، جذب کننده آنها بر روی بدن لاشه خواهد بود.
در یک آزمایش مشهورکه برای اثبات آزمایش از روش علمی بوسیله حشره شناسی استفاده شد، فرانسیسکو ردی (۱۶۶۸م.) گوشت فاسدی را در دو حالت مستقیم و محیط حفاظت شده در معرض دوبالان قرار داد. در نتیجه تحلیل او از هجوم مگس های ضایعه ساز به این گوشت ها ، او توانست فرضیه " زایش خودبخودی " (که بیان می داشت این مگس ها خودبخود و از گوشت فاسد شده زاده می شوند) را رد کند.
بعدها، برگرت (۱۸۵۵م.) فرانسوی، تحقیقاتی پیرامون بدن یک کودک که پشت یک پوشش گچی در یک خانه پیدا شده بود انجام داد و نشان داد که حشرات در قسمتهای پوسیده شده بدن در حال فعالیت هستند.
بین سالهای ۱۸۸۳ و ۱۸۸۹ میلادی، جی پی مگنین (که به عنوان بنیانگذار علم حشره شناسی قانونی معروف است) در فرانسه سری مقالاتی را در مورد ارتباط حشره شناسی با پزشکی قانونی منتشر کرد که نقش بزرگی در آگاه سازی حرفه جرم شناسی ایفا نمود.
پروفسور هرمان مرکل محقق آزمایشگاه تحقیقاتی پزشکی قانونی در مونیخ آلمان به سرگذشت گزارش جنایتی برخورد که نشان می‌داد در تابستان سال ۱۹۱۹میلادی، پسری والدین خود را به قتل رسانده و سپس آنها را سه هفته در جایی نگه داشته بود. در کالبدشکافی، اجساد در وضعیت متفاوتی تجزیه شده بودند. بدن فربه مادر ( که به سینه او شلیک شده بود) کاملا باد کرده و پوسیده، هردو تخم‌های چشم تخریب شده و بوسیله ماگوت‌ها تسخیر شده و فضای آبگونه ای را ایجاد کرده است و نیز ماگوت های زیادی در بافتهای مغز حاضر بودند. دستگاههای داخلی ظاهرا صدمه ندیده و در لایه های چربی هیچ گونه لارو یا ماگوتی حاضر نبود. در مقابل بدن پدر لاغر مانده و تمامی بدن بوسیله ماگوت ها انباشته شده، ارگانهای داخلی تخریب شده و شفیره ها نیز در آن گسترش یافته بودند. دلیلی که میتوان برای این وضعیت عنوان کرد اینکه به بدن پدر تنها شلیک نشده بود بلکه مکررا مورد اثابت ضربات چاقو قرار گرفته بود. این هجوم مگسها در گذاشتن تخم هایشان نه فقط در ناحیه صورت بلکه همچنین در داخل جراحات وارده نیز صورت گرفته بود و باعث تجزیه در تمامی بدن پدر می شد.
برای اینکه شناسایی دقیقی از بندپایان مرده‌خوار، که از مهمترین مسائل است، صورت گیرد نیاز به کارهای رده بندی کافی برروی بی‌مهره‌ها است. لاشه(بافت مرده) غذای مگس های ضایعه ساز (از خانواده Calliphoridae ) و مگس های گوشت (از خانواده Sarcophagidae ) است که از اینها بیشترین استفاده در تحقیقات جنایی میشود. رساله آلدریچ (۱۹۱۶م.) بر روی سارکوفاژیده ها بود که در آن به استفاده از اندام تناسلی نر در شناسایی گروههای مختلف این خانواده پرداخته شده بود و به موجب آن حشره شناسان قادر به شناختن نمونه‌های نر بالغ در این خانواده مهم شدند.
بیست سال بعد، نیپلینگ (۱۹۳۶م.) شرحی را منتشر کرد که در آن بسیاری از لاروهای مگس‌های گوشت که در مرحله اول لاروی بودند را کلید کرد. اگرچه نیپلینگ در سال۱۹۳۶م.کار مهمی بر روی فون مگس‌های ضایعه ساز در آمریکای شمالی انجام داد، اما رسالة هال در سال ۱۹۴۸ م. به نام مگس‌های ضایعه ساز آمریکای شمالی، امکان بسیار خوبی در شناسایی دقیق لاروهای بالغ و غیر آن در بسیاری از گونه های این خانواده فراهم ساخت.
چون پزشکی قانونی نیاز به داده های معتبر درباره سرعت گسترش لاروی دارد، کوشش شایانی در اندازه گیری آن صرف شد. چون حشرات جانورانی خونسرد (cold blooded) هستند، سرعت گسترششان به بیشتر یا کمتر شدن درجه حرارت وابسته است. تحقیقات نشان دادند که برای هر گونه، معمولا، یک آستانه دمایی وجود دارد و پائین تر از آن توسعه و گسترش امکان ندارد.
دستیابی به نوشتجات علمی مربوط به حشره شناسی قانونی بوسیله دو فهرست راهنما آسان شد. یک راهنمای اولیه برای کاربرد حشره شناسی در آسیب شناسی قانونی، به صورت یک تاریخچه بود که بوسیله میک و همکاران آماده شد(۱۹۸۳). نیز یک تاریخچه کامل از تمامی مکاتبات منتشرشده در سرتاسر جهان، بوسیله وینسنت و همکاران گردآوری شد (۱۹۸۵). مقاله آخری شامل ۳۲۹ منبع از ابتدا تا انتهای ۱۹۸۳ می‌شد.
با این وجود آنچه از حشره شناسی قانونی جمع آوری شده بود در مقایسه با چندین زیرموضوع جنایی و یا زیست شناسی که تا آن زمان گردآوری شده بودند جامع نمی‌نمود.
به هرحال، اولین کتاب راهنما درمورد حشره شناسی قانونی در سال ۱۹۸۶ منتشر شد: "کتاب راهنما برای حشره شناسی قانونی(اسمیت۱۹۸۶)." یک کتاب راهنمای دیگر به نام " حشره شناسی و مرگ " در سال ۱۹۹۰منتشر شد که برای بازرسان جنایی و دیگر متخصصین جنایی نگاشته شده است.
● دلیل استفاده از بندپایان در تحقیقات پزشکی قانونی
در این زمینه دو دلیل مطرح میشود، اولین دلیل آن است که حشرات اولین موجودات غیرمیکروسکوپی هستند که به جنازه در حال فساد دست می یابند. مثلا مگس‌های کالیفوریده طی اولین دقایق پس از مرگ به سمت جسد جذب شده و روی آن تخمگذاری می‌نمایند. به این ترتیب با شروع رشد مگس ها روی اجساد، ساعت بیولوژیکی آغاز به کار می‌کند که می توان با آن زمان پس از مرگ PMI را تخمین زد. دومین دلیل اینکه فون بندپایان مرتبط با جسد در طی روند فساد تغییر می‌کند. در واقع جسد منبع موقت تغذیه برای موجودات زنده متنوعی از میکروبها تا جانوران لاشه خوار است. در میان این موجودات زنده بندپایان از اعضای اصلی‌اند و از میان بندپایان حشرات مهمتر از بقیه هستند. با بررسی تغییر فون بندپایان اجساد در حال فساد میتوان مقیاس زمانی دیگری برای تخمین زمان پس از مرگ بدست آورد.
● اطلاعاتی که یک حشره شناس قانونی باید داشته باشد
حشره شناسان قانونی می بایست به طور معمول اطلاعاتی در مورد معاینات پس از مرگ و مدت زمان گذشته از مرگ و یا به عبارتی "تعیین زمان مرگ" در تحقیقات جنایت و قتل داشته باشند. این دانشمندان میتوانند از روشهای مختلفی شامل توالی بین گونه ای، وزن لاروی، قد لاروی و روشهای علمی بیشتری در شناخت تکنیک ساعت های گذشته از مرگ که می تواند بسیار دقیق و جامع باشد بهره ببرند، البته اگر داده های ضروری در دسترس باشند. او همچنین اطلاعاتی نیز می بایست در مورد نحوه جمع آوری انواع مختلف حشراتی که در صحنه جنایت حاضر هستند، داشته و نسبت به جمع آوری آنها اقدام نماید. حشره شناس قانونی فاکتورهایی را نیز باید در نظر داشته باشد:
اول در مورد محل جسد باید بداند: به طور عام محل جسد پر از چوب است، ساحل شنی است، خانه است یا در کنار جاده است؟ از لحاظ گیاهان رشد یافته منطقه، درخت است گیاه علفی است، بوته است یا درختچه؟ نوع خاک، صخره ای است یا شنی و یا پر از گل است؟ آب و هوا در مجموعه زمانی مشخص آفتابی یا ابری است؟ دما و یا رطوبت در مجموعه زمانی مشخص چگونه است؟
دوم در مورد بقایا باید بداند که: لباس متوفی، اندازه و نوع آن چگونه است؟ آیا جسد دفن شده یا با چیزی پوشانه شده باشد؟ اگر چنین است در چه عمقی و چگونه (با خاک، برگ و یا پارچه)؟ علت مرگ چه بوده است، (البته اگر مشخص است) به خصوص آیا در صحنه، خون یا مایعات دیگر بدن وجود دارد؟ آیا هیچ گونه زخمی وجود دارد؟اگر هست، از چه نوعی است؟ آیا داروی مهمی وجود داردکه ممکن است در روند تجزیه نقش داشته باشد؟بدن چگونه و در چه وضعی قرار گرفته است؟ جهت بدن به کدام سو قرار گرفته است؟ تجزیه و فساد جسد در چه مرحله ای است؟ آیا گروهی از لارو مگس ها وجود دارد؟ چندتا؟(این میتواند بر دمای بدن مؤثر باشد). حرارت مرکز توده حشرات چگونه است؟ آیا این احتمال وجود دارد که مرگ در آن محل اتفاق نیفتاده باشد؟
مرگ سلولی هنگامی است که فعالیت تنفسی و متابولیکی متوقف گردد. مشخصاٌ هنگامیکه تمامی سلول ها مرده اند جسم نیز مرده است. اما همه سلول ها با هم نمی میرند مگر اینکه انفجار هسته ای رخ دهد! وقتی بمبی در یک ماشین منفجر می شود بدن تکه تکه می شود و سلول های شخص تا چند دقیقه یا بیشتر به زندگی ادامه می دهند. مثلاٌ سلول های عصبی در مغز آسیب پذیری مخصوصی به نبود اکسیژن نشان می دهند و بین ۷-۳ دقیقه پس از توقف کامل اکسیژن خواهند مرد.
بعد از مرگ، اکثر ارگانیسم های داخلی فعالیت بالایی خواهند داشت. Escherishia coli و دیگر میکروارگانیسم ها شروع به تکثیر خود و تجزیه میزبان می کنند. ابتدا روده و خون مورد حمله قرار می گیرند و در این زمان ترکیب گازها و دیگر مواد منجر به از هم گسیختگی ارگانهای داخلی شده و آنها نیز مورد هجوم قرار خواهند گرفت. اندام ها شروع به تجزیه در زمان های مختلف پس از مرگ می کنند که شاید بتوان از آن در زمان سپری شده از مرگ استفاده نمود.
فساد و تجزیه بدن به مراحل مختلفی تقسیم می شودکه در جدول زیر مشاهده می کنید:
● آشنایی با بندپایان مرتبط با جسد
برخی گروههای بندپایان که در حشره شناسی قانونی بکار می روند در اینجا بیان می گردد:
▪ سوسکها یا قاب بالان(Beetles)
سوسکها ( از راسته Coleoptera ) یکی از بزرگترین گروههای جانوران بوده و همچنین دارای یک رشد و دگردیسی کامل هستند. لارو سوسکهایی که از اجساد تغذیه میکنند را می توان به راحتی تشخیص داد. آنها سه جفت پا دارند، بدن لارو سفید رنگ، تنومند و بدون مو تا قهوه ای تیره، باریک و کاملا مودار است. دیگران شاید ظاهری بیشتر سیاه داشته و به صفحه هایی در پشت خود مسلح باشند. شمار و منشا سوسکهای بالغی که میتوان بر روی باقیمانده اجساد انسانی یافت بسیار متنوع است.
ـ Staphylinidae :
استافیلینیدها یا سوسک های پرسه زن شاید چند ساعت پس از مرگ وارد بدن می شوند و عملیات تجزیه کردن را از درون و بیرون به طور فعال انجام می دهند.اینها دارای بالپوش کوتاه مشخص هستند.
ـ Dermestidae :
این گروه سوسک های معمولی هستند که در مراحل جنبی تجزیه وجود دارند. لارو این سوسکها قبل از خشک شدن جسد ظاهر نمی شوند. لاروها و حشرات بالغ از پوست خشک شده، موها و دیگر ارگانهای مرده و خشک شده حیوانی تغذیه می نمایند. این سوسک ها همچنین آفت مواد انباری در خانه ها و نیز آفت کلکسیون های حشرات و خزه ها در موزه و مکانهای دیگر هستند.
ـ Histeridae :
این خانواده دارای بالپوشهای کوتاه هستند اما به اندازه استافیلینیدها کوتاه نیست. این خانواده در جاهایی که اجساد وجود دارند و یا تعفنی وجود دارد یافت می شوند. اینها در مدت بادکردگی جسد، فساد جسد و مراحل اولیه خشک شدن جسد وجود دارند. این گروه در مدت روشنی روز در زیر جسد پنهان می شوند اما در هنگام شب فعالیت خود را از سر می گیرند.
ـ Silphidae :
در این خانواده گونه هایی از Nicrophorus یافت شده که در اجساد کوچک دفن شده ساکن هستند. بعضی از گونه های این جنس بر روی لاشه های بزرگتر زندگی می کنند. سوسک های بالغ ترجیح می دهند از ماگوت ها تغذیه کنند، اما از لاشه ها نیز تغذیه می نمایند.گزارشهایی وجود دارد که نشان می دهد از جسد مردی حدود ۱۳ نمونه Necrodes littoralis یافت شد که تخم گذاری نیز کرده بوده اند.
▪ مگسها یا دوبالان (Flies ):
مگس ها (از راسته Diptera ) حشرات بسیار مهم و حیاتی در مطالعات جنایی به حساب می آیند. لاروها که به ماگوت ها معروف هستند در روی لاشه به وفور یافت می شوند و لذا مدارک مهمی در تشخیص زمان مرگ به حساب می آیند. لاروها عموما شیری رنگ و بدون پا بوده و سری نوک تیز و انتهایی بزرگتر دارد و به تراشه های تنفسی مجهز است که خود یکی از دلایل تشخیص بین گونه ای است.
ـ Trichoceridae:
یا حشره زمستانه نیز نامیده میشود، چون گونه های معمول مثل T. regelationis, T. saltator, T. maculipennis و غیره به فراوانی در ماههای زمستان یافت می شوند، اگرچه آنها در سرتاسر سال به تناوب وجود دارند. لاروها از مواد غذایی پوسیده تغذیه می کنند(Saprophagous). این لاروها زمانیکه مگس های ضایعه ساز وجود ندارند، بخش مهمی در لاشه ها را در طول زمستان تشکیل می دهند.
ـ Stratiomyidae :
لاروهای Hermetia illucens از مدفوع انسانی و نیز بقایای انسانی تغذیه می کند. معمولا این گونه ها در عملیات تجزیه دیرتر پیدا می شوند.
ـ Phoridae :
خانواده بزرگی از مگس ها که در قسمت پشتی کوهان دارند. به طور معمول بدنی زبر به همراه رگه بندی بال مشخص دارند. آنها در گروه متنوعی از ارگانهای در حال فساد تولیدمثل می کنند و نیز بعضی بر روی قارچها و یا به صورت پارازیت گسترش یافته اند. نیز مرحله لاروی برخی از گونه ها شکارچی هستند. چندین جنس از این خانواده به طور منظم بر روی لاشه مهره داران یافت می شوند. مثل: Anevrina,Conicera, Diplonevra, Dohrniphora, Meopina, Triphleba و بعضی گونه های Megaselia . گونهConicera tibialis که به مگس تابوت نیز شناخته شده است در بدن های داخل تابوتی که در زیر زمین برای چندین سال دفن بوده است، یافت می شود. مگس های بالغ می توانند برای مدت چهار روز در عمق ۵۰ سانتی متری زمین باقی بمانند. در قبرهای به عمق معمول یعنی حدود ۲-۱ متر تغییرات دما ناچیز است. حدود ۵ درجه سانتی گراد، بنابراین توسعه از تخم تا حشره بالغ زمان قابل توجهی می گیرد.
ـ Syrphidae :
این خانواده از مگس هایی هستند که می توانند در یک جا متوقف شده و بال بزنند. این گروه سعی می کنند خود را از زنبورها مخفی کنند. این ها در آبهای کثیف یافت می شوند و ممکن است بر روی بدن مرده نیز باشند.
ـ Sepsidae :
بسیاری از مگس های مشخص هنگامیکه زنده هستند به صورت بالغ و به تعداد زیاد در اطراف مدفوع و مواد پوسیده یافت می شوند. این خانواده از بدن انسانها در زمان تخمیر پروتئینی و قبل از تخمیر آمونیاکی تغذیه می کنند.
ـ Piohilidae:
معروف به مگس های درخشان در تاریکی هستند. لاروها لاشه خوار بوده و اغلب بر روی بدنهای مرده یافت می شوند. لاروهای بعضی گونه‌ها زمانیکه آشفته باشند می توانند تا بلندای قابل توجهی جست و خیز نمایند. این رفتار شاید تاکتیک دفاعی دربرابر شکارچی ها باشد. این مگس ها همچنین به پنیر و گوشت نمک سود شده و یا لاشه های خشک شده نیز هجوم می برند.
ـ Sarchophagidae :
یکی از مهمترین خانواده های مگس ها معروف به مگس گوشت یا مگس شطرنجی (Flesh flies) که بر روی لاشه به وفور یافت می شوند. در میان این گروه مگس های گوشت بزرگی با چشم های قرمز رنگ و شکم خاکستری و شطرنجی شکل یافت می شوند. این مگس ها تخم نمی گذارند اما، لاروهایشان بر روی اجساد یافت می شود. اینها به همراه مگس های کالیفوریده هستند و جزء اولین حشراتی هستند که به لاشه وارد می شوند.
جنس Sarchophaga تخم گذار نبوده بلکه لارو زا است. فرم بالغ این جنس دارای سه نوار طولی در پشت سینه و صفحات کوچک سفید و تیره (شطرنجی) در پشت شکم است و مشخصه این جنش به شمار می رود. مگس ماده لاروها را در دستجات ۴۰-۱۰ تایی بر روی لاشه و یا زخم های سطحی بدن می گذارد و ایجاد میاز می نماید.(میاز بیماری ناشی از حضور لارو مگس ها در بافتهای زنده بدن است). این جنس به همراه کالیفوریده ها چندی پس از مرگ به آن هجوم می برند.
ـ Caliphoridae :
خانواده مهم دیگر به نام مگس های ضایعه ساز یا مگس های پر سرو صدا (Blow flies) نامیده می شوند. لاروها پا نداشته و رنگ بدن در بسیاری از گونه ها شیری رنگ است، بدن لطیف و نرم است. شفیره مگس های ضایعه ساز اغلب بسته بوده و تا حدی شبیه فضله موش و یا تخم سوسریها هستند.. بیشتر مگس های بالغ این گروه ظاهری سبز و یا آبی متالیک(براق) دارند و براحتی قابل تشخیص هستند. این مگس ها همچنین از لحاظ اندازه شبیه مگس های خانگی هستند، صدای پرواز آنها بسیار بلند بوده که کلمه blow (به معنی ایجاد صدا کردن) نیز به همین دلیل است. لاروها دارای ضمائم دهانی مسلح هستند و نوارهایی از خارهای کوچک بر روی هر بند بدن آنها وجود دارد. بند آخر نیز دارای ضمائم مشخص است.
گونه Lucilia sericata رنگی اغلب سبز تیره فلزی و یا درخشان دارد و به green bottles (بطریهای سبز) معروف هستند. هیچ موئی روی سطح سینه وجود ندارد و ساقه رگبالها فاقد مو می باشد. بر روی تمامی بندهای بدن نوزادان نوارهایی از خارهای ریز وجود دارد ولی خارهای سطح پشتی بند اول (به علت اینکه بندها درهم فرو رفته است) دیده نمی شود. بر روی منفذ تنفسی پشتی، پریترم نازک بوده و دارای یک زائده داخلی است.
ـ Fanniidae :
این گروه مثل Fannia canicularis کوچکتر از مگس های خانگی هستند. اینها می توانند در روی لاشه ها نیز تغذیه کنند، به خصوص اگر لاشه با تکه های بافت به صورت مایع چسبنده نیز همراه باشد. لاروها عملیات های بادکردگی جسد را انجام داده و باعث شناوری جسد در آب می شوند.
ـ Muscidae :
در میان این خانواده بزرگ، مگس خانگی مشهور یا Musca domestica وجود دارد. این مگس ها در خانه ها هستند و یکی از بیشترین گونه هایی هستند که در کره زمین گسترده شده اند. در آب و هوای گرم می توانند در مدت ۱۴ روز تکامل پیدا کنند. تخم ها را در مواد پوسیده و به طور محدود در بدن مرده می گذارند.
▪ سوسریها یا سوسک های حمام (Cockroaches)
در راسته Dictyoptera قرار دارند. سوسریها یا سوسک های حمام (موجوداتی که عوام به عنوان سوسک می شناسند ولی در حقیقت تفاوت عمده ای با سوسک های واقعی دارند) همه چیز خوار هستند و یکی از ناقلین مهم بیماریهای مختلف به شمار می آیند البته بسیاری از گونه ها مفید بوده و بیماریزا نیستند.(در حال حاضر ۳۵۰۰ گونه سوسری وجود دارد) سوسریها نیز که معمولا شب فعال هستند، در صحنه های جنایت که در آن لاشه وجود دارد یافت شوند.
▪ کک ها (Fleas)
در راسته Siphonaptera قرار می گیرند. همه کک ها خونخوار و انگل خارجی حیوانات خونگرم هستند. بدن حالت تخت شده از دو طرف یا Flat دارد که این وضعیت بر خلاف دیگر حشرات است و به آنها قدرت سازگاری می دهد تا قادر باشند در بین موها و پرهای جانور میزبان حرکت و فعالیت نمایند. اندازه کک ها معمولا بین ۸-۱ میلی متر است. در ضمن فاقد بال بوده ولی پاهای عقب بسیار قوی است و جهت جهیدن موجود (حدود ۱۵- ۱۰ سانتی متر) استفاده می شود. دارای دگردیسی کامل بوده (تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ است) و حشره بالغ آنقدر خون می مکد که بخشی از آن دفع شده و در زیستگاه باقی مانده و خشک می شود تا غذای لازم برای مراحل لاروی فراهم گردد. این موجودات نیز در محل هایی که جسدی وجود دارد یافت می شوند و البته گاهی می توانند موجب اشتباه کارشناسان جرم شناسی شوند.
جمع آوری حشرات از روی جسد
تخم ها: تخم ها بسیار کوچک هستند و معمولا به صورت دسته ای در زخم ها و یا سوراخ های طبیعی موجود در جسد گذاشته می شوند، اما شاید در روی لباس مقتول نیز پیدا شوند. آنها را می توان با قلموی نقاشی ظریف و یا پنس جمع آوری کرد و نگهداشت تا به حد بلوغ رسیده و سپس افراد بالغ را شناسائی کرد.
لاروها: مجموعه ای از اندازه های مختلف هستند. لاروها را در حال خزیدن در رو یا نزدیکی بقایای جسد و یا به صورت توده ای می توان یافت. تعدادی ازآنها را می توان در الکل ۷۵% نگهداری کرد و یا در لوله انداخت و برای رشد آنها و رسیدن به مرحله بلوغ به آزمایشگاه برد.
شفیره: شفیره ها را نیز باید از صحنه جنایت جمع آوری کرد و به همان روش قبل از آنها نگهداری نمود.
حشرات بالغ: با تور معمولی حشره گیری می توان آنها را شکار کرد و در داخل شیشه نگهداری و در نهایت برای شناسایی استفاده کرد.
در تمامی مراحل می توان عمل کشتن را با آب داغ نیز انجام داد ولی این در صورتی است که وسیله دیگری وجود نداشته باشد چون این روش باعث خرابی نمونه خواهد شد. تمامی نمونه ها باید حاوی اطلاعات جمع آوری و برچسب باشد. باید دقت کرد که در صحنه جنایت از تمامی قسمتها نمونه برداری صورت گیرد و اگر جسد در آب افتاده از موجودات داخل آب و حتی ماهیها نیز نمونه گیری به عمل آید. این به معنای بررسی جسد از نوک سر تا انتهای انگشتان پا است.
● تخمین زمان سپری شده از مرگ (PMI)
روش های مختلفی برای تعیین زمان سپری شده از مرگ (PMI) وجود دارد. ما در زیر به دو روش حشره شناسی قانونی اشاره می کنیم:
▪ تعیین سرعت نسبی رشد بندپایان
در این شیوه باید به تخمین صحیحی از سن لاروی یا شفیره مگس ها که از صحنه جنایت یا هنگام کالبدشکافی جمع آوری شده دست یافت. براین اساس می توان با اندازه گیری زمانی که از آغاز رشد لاروی نمونه برداری شده از جسد می گذرد حداقل زمان سپری شده از مرگ را تخمین زد.
در این شیوه نکته مهم یافتن مسن ترین لارو موجود بر جسد است که زمان رسیدن آن مگس به جسد را مشخص می سازد. زمان مزبور کمترین مدتی است که از مرگ می گذرد یا در واقع کمترین زمانی است که از رها شدن جسد می گذرد. این فرض تنها در صورتی صحیح است که حشرات بلافاصله پس از مرگ یا رهاشدن جسد، به آن حمله کرده باشند. در غیر اینصورت یعنی در شرایطی که صحنه جنایت در محیطی بسته یا در شرایط آب و هوایی نامساعد باشد، باید در زمان تخمین زده شده پدیده موج حمله یا Wave of invasion را نیز لحاظ کرد که عبارتست از فاصله زمانی میان رها شدن جسد و حمله مگس ها برای تخم یا لارو گذاری روی آن که برحسب روز یا ساعت بیان می گردد. لذا PMI را می توان بر اساس فرمول زیر تخمین زد:
زمانی که از تخم گذاری گذشته(روز یا ساعت)+ موج حمله(روز یا ساعت) = PMI
▪ الگوی توالی اکولوژیک بندپایان
این شیوه بر اساس ترکیب جمعیتی بندپایانی است که یکی پس از دیگری بر روی جسد جایگزین می شوند. در این شیوه در وهله اول باید گونه های جمع آوری شده از یک حیوان مدل مثل خوک را مشخص نمود و خصوصیات آنها همچون زمان ورود به توالی و مدت اقامت آنها را در جسد در طی یک دوره تحقیقی را مشخص ساخت(Base line Fauna ). آنگاه در مرحله دوم گونه های جمع آوری شده از اجساد انسانی(Corps Fauna ) را پس از تعیین مرحله زندگی و در صورت نیاز پرورش تا مرحله بلوغ با گونه های فون مبنا مقایسه نموده و بدین ترتیب PMI را تخمین زد. نکته مهم آن که در هر منطقه باید از جدول زمانبندی توالی حشرات اجساد مدل که در همان منطقه فصل و چرخه اکولوژیک تدوین شده است، استفاده نمود.
● عوامل مؤثر در تعیین زمان مرگ
یک عامل خارجی مهم میزان دما است که با فعالیت متابولیکی لارو مگس ها (ماگوت ها) که خونسرد هستند رابطه قوی دارد. آنها در دماهای پائین با سرعت کم و در دماهای بالاتر با سرعت بیشتری توسعه می یابند. درجه حرارت در یک توده لارو می تواند تغییر یابد و این تغییر می تواند بین ۲۰-۵ درجه سانتی گراد در مقایسه با دمای اطراف باشد. اندازه لاروها معمولا تابع سن آنها است. لاروها در اثر تغذیه بزرگتر شده و در نهایت پیر می شوند. به هر حال، اندازه لاروی همچنین می تواند تحت تاثیر میزان دسترسی آنها به منابع غذایی و نیز رقابت بین هم باشد. کاهش منابع غذایی و افزایش شمار لاروها می تواند عامل کاهنده ای در میانگین اندازه آنها داشته باشد.
بدن مرده ای که به زهر و سم آلوده شده است می تواند بر تغذیه ماگوت ها و نیز بر نرخ رشد آنها مؤثر باشد. برای مثال، کوکائین و هروئین به طور معنی داری باعث افزایش نرخ رشد لاروها می گردد، در نتیجه بر دقت زمان سپری شده از مرگ می افزاید.
عواملی مانند وضعیت جغرافیایی، فصل، اندازه بدن و دیگر متغیرها نیز تاثیر گذار هستند.
محل جغرافیایی که جسد در آن قرار گرفته عامل بزرگ و مهمی در تنوع حشرات موجود در آن ناحیه دارد. آنها می توانند حتی در چند متری متغیر باشند، برای مثال مقایسه فون حشرات موجود در محل جسد نزدیک به فضای جنگلی یا فضای بازی مثل چراگاه.
دفن کردن جسد نیز می تواند مهم باشد بدین گونه که جسد را از دسترسی حشرات معمول به آن مجزا می کند. به خصوص از گونه های مگس های ضایعه ساز(Blow flies) که تاثیر عمیقی در نرخ تجزیه دارند. یک لایه خاک ۵/۲ سانتی متری تاخیر معنی داری در عمل فساد داشته باشد، برای اینکه فقط عمل استثنایی تخم گذاری مگس های ضایعه ساز روی سطح خاک بیش از خود جسد است.
کلنی های روی جسد می تواند تحت تاثیر نوع خاک نیز باشد. قابلیت تراوایی و نفوذ بو از جسد می تواند همراهی و حرکت حشرات را در پی داشته باشد. اگرچه مدارک حشره شناسی در سرگذشت های اجساد دفن شده سهم کوچکی دارند اما شاید توضیح اینکه قبل از دفن برای جسد چه اتفاقی افتاده ارزشمند باشد. عوامل دیگری مانند یخ زدگی جسد نیز می تواند در این مسیر تعیین کننده باشد.
● دسترسی به این شاخه از علم
در ایران رشته مشخصی به نام حشره شناسی قانونی وجود ندارد و اگر فردی علاقه مند به این رشته باشد می تواند به طور شخصی روی آن تحقیق نموده و به کارهای پژوهشی بپردازد. البته نشریه پزشکی قانونی کشور در این ارتباط مقالاتی هربار به چاپ می رساند. نیز شبکه چهار سیما هم چند بار در این زمینه برنامه های مستند خارجی پخش کرده است. ولی در خارج از کشور دانشگاههای مختلفی هستند که در این زمینه کار و فعالیت نموده و دانشجو می پذیرند و البته محققین بزرگی به جامعه جهانی تحویل می دهند. در این رابطه بد نیست کلمه انگلیسی حشره شناسی قانونی یا Forensic Entomology را در موتودهای اینترنتی جستجو کنید تا شاید به صورت آن لاین به این دانشگاهها وصل شوید و یا مقالاتی در این زمینه بدست آورید. بعضی از این سایت ها به قرار زیر است:
www.eafe.org www.bioforensics.com www.benecke.com/maden.htm www.uio.no/~mostarke/forens_ent/forensic_entomology.html
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست