این خرده فرهنگ های چاق کش

اسم چاقی که به میان می آید همه ما یاد رژیم غذایی می افتیم

اسم چاقی که به میان می آید همه ما یاد رژیم غذایی می افتیم. زیرا اولین چیزی که با شنیدن اسم چاقی به ذهنمان خطور پیدا می کند خورد و خوراک است و تصور می کنیم کسی که چاق شده حتما پرخوری کرده است در صورتی که چاقی علل روان شناختی هم دارد. یادگیری مشاهده ای، استرس و حالات عاطفی و هیجانی از دلایل روان شناختی چاقی است و طبیعی است که افراد چاق غیر از مسائلی مربوط به رژیم غذایی و خورد و خوراک درگیر مشکلات روانی هم باشند. از آن جا که چاقی در کشور ما مثل سایر کشورهای درحال توسعه کم کم شدت گرفته و گرایش بسیاری از مردم به انواع رژیم های غذایی، داروهای لاغرکننده، وسایل لاغری و غیره افزایش پیدا کرده، نباید از کنار مشکلات روانی که افراد چاق با آن درگیر هستند به سادگی گذشت.

برای بحث پیرامون این موضوع به سراغ دکتر محمد ابراهیم مداحی روان شناس عمومی رفتیم. دکتر مداحی این بحث را مرتبط با پدیده عزت نفس می داند و توضیح می دهد عزت نفس متشکل از ۳ مولفه است که در روان شناسی تحت عناوین Self body Self image Self esteem ذکر می شود. تصویری که فرد از حالات روانی خود دارد، تصویری که از بدن خود دارد و در نهایت تصویری که از چهره خود دارد در مجموع عزت نفس فرد را تشکیل می دهد. این عزت نفس در خلاء شکل نمی گیرد بلکه در نتیجه انعکاس نظر دیگران صورت می گیرد. این نظرات اگر مثبت باشد، تصویری که فرد از خود پیدا می کند، مثبت خواهد بود و احساس ارزشمندی خواهد کرد و اگر تصویر منفی از بدن و چهره فرد منتقل شود،عزت نفس او پایین می آید. حال چنان چه چاقی فرد انعکاس منفی در او ایجاد نکند. در عزت نفس او خللی به وجود نمی آید اما اگر به علت چاقی واکنش منفی دریافت کند در واقع تصویری که به او از اندام و چهره اش القا می شود. تصویری ناخوشایند است که او را دچار ضعف اعتماد به نفس می کند و ممکن است در صورت ادامه این روند دچار حقارت و تزلزل شخصیت شود.

دقت کنید که در خرده فرهنگ ها نگرش های متفاوتی درباره چاقی و لاغری و تناسب اندام وجود دارد که باعث شکل دهی یک قالب رفتاری خاص با افراد چاق یا لاغر می شود. به طور مثال تعابیری که به طور کلی در مورد افراد چاق یا لاغر به کار برده می شود و اغلب نادرست است در واقع متعلق به این خرده فرهنگ ها می باشد. نتیجه چنین نگرشی باعث می شود به افراد چاق نقشی خاص از سوی اجتماع تحمیل شود مثلا چون چاق است حتما تنبل است یا از عهده فلان کار برنمی آید و غیره.

به نظر می رسد نگرش منفی عمومی جامعه به افراد چاق از همین خرده فرهنگ ها نشات می گیرد و زمینه مشکلات روانی آن ها را فراهم می کند. افراد چاق به علت این که از نظر وضعیت جسمی بیش از سایر افراد مورد قضاوت قرار می گیرند با تصویری که از بدن خود در ذهن دارند، درگیر هستند و طبیعی است که ممکن است این مشکلات حتی پس از رفع چاقی گریبان آن ها را رها نکند.

دکتر مداحی درباره کمک به افراد چاق برای بهبود تصویری که از خود در ذهن دارند می گوید: طبیعی است که این مشکل در آن ها شدت داشته باشد.

همچنین در این بین کسانی که چاق نیستند، اما تصور می کنند خیلی چاق هستند، بعضی خیلی لاغر هستند اما همچنان رژیم می گیرند به تصور این که هنوز چاق هستند. بنابراین بسیاری از مشکلات در این زمینه روانی است نه جسمی. علاوه بر این همان مسئله ارزش سازی هایی که براساس جسم فرد در خرده فرهنگ ها صورت می گیرد به این معضل دامن می زند یعنی چاق ها یا لاغرها در برخی خرده فرهنگ ها واجد ارزش های خاصی هستند و فرد برای دست یافتن به آن جایگاه تلاش می کند به ویژگی های جسمی نقش مورد علاقه خود در جامعه برسد. اما تصویری که به خود فرد مربوط است این است که او باید تلاش کند واقع بین باشد. او باید خود را آن طور که هست بپذیرد. اگر به دلایلی غیر از دلایل ژنتیکی چاق است به بهبود وضعیت جسم خود کمک کند و با ورزش و تغذیه صحیح تناسب را به وجود آورد. اما اگر به دلایل ژنتیکی چاق است باید به مسائل فرهنگی خود بیندیشد و همان طور که بزرگان گفته اند که ای برادر تو همه اندیشه ای / مابقی خود استخوان و ریشه ای توجه خود را به ارزش های انسانی و اصالت وجودی معطوف کند و نه تصویری که از جسم خود دارد. او در واقع باید تصویر خود را از یک فرد چاق با اعتماد به نفس پایین‌به تصویر فردی چاق با اعتماد به نفس بالا تبدیل کند.

عضو هیئت علمی گروه روان پزشکی دانشگاه شاهد درباره ارتباط افسردگی و چاقی می گوید: همه مشکلات روانی مربوط به چاقی از جمله افسردگی به تصویری که جامعه از یک فرد چاق مجسم می کند، برمی گردد. در برخی جوامع چاقی یک ارزش و معیار است و کسی که چاق است احساس ارزشمندی می کند. این نشان می دهد آن ها که از لاغری خود نگرانند و آن ها که از چاقی خود نگرانند، احساس واقعی ندارند بلکه طبق نرم جامعه تغییر دیدگاه داده اند این نگرش قابل تغییر است. بنابراین با نگاهی به چاق ها می توان گفت بسیاری از اندیشمندان و علما چاق اما مورد احترام جامعه بوده اند. بنابراین اصلاح تصاویر ناصحیح که ریشه واقعی و حقیقی ندارد گام اول برای مبارزه با مشکلات روانی افراد چاق از جمله افسردگی است.

همچنین به نوشته سایت Intelihealth رایج ترین فرضیه در مورد ارتباط بین چاقی و افسردگی این است که چاق بودن بد است. البته واضح است که همه افراد چاق نسبت به وزن خود نگران نیستند اما زنان استعداد بیشتری دارند که به علت اضافه وزن خود دچار افسردگی شوند. درجه نارضایتی زنان نیز بستگی به میزان احساس جذاب بودن یا نامطلوب بودن آن ها دارد. نگرش و احساس نسبت به بدن خود کاملا تحت تاثیر وضعیت روانی شخص است. چاق ها اغلب بدون این که استحقاق آن را داشته باشند با بینش منفی از سوی اجتماع روبه رو می شوند.برخی کارشناسان هم معتقدند که این چاقی نیست که عامل افسردگی افراد است بلکه تلاش مدام برای رژیم گرفتن است که آن ها را افسرده می کند. طبق تحقیقات رژیم غذایی کم کالری با افسردگی در ارتباط است. محرومیت غذایی موجود در رژیم غذایی کم کالری، اشتغال فکری، تداخل رژیم غذایی با فعالیت های عادی اجتماعی، شکست در رژیم های غذایی که بر پایه سخت گیری بنا شده اند و از همه مهم تر بازگشت به وزنی که رژیم با آن شروع شده، همه و همه بر شروع افسردگی تاثیر می گذارند.

از سوی دیگر افراد چاق به علت این که به خاطر افزایش وزن بیش از بقیه در خطر از دست دادن سلامت شان هستند، ممکن است دچار افسردگی شوند. آن ها غالبا تحرک کمتری نسبت به همسالان خود دارند و به علت سلامت ذهنی و فکری کمتر و اعتماد به نفس پایین تر، بیشتر درگیر مشکلات روحی - روانی نظیر افسردگی می شوند.

دانشمندان پس از تحقیقات فراوان به این نتیجه رسیدند که سالم بودن اولویت اول است. یک روش سودمند برای آنانی که نمی توانند یا نمی خواهند وزن خود را کم کنند این است که بیماران را تشویق کنیم که بدنشان را همین طور که هست بپذیرند و به جای تمرکز‌روی لاغری روی سلامت جسم و روح خود تمرکز کنند.

مهم این است که افراد چاق را تشویق به توقف رژیم غذایی و پذیرفتن بدنشان به همین شکلی که هست کنیم. طی این روند نتایج مثبتی در حالات روحی و اعتماد به نفس آن ها رخ می دهد. بسیاری از متخصصان می گویند برای حل معضل چاقی باید بر تمرکز به ورزش، بهبود نگرش ذهنی و آموزش عادت های سالم غذاخوردن به عنوان یک روش سودمند پرداخته شود.

عظیمی مروی