برای فرهنگ سازی باید چند نسل بگذرد

گفت وگو با دكتر علیرضا مغیثی, رییس اداره پیشگیری از حوادث مركز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت

از سال ۱۹۸۹ میلادی، ایمنی و پیشگیری از حوادث به‌عنوان یك حق اولیه و مسلم بشر در مباحث سلامت جای گرفت و حوادث به‌عنوان یك معضل سلامت مورد توجه جهانی واقع شد و با توجه به این مساله سازمان جهانی بهداشت تولیت پیشگیری از حوادث و ارتقای ایمنی را در سطح جهان به عهده گرفت. در ایران نیز از سال ۱۳۷۲ اداره پیشگیری از حوادث به منظور پیشگیری از حوادث خانگی ایجاد شد كه در سال‌های بعد این اداره برنامه جامعه ایمن، را در دستور كار خود قرار داد كه یكی از موارد برنامه جامعه ایمن، پیشگیری از حوادث ترافیكی است. در این شماره با دكتر علیرضا مغیثی رییس اداره پیشگیری از حوادث مركز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت در ارتباط با فعالیت‌های این اداره درخصوص پیشگیری از حوادث ترافیكی به گفتگو پرداخته‌ایم كه از نظرتان می‌گذرد:

▪ چرا اداره پیشگیری از حوادث در مركز مبارزه با بیماری‌ها قرار گرفته است؟

ـ حوادث، یك مشكل بهداشت و سلامت عمومی است كه برای پیشگیری از این مساله بهترین مكان و ساختار مركز مدیریت بیماری‌ها یا )CDC( است. بیشتر كشورهای صنعتی هم این ساختار را دارند.

▪ بار بیماری ناشی از حوادث ترافیكی در كشور ما در چه وضعی است؟

ـ حدود ۵/۲۶ درصد از بار بیماری‌ها در كشور را حوادث به خود اختصاص می‌دهند و منظور از حوادث تمام حوادثی است كه امكان رخ دادن دارد، كه از میان این حوادث، حوادث ترافیكی با رقم ۱۷ درصد بالاترین میزان بار حوادث را در كشور به خود اختصاص داده است.

▪ این اداره تا این زمان چه اقداماتی در جهت پیشگیری از حوادث انجام داده است؟

ـ اداره پیشگیری از حوادث، برای فرهنگ‌سازی، توانمندسازی و ایجاد حساسیت در مسوولان و جامعه به منظور پیشگیری از حوادث به وجود آمده است كه در كنار توانمندسازی افراد، پرسنل محیطی و جامعه باید تب پیشگیری از حوادث كه در جامعه و بین سازمان‌ها وجود دارد گرم بماند و اداره پیشگیری از حوادث در مباحث گفته شده، برنامه كلی جامعه ایمن را كه یك الگو از سازمان بهداشت جهانی است در دستور كار خود قرار داده است و در كنار توانمندسازی پرسنل محیطی سعی می‌شود در نوشتن كتاب‌های سازمان بهداشت جهانی به خصوص درباره پیشگیری از معضلات اساسی حوادث ترافیكی كشور مشاركت شود؛ همچنین، به روز نگه داشتن پرسنل محیطی و حفظ ارتباط این پرسنل با مجموعه سازمان‌دهنده جهانی كه سازمان بهداشت جهانی است، باعث ارتقای توانمندی‌های این پرسنل نسبت به گذشته و رسیدن به آنها در سطح قابل قبول شده است. در ضمن از طریق برگزاری كنفرانس‌ها از جمله برگزاری كنفرانس جهانی جامعه ایمن در كشور و نامزد شدن چند شهرستان برای پیوستن به شبكه جهانی جامعه ایمن سعی می‌شود سطح توجه جامعه و سازمان‌های متولی را در زمینه پیشگیری از حوادث همچنان بالا ببریم تا بتوانیم از این طریق شاهد كاهش حوادث ترافیكی در كشور باشیم.

▪ سازمان جهانی بهداشت در زمینه حوادث جاده‌ای چه استراتژی‌های پیشگیرانه‌ای را ارایه نموده است؟

ـ استفاده از كمربند ایمنی، كلاه ایمنی، روشن نگه داشتن چراغ‌های خودرو، حتی الزاما در روز و استفاده از صندلی مخصوص كودكان در خودروها، از استراتژی‌هایی‌ است كه سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از حوادث ترافیكی دنبال می‌كند و برای هر كدام از مباحث مطرح شده، توانمندسازی افراد، ایجاد فرهنگ و جلب حمایت مسوولان در دولت‌ها را در دستوركار خود قرار داده است.

▪ برنامه‌های آینده این اداره چه هستند؟

ـ یك افتخار ملی و منطقه‌ای را داشته‌‌ایم كه ایران اولین كشور منطقه بود كه به شبكه جهانی جامعه ایمن پیوست و به عنوان صد و سیزدهمین عضو وارد این شبكه شد. شهر كاشمر از استان خراسان رضوی از كشور ایران نیز به عنوان صد و سیزدهمین شهر ایمن دنیا شناخته شد كه در منطقه این قضیه بی‌نظیرو در آسیا كم‌نظیر بوده است. به طور معمول در دنیا نیز كشورهای صنعتی عضو شبكه ایمن هستند. برنامه آتی اداره پیشگیری از حوادث این است كه بتواند شهرهای بیشتری را به این شبكه ملحق كند تا در نهایت با كنار هم گذاشتن این شهرها، كل كشور ایران به عنوان یكی از ایمن‌ترین كشورها در دنیا شناخته شود. همچنین برای سال آینده ارسنجان فارس و بردسكن خراسان رضوی را برای پیوستن به شبكه جامعه ایمن سازمان جهانی بهداشت نامزد خواهیم كرد. اگر شمیرانات هم بتواند خودش را به سطح بقیه شهرهای عضو جامعه ایمن برساند، شمیرانات را نیز در سال آینده به منظور پیوستن به شبكه جامعه ایمن كاندید خواهیم كرد.

▪ میزان همكاری این اداره با كمیسیون ایمنی راه‌ها چقدر است؟ نوع همكاری‌ها چیست؟

ـ وزارت بهداشت یكی از اعضای كمیسیون ایمنی است كه اداره پیشگیری از حوادث به تبع وزارتخانه با كمیسیون ایمنی راه‌ها همكاری دارد و در حقیقت اداره پیشگیری از حوادث بخشی از بدنه كمیسیون است. این اداره در انجام وظایف خود با كمیسیون ایمنی راه‌ها هماهنگی و همكاری دارد، به این صورت كه در جلب مشاركت سازمان‌های غیردولتی و توانمندسازی پرسنل محیطی طبق برنامه كمیسیون ایمنی راه‌ها به منظور كاهش حوادث ترافیكی جاده‌ها فعالیت می‌كند.

▪ میزان موفقیت این كمیسیون را چقدر می‌دانید؟

ـ سازمان جهانی بهداشت با استفاده از تجارب كل كشورها، استراتژی مشخصی را برای رسیدن به یك هدف تعیین كرده است و می‌گوید اگر در جامعه‌ای <كار گروهی> متشكل از تمام سازمان‌ها و نهاد پیشگیری از حوادث ایجاد شود و این <كار گروه> توسط عالی‌ترین مقام جامعه رهبری شود، جامعه به سوی ایمنی پیش می‌رود. این كارگروه در ایران، كمیسیون ایمنی راه‌ها است كه با دستور مستقیم ریاست جمهوری تشكیل شد. این موضوع در شورای عالی سلامت اولین بار مطرح شد و دستور تشكیل كمیسیون از سوی رییس جمهور ابلاغ شد. اگر این كار گروه در هر جامعه‌ای وجود داشته باشد جامعه به سوی ایمنی پیش می‌رود و در مجموع آمار و ارقام نشان دهنده فعالیت خوب كمیسیون ایمنی راه‌ها است.

▪ چالش‌های كمیسیون ایمنی راه‌ها از نظر شما چیست؟

ـ یكی از مشكلات كمیسیون، فرهنگ‌سازی در پیشگیری از حوادث است كه بسیار مشكل است و نیاز به چند نسل است تا فرهنگ تغییر پیدا كند و برای رسیدن به فرهنگ ترافیكی مطلوب و سالم نیاز است كه امروز در این زمینه با قدرت عمل شود.

▪ میزان همكاری شما با پلیس چقدر است؟ آیا تحقیقات مشترك با هم را دارید؟ آیا تا به حال تحقیقی انجام شده است كه به پلیس كمك كرده باشد؟

ـ وقتی اداره پیشگیری از حوادث وارد مجموعه كمیسیون راه‌ها شده است یعنی با همه سازمان‌ها همكاری دارد، راهنمایی و رانندگی ناجا هم یكی از اعضای كمیسیون است و همكاری صد درصدی بین این اداره و ناجا وجود دارد ولی باید بیشتر همكاری دو طرفه تعریف شود. تحقیقات مشترك از سوی اداره پیشگیری از حوادث وزارت بهداشت با نیروی انتظامی انجام نشده ولی از تحقیقات مستقل یكدیگر استفاده شده است و تحقیقاتی داشته‌ایم كه مورد استفاده نیروی انتظامی قرار گرفته است.

▪ میزان و نوع همكاری اداره شما با اورژانس كشور چگونه است؟

ـ اداره پیشگیری از حوادث و اورژانس از یك مجموعه هستند ولی دو ماموریت متفاوت دارند و در عین حال مكمل همدیگراند. در این امر كه قبل از حوادث چه كاری باید انجام داد كه حادثه رخ ندهد نقش اداره پیشگیری از حوادث پررنگ‌تر است و وقتی حادثه اتفاق افتاد اورژانس نقش اصلی را دارد. همكاری‌هایی به صورت متقابل بین اداره پیشگیری از حوادث و اورژانس كشور وجود دارد.

▪ آیا اداره شما با وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم و فرهنگ و ارشاد اسلامی ارتباط فعالی دارد؟

ـ اداره پیشگیری از حوادث و وزارت آموزش و پرورش مشتركا یك فراخوان برای مسابقه نقاشی بین كودكان و مقاله برای معلمان در زمینه حوادث داشتیم كه بیش از دو هزار مقاله، نقاشی و كار دستی به دست ما رسید كه با همكاری آموزش و پرورش داوری شد و بهترین‌ها مورد تقدیر قرار گرفتند. همچنین قرار است برنامه‌های پیشگیری از حوادث وارد كتاب‌های آموزش مدارس شود و با صحبتی كه با آموزش و پرورش انجام شد و با الگوگیری از سازمان بهداشت جهانی این برنامه را اجرا می‌كنیم. این اداره به وزارت ارشاد خیلی نزدیك نشده است كه احتمالا باید این كار را انجام دهیم؛ ولی درخصوص همكاری با وزارت علوم، یك مجموعه منسجم پیشگیری از حوادث همراه با امداد و نجات از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان مجموعه دروس پیشگیری از خشونت‌ها و حوادث نوشته شده كه به كشورهای مختلف برای تست فرستاده شد. ایران هم به عنوان پایلوت در این طرح شركت داشت و قسمتی از این طرح در دانشگاه‌های كشور اجرا شد. ما سعی می‌كنیم قسمتی از این مجموعه دروس را در دروس دانشگاه‌های فنی كشور با همكاری وزارت علوم وارد كنیم.

▪ رابطه این اداره با رسانه‌ها در چه حدی و از چه نوعی است؟

ـ رابطه اداره پیشگیری از حوادث با رسانه‌ها خیلی خوب است و این اداره پاسخگوی سوالات رسانه‌ها درخصوص پیشگیری از حوادث است.

محمد نیكونژاد