پیشگیری و درمان پارگی رباط صلیبی

آسیب های رباط صلیبی در دو دسته برخوردی و غیربرخوردی تقسیم می شود, در نوع غیربرخوردی عواملی مانند کیفیت بد زمین و کفش ورزشکار می تواند به بروز این عارضه منجر شود به طوری که چمن های مصنوعی غیراستاندارد به دلیل اصطکاک کمتر و چمن های طبیعی فاقد کیفیت نیز به دلیل پستی و بلندی می توانند باعث پارگی رباط صلیبی شوند

آسیب‌های رباط صلیبی در دو دسته برخوردی و غیربرخوردی تقسیم می‌شود، در نوع غیربرخوردی عواملی مانند کیفیت بد زمین و کفش ورزشکار می‌تواند به بروز این عارضه منجر شود به طوری که چمن‌های مصنوعی غیراستاندارد به دلیل اصطکاک کمتر و چمن‌های طبیعی فاقد کیفیت نیز به‌دلیل پستی و بلندی می‌توانند باعث پارگی رباط صلیبی شوند.

اما طبق آمارها ۵۶ درصد پارگی رباط صلیبی بدون برخورد به وجود آمده و فرد ورزشکار به‌دلایل مختلف دچار این آسیب می‌شود. توقف ناگهانی، چرخش‌های شدید، حرکت به اطراف و پیچش روی زانو در کنار فرود نامناسب از این دسته عوامل هستند. در مورد آسیب‌های ناشی از برخورد هم وارد شدن ضربه به شکل تکل به زانو و تغییر جهت آن در شرایطی که مفصل زانو ثابت است و قابلیت چرخش ندارد، سبب پارگی می‌شود. از این‌رو به ورزشکاران توصیه می‌کنیم که هنگام دویدن، حرکت خود را ناگهان قطع نکنند و بعد از تصمیم برای ایستادن چند قدمی راه بروند و سپس بایستند.

زمین خوردن مناسب یکی از راه‌های پیشگیری از پارگی رباط صلیبی است. برخی ورزشکاران به غلط گمان می‌کنند که اگر خودشان را به هر شکلی نگه دارند تا زمین نخورند، کار خوبی کرده و مانع بروز آسیب‌دیدگی رباط می‌شوند، در صورتی که این درست زمین خوردن است که می‌تواند تا حد زیادی از بروز این آسیب بکاهد. یک فرود درست هنگام پرش هم می‌تواند عامل مهمی در جلوگیری از آسیب دیدگی رباط صلیبی باشد. ما عموما به ورزشکاران توصیه می‌کنیم هنگام فرود از روش ژیمناست‌ها الهام بگیرند چرا که ورزشکاران این رشته بهترین شکل فرود را انجام می‌دهند.

فرهنگ بومی کشور ما، ورزش‌ها و آداب سنتی زیادی داشت که اگر نگاه دقیقی به آنها داشته باشیم متوجه می‌شویم که این سنت‌ها با همین تمرینات مدرنی که اکنون پزشکان توصیه می‌کنند، همخوانی زیادی دارد. فعالیت‌هایی مانند لی لی، طناب بازی، گرگم به هوا، خروس جنگی و رقص با چوب که به نوعی تمرین تعادل و ایجاد استحکام در زانو است، کمک زیادی به پیشگیری از پارگی رباط می‌کند، اما متاسفانه با عبور از جامعه سنتی این رسم‌ها هم رفته رفته رو به فراموشی است.

آرتروز در کمین آسیب‌دیده‌ها

شاید ورزشکاری باشد که با وجود رباط پاره احساس مشکل نکرده و به کارش ادامه دهد. این افراد هرچند در ظاهر چیزی احساس نمی‌کنند، اما رباط پاره تاثیرش را رفته رفته روی مینیسک و غضروف فرد خواهد گذاشت و حاصل آن آرتروز بسیار شدید در آینده خواهد بود. بنابراین زمانی که پارگی رباط صلیبی توسط آزمون‌های پزشکی و تصویربرداری محرز شد، جراحی تنها راه درمان است.

بعد از عمل حدود دو ماه ورزشکار باید تحت نظر باشد و فیزیوتراپی انجام دهد و به وسیله عصا راه برود و بتدریج بعد از شش ماه که ریکاوری مناسبی انجام شد ورزشکار باید تمرینات رشته ورزشی خود را آغاز کند.

برخی تمرینات خاص در رشته فوتبال برای کاهش این نوع آسیب‌دیدگی شایع را به فوتبالیست‌ها توصیه کرد و سایت فیفا و آموزش‌های مصور آن را راهنمای خوبی برای ورزشکاران این رشته پرطرفدار دانست. طبق تحقیقات صورت گرفته وضع روانی ورزشکار آسیب‌دیده نیز اهمیت زیادی دارد و می‌تواند به بازگشت سریع‌تر او کمک کند.

اما به هر ترتیب بهبودی در هر شخص به نکات زیادی بستگی دارد. مثلا زانوی فردی با شش ماه ترمیم می‌شود، ولی در شخص دیگری زمان بیشتری را باید صرف کرد. اگر دوره درمان کوتاه شود، امکان آسیب‌دیدگی‌ مجدد وجود دارد و این نکته برعکس هم صدق می‌کند یعنی اگر ورزشکار مدت طولانی از روی ترس تمرین نکند امکان آسیب‌دیدگی‌ سریع‌تر وجود دارد. در کشور ما ورزشکار فقط فیزیوتراپی می‌کند، در صورتی که بیمار باید بعد از دو تا سه ماه باید تمرینات اختصاصی و سبک را زیر نظر فرد آگاه انجام دهد تا از آسیب‌دیدگی‌ جلوگیری شود.

دکتر محمد رازی

ارتوپد و فوق تخصص زانو