ستیز برای سلطه

بیانیه ای كه وزارت بازرگانی آمریكا روز ۹ تیر امسال منتشر كرد, حتی با احتساب معیارهای آمریكایی هم ساده بود زبان ساده, بدون امضای فاخر و بدون مهر ایالات متحده فقط ۳۳۱ كلمه روی یك صفحه كاغذ اما سادگی این متن مانع از اهمیت مفاد آن نبود متن یاد شده, در واقع تلاش واشنگتن برای حل و فصل یكی از مسائل اساسی حاكمیت جهانی در قرن بیست و یكم بود چه كسی اینترنت را كنترل می كند

هر شبكه ای برای فعالیت نیازمند نوعی كنترل متمركز است. مثلاً شبكه تلفن جهانی را قدیمی ترین سازمان پیمان مدار جهان یعنی اتحادیه بین المللی مخابرات اداره می كند كه در سال ۱۸۶۵ تأسیس شد و اكنون جزیی از خانواده سازمان ملل است. اینترنت وضع متفاوتی دارد. این شبكه اطلاع رسانی را یك سازمان خصوصی غیرانتفاعی به نام شركت اسامی و شماره های تعیین شده اینترنت (ICANN ) هماهنگ می كند. این شركت را آمریكا در سال ۱۹۹۸ تأسیس كرد تا فعالیتهایی را كه تا آن زمان به مدت ۳۰ سال به تنهایی توسط یك استاد در كالیفرنیا انجام می شد؛ برعهده بگیرد.سالهاست بر سر كنترل اینترنت در محافل سیاستگذاری فناوری مناقشه جریان دارد و اخیراً این اختلافات به مذاكرات دیپلماتیك نیز راه یافته است. بسیاری از دولتها معتقدند كه اینترنت مانند شبكه تلفن بر اساس یك پیمان چند جانبه اداره شود. به نظر آنها، آیكن ابزار سیطره آمریكا بر فضای اینترنت است. رویكرد بخش خصوصی آیكن به نفع آمریكاست، واشنگتن اختیار نظارت را به دست دارد و كمیته مشورتی دولتی آنها كه متشكل از نمایندگان چند كشور دیگر است، هیچ قدرت واقعی ندارد.این اختلاف در نهایت در اجلاس جهانی جامعه اطلاع رسانی كه توسط سازمان ملل برگزار شد، به اوج رسید. مرحله نخست این اجلاس در دسامبر ۲۰۰۳ در ژنو برگزار شد و مرحله دوم آن ماه جاری در تونس صورت خواهد پذیرفت. برزیل و آفریقای جنوبی از سازوكار جاری انتقاد كرده اند و چین خواهان تأسیس سازمانی بر مبنای پیمانی دیگر شده است. فرانسه خواهان رویكرد بین دولتی است، اما رویكردی كه فقط شامل گروهی نخبه از ملل دموكراتیك باشد. كوبا و سوریه از این جنجال بهره برداری كرده و به انتقاد از آمریكا پرداخته اند. رابرت موگابه رئیس جمهوری زیمبابوه نیز نظام فعلی حاكمیت بر اینترنت را شكلی از استعمار نوخوانده است.چگونه این فناوری پرطرفدار مایه این همه اختلاف شده است؟ همه می دانند كه اینترنت برای ادامه كار اقتصادها، جوامع و حتی دولتهای مدرن اهمیت دارد و به نفع همه است كه این شبكه ایمن و قابل اطمینان باشد. اما در عین حال، بسیاری از دولتها ناراحت هستند كه چنین منبع مهمی خارج از كنترل آنها قرار دارد و حتی زیر نظر آمریكا است. پاسخ واشنگتن به این نگرانی ها- كه شامل چهار بند خلاصه در بیانیه وزارت بازرگانی می شود كه در آخر ماه ژوئن منتشر شد و اعلام كرد آمریكا قصد دارد كنترل اینترنت را به مدت نامحدود در دست داشته باشد- در واقع نوعی دكترین مونروئه برای عصر ما بود. واكنش به آن در خارج با خشم همراه بود و زمینه را برای مناقشه بیشتر هموار كرد.

اربابان اسامی دامنه

یكی از به یاد ماندنی ترین افسانه های فضای مجازی آن است كه اینترنت كاملاً فاقد تمركز و ذاتاً كنترل ناپذیر است. به مانند سایر افسانه ها، این فرض براساس قدری واقعیت و مقدار زیادی خوش خیالی بنیاد شده است. درست است كه در مقایسه با شبكه تلفن، اینترنت مظهر مقررات زدایی وتمركز زدایی است. اما ادامه كار اینترنت نیازمند نظارت و هماهنگی در چهار زمینه است. روی هم رفته، این چهار زمینه نظام نامگذاری دامنه نشانی ها را تشكیل می دهد كه با استفاده از آن، كاربران در اینترنت حركت می كنند و ای میل می فرستند. نخستین زمینه، اسامی دامنه ها هستند، مانند www.cnn.com ، یك نفر باید تصمیم بگیرد. چه كسی پایگاه داده های اسامی ژنریل منتهی به پسوندهایی مانند «.com» ، «.net» ، «.info» و غیره را اداره كند. (این امتیازی است كه سود سرشاری در بردارد.) همچنین كسی باید گردانندگان پسوندهای كشوری را (مانند «.cn» برای چین) معین كند.دوم زمینه، شماره های پروتكل اینترنت است كه اعداد ۱۲ رقمی هستند. اینها ارقام نامریی هستند كه كامپیوترها به محض ورود به شبكه پیدا می كنند و برای شناسایی آنها توسط سایر كامپیوترها لازم است. در دهه ۱۹۷۰ كه این شبكه در حال تكامل بود، تصمیم گرفته شد این شبكه بتواند فقط ۴ میلیارد شماره پروتكل اینترنت را بپذیرد. این تعداد بسیار كمتر از میزان مورد نیاز است. تا زمانی كه اینترنت براین اساس ارتقا پیدا نكند، شماره های پروتكل اینترنت باید با حساب و كتاب اختصاص پیدا كند و نیز با دقت، چون اگر اتفاقاً رقمی تكرار شود، ترافیك اینترنت مختل می شود.سومین زمینه سرورهای بنیادی (root servers) است. نوعی كنترل در دستگاههایی كه نظام اسامی دامنه را هدایت می كنند، لازم است. وقتی كاربران از صفحات وب دیدار می كنند، یا ای میل می فرستند كه كامپیوترهای بزرگ به نام سرورهای بنیادی اسامی دامنه را ظرف چند هزارم ثانیه با شماره های پروتكل اینترنت مربوط مطابقت می دهند. این پایگاه داده ها مهمترین پایگاه داده های جهان است. اما به علت یك نقص فنی كه در دوران اولیه شكل گیری شبكه رخ داد، فقط ۱۳ سرور بنیادی می تواند وجود داشته باشد كه برخی از آنها به سایتهای مشابه (mirror) در سراسر جهان اطلاعات می دهند. در نتیجه مرجعی باید تصمیم بگیرد چه كسی سرورهای بنیادی را بگرداند و این گردانندگان در كجا باشند. از آنجایی كه این شبكه به طور غیررسمی تكامل یافت، گردانندگان سرورهای بنیادی متنوع هستند، از جمله ناسا، یك سازمان غیرانتفاعی در هلند، دانشگاهها، ارتش آمریكا و شركتهای خصوصی، روی هم رفته امروز ده سرور بنیادی از آمریكا و از آمستردام، استكهلم و توكیو هر كدام یك سرور اداره می شود.چهارمین و آخرین زمینه، استانداردهای فنی وجود دارد كه باید برای تداوم عملكرد چند جانبه اینترنت ایجاد و هماهنگ شود. این معیارها فراتر از نظام نشانی گذاری است و شامل همه چیز می شود. نهایتاً این استانداردهاست كه امكان تكامل اینترنت را فراهم می كند. تمام این مسائل فنی است. به همین علت است كه با وجودی كه اینترنت به رسانه ای گسترده بدل شده است، بیشتر دیپلماتها و كارشناسان سیاست خارجی همچنان از این مسائل نآاگاه بودند. اما هر چند كه مدیریت اسامی، شماره ها، سرورهای بنیادی و استانداردهایی كه زیرساخت اینترنت را تشكیل می دهد- و روی هم رفته حاكمیت اینترنت خوانده می شود- عجیب و غریب به نظر می رسد، این امر تأثیر مهمی بر مسائل سیاستگذاری دارد. مثلاً كشورهایی كه بر نوع اسامی دامنه مورد استفاده محدودیت اعمال می كنند، عملاً آزادی بیان را مختل می كنند. اطلاعات شخصی ثبت كنندگان نشانی هایی كه دارای پسوندهای عام مانند «.com» و «.net» هستند، علناً در اینترنت در دسترس همگان قرار دارد و این كار حریم شخصی افراد را مخدوش می كند. اپراتورهای مخابرات به شماره های پروتكل اینترنت نیاز دارند تا خدمات ارائه كنند. در نتیجه این شماره ها اهمیت زیادی برای شركتها دارند و جزو منابع اقتصادی كشورها هستند. به طور خلاصه، اینترنت بیشتر شامل ارزشهاست تا عناصر فیزیكی و نظام اسم گذاری دامنه گلوگاه مركزی است كه كنترل اینترنت در آن اعمال می شود.

اینترنت، فاقد ویژگی های دیوانسالارانه

در بخش اعظم تاریخچه اینترنت، این شبكه توسط گروهی از مهندسان و دانشگاهیان آمریكایی اداره شده است. در نتیجه شبكه یاد شده تجسم فلسفه این جامعه است، یعنی نوع آزادمنشی سیاسی و اقتصادی كه به آزادی در جنبه های فنی می انجامد. زیرساخت آزاد آن باعث اشاعه آزادی بیان، دسترسی با هزینه اندك و نوآوری شده است. خاستگاه اینترنت در بخش خصوصی باعث شده است تا این شبكه فاقد ویژگی های دیوانسالارانه باشد، به خصوص در مقایسه با شركتها مخابرات انحصاری دولتی.مسلماً آزادی اینترنت دردسرهای بزرگی را به همراه دارد، از جمله این كه ردیابی فرستندگان هرزنامه دشوار است و شبكه در برابر رخنه گران بسیار آسیب پذیر است، اما این شبكه باز مانند جامعه باز است، یعنی تبهكاری رایج است، اما خلاقیت هم به وفور دیده می شود. به نظر ما بدیهی است كه اینترنتی كه امروز داریم، در آینده هم همین خصوصیات را داشته باشد، اما این امر اصلاً مسلم نیست. این امر بستگی به كسی دارد كه نظام اسم گذاری را در اختیار دارد و اولویتهایی كه تعیین می كند.

---