طلای سرخ ایران , از تولید تا فراوری

امروزه ارزش زعفران بر کسی پوشیده نیست و با توجه به بازار بسیار خوب این محصول در آسیای صغیر و خصوصا اروپا, این امکان برای ایران وجود دارد که بتواند خود را از کوران رقابت با کشورهای رقیب مانند ایتالیا و اسپانیا که در این زمینه هر روز قدرتمند تر می شوند عقب نگذارد و بازار مناسب ۹۶ درصدی این محصول در سطح جهان را کماکان حفظ نماید

امروزه ارزش زعفران بر کسی پوشیده نیست و با توجه به بازار بسیار خوب این محصول در آسیای صغیر و خصوصا اروپا، این امکان برای ایران وجود دارد که بتواند خود را از کوران رقابت با کشورهای رقیب مانند ایتالیا و اسپانیا که در این زمینه هر روز قدرتمند تر می شوند عقب نگذارد و بازار مناسب ۹۶ درصدی این محصول در سطح جهان را کماکان حفظ نماید. اما متاسفانه برای رسیدن به نظام جامع و هماهنگی که بتواند جایگاه واقعی این محصول استثنایی را تثبیت کند راه زیادی را در پیش داریم. مشکلات تولیدکنندگان و کشاورزان، وجود برخی قوانین برای صادرات، نبود سیستم های مناسب بسته بندی، فقدان راهکاری پایدار برای بازاریابی در سطوح مختلف بین المللی و حتی داخلی، وجود واسطه های گوناگون داخلی و حتی خارجی و عدم ثبات در قیمت ها از عمده ترین مشکلات پیش روی زعفرانی است که پتانسیل تبدیل شدن به یک محصول استراتژیک ارزآور را دارد.

قیمت هر کیلو زعفران در ایران حدود ۱۹ میلیون ریال می باشد و از طرفی کل مساحت زیر کشت این محصول که عمده ی آن در خراسان رضوی است، بالغ بر ۶۰ هزار هکتار است که با توجه به ارزش واقعی هر کیلو و همچنین مقدار زمین زیر کشت، این امکان وجود دارد که با حمایت های بیشتر و وارد کردن سیستم های جدید، تولید بسیار بیشتری را در آینده شاهد باشیم. از طرفی چون این محصول با ارزش بازار بسیار خوبی در اروپا دارد و ارزش یورو نسبت به دلار هر روز در حال افزایش می باشد، امکان وارد کردن ارز به داخل کشور هر ساله بیشتر می شود. اما متاسفانه وجود واسطه ها یا به اصطلاح عامیانه دلالان اصطکاک بسیار بدی را برای این صنعت به همراه دارند. چرا که آنها بدون آن که خدمت شایسته ای را انجام دهند، از خلاء موجود نهایت استفاده را کرده و زعفران باارزش را از طرق مختلف و متاسفانه به صورت فله ای در داخل به فروش می رسانند. جای بسی تاسف و ناراحتی است که برخی از این واسطه گرهای بین المللی این محصول باارزش را به صورت فله به برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس (عمدتا امارات) و یا کشورهای اروپایی (عمدتا اسپانیا) فروخته و در آن جا با برند آن کشورها در بازارهای جهانی به فروش می رسانند و زحمات بی دریغ کشاورز هموطن خود را که در سحرگاهان برای برداشت محصول راهی مزرعه می شود، به نام کشور دیگری که سابقه چندانی در این صنعت ندارد برده و در آن جا... .

در این جا باید این نکته بسیار مهم را به دوستان عزیز واسطه گر عرض کنیم که زعفران برای اولین بار در جهان در ایران کشت شده است و قدمتی بس تاریخی دارد. حال اگر این محصول مظلوم و با ارزش را به کشورهایی ارسال کنیم که حتی با نام خلیج فارس که نشان دهنده هویت چندین هزار ساله پارسی بودن این منطقه است ارسال کنیم و آنها آن را با برند خود به جهان عرضه کنند آیا به هویت ایرانی خود خیانت نکرده ایم؟

با کمی سرمایه گذاری می توانیم بهترین دستگاه های بسته بندی را به کار بگیریم و با تشکیل و یا حمایت واقعی هر چه بیشتر از تشکل ها، واحدهای کوچک اما مدرنیزه شده بسته بندی و حتی احداث کارخانجات تبدیلی پیشرفته این محصول بسیار مهم را در بهترین بسته بندی ها ارایه کنیم تا دیگر دلالان نتوانند ارزش استراتژیکی، اقتصادی و حتی فرهنگی این محصول را خدشه دار نمایند. متاسفانه ما هنوز به این امید دل بسته ایم که سیستم های بسته بندی را به روز کرده تا بازارپسندی بهتری در انتظار محصول بماند؛ اما از این نکته ی مهم غافل شده ایم که امروز وجود کارخانجات تبدیلی در کنار مزارع هر نوع محصول کشاورزی می تواند رشد اقتصادی را تا چندین برابر مقدار فعلی افزایش دهد. مثلا در کشورهای اروپایی مثل آلمان، هلند و حتی آمریکا که مصرف گوشت بوقلمون بسیار بالا است، در کنار فارم های تولید بوقلمون واحدهای تبدیلی وجود دارد که گوشت بوقلمون زنده را در ظرف چند ساعت به صورت سیخ شده و آماده کباب به بازار مصرف عرضه می کند. ما باید به نحوی برنامه های آینده را طرح ریزی کنیم که پا را فراتر از داشتن یک سیستم مناسب بسته بندی بگذاریم و به کارخانجات صنایع تبدیلی برای تمام محصولات کشاورزی خصوصا آن دسته از محصولات مهم و ارز آور مثل زعفران فکر کنیم. دنیای استعماری آینده مجالی را برای غفلت های ما نمی گذارد. امروزه بحران غذا در دنیا هر روز دامن گیرتر می شود و اگر ما از منابع باارزشی که پدران مان برای ما به ارث گذاشته اند غافل شویم، آیندگان در مورد ما قضاوت های بسیار بدی خواهند کرد.

دستگاه های فرهنگی ما باید در سطوح مختلف به فرهنگ سازی در زمینه مصرف و تولید محصولات مهمی همچون زعفران بپردازند. اهمیت این محصول آن قدر زیاد است که اگر کمی بیشتر فکر کنیم می بینیم که نیاز به برقراری رشته های تخصصی پرورش زعفران در دانشگاه ها نیز وجود دارد. چرا که پرورش آن کاملا با اقلیم گرم و نیمه خشک کشور ما سازگار است و تجریبات گرانبهایی در این زمینه است که اگر آنها را به صورت آکادمیک درآوریم، بهره وری بسیار گسترده ای را در آینده خواهیم داشت.

وجود مواد بسیار مهم و خواص دارویی زعفران برای درمان بیماری های مختلف دستگاه گوارش، بیماری های قلبی و حتی ناملایمات روحی و روانی و... از دیگر مزیت های خاص این گیاه است از این رو تاسیس مراکز پژوهشی و تحقیقاتی بیشتر برای محققان و دانش پژوهان از مهمترین و حتی تاریخی ترین تحولات آینده کشاورزی - پزشکی خواهد بود که می تواند نتایج بسیار مهم و سرنوشت سازی را در جامعه، منطقه و حتی جهان به همراه آورد.

کشورهای ایتالیا و اسپانیا که سهم بسیار کمی نسبت به ایران در این زمینه را دارند دایما در تلاش هستند که از طرق مختلف این بازار بسیار مهم را از دست ما بیرون بیاورند؛ ولی به امید خدا و یاری مسوولان، این طلای سرخ را برای همیشه در ایران جاودان خواهیم کرد.

نویسنده: مهندس محسن معظمی گودرزی