چگونه از کنجد روغن می‌گیرند؟

ماده اولیه روغن کنجد و ارده، ‌دانه کنجد است. کنجد دانه‌ای روغنی است که به رنگ‌های مختلف از جمله قهوه‌ای، سیاه و سفید موجود است. البته کنجد سفید طعم بهتری دارد و بیشتر استفاده می‌شود...

ماده اولیه روغن کنجد و ارده، ‌دانه کنجد است. کنجد دانه‌ای روغنی است که به رنگ‌های مختلف از جمله قهوه‌ای، سیاه و سفید موجود است. البته کنجد سفید طعم بهتری دارد و بیشتر استفاده می‌شود...

در کارخانه‌ها دانه کنجد را بوجاری می‌کنند (یعنی اجسام خارجی را از آن جدا می‌کنند) پوست‌گیری به ۲روش خشک و مرطوب انجام می‌شود. در پوست‌گیری مرطوب، کنجد در حوض‌های آب خیسانده می‌شود و بعد از مدتی به آن استراحت می‌دهند تا رطوبت در سطح پوست یکنواخت شود. بعد کنجدها را وارد دستگاه پوست‌کنی می‌کنند و سپس آن را در حوض‌های آب نمک می‌ریزند. در این مرحله باز هم مقداری از پوسته‌های باقیمانده ته‌نشین می‌شود و کنجد روی آب می‌آید. سپس کنجدهای بدون پوسته را جمع‌آوری می‌کنند، می‌شویند و نمک و پوسته‌های اضافی را می‌گیرند.

در مرحله بعد، کنجدها را سانتریفیوژ می‌کنند تا آب اضافی‌شان خارج شود. در نهایت کنجد را در دستگاهی بو می‌دهند و برای عمل آسیاب کردن ارسال می‌کنند. در دستگاه آسیاب، کنجدهای بو داده شده، له می‌شوند و به شکل ارده درمی‌آیند. کنجد حدود ۵۰ درصد روغن دارد به همین دلیل خمیر به دست آمده از آن بسیار روان است. رنگ ارده معمولا کرم متمایل به زرد است البته ارده‌هایی که از کنجدهای سیاه و قهوه‌ای تهیه می‌شوند، رنگ تیره‌تری دارند و طعمشان هم متفاوت است.

برای استخراج روغن از دانه‌های کنجد می‌توان دانه‌ها را بدون پوست‌گیری تحت فرایند قرار داد؛ در این صورت از کنجاله (باقیمانده کنجد) می‌توان برای مصرف دام استفاده کرد اما اگر بخواهیم از فراورده‌های جانبی روغن کنجد در تهیه خوراک انسان استفاده کنیم، برای جداسازی فیبر غیرقابل?هضم و اسیداگزالیک باید پوست را از دانه جدا کرد. در روش‌های صنعتی، با کمک پرس (معمولا پرس مارپیچ) یا استفاده همزمان از پرس و حلال، روغن از دانه کنجد جدا می‌شود. این روغن معمولا نیازی به تصفیه، رنگبری و بوگیری ندارد اما اگر بخواهیم دانه‌ها را دوباره و برای بار دوم و سوم روغن‌کشی کنیم، باید عمل پالایش روی آنها انجام شود.

در روش استخراج با پرس و حلال پس از قرار دادن دانه‌ها در معرض بخار، در دستگاه پرس بخش زیادی از روغن را جدا می‌کنند و در مرحله نهایی از حلال برای جداسازی باقیمانده روغن استفاده می‌شود.

در کل، روغن کنجد حاوی آنتی‌اکسیدان‌های فراوانی نظیر سزامول و سزامولین است که خاصیت ضدسرطانی دارند و به همین دلیل، این روغن یکی از سالم‌ترین روغن‌های خوراکی محسوب می‌شود.

مهندس شهرام ارشدی‌نژاد

کارشناس ارشد صنایع غذایی و مدرس دانشگاه