خشونت و ترس

وقتی کودکان یاد می گیرند چگونه بند کفش شان را ببندند به این علت است که این آموزش به آن ها داده شده است یا وقتی می توانند مسایل ریاضی شان را به تنهایی حل کنند یعنی آموزش این کار را دیده اند, بنابراین به تصویر کشیدن خشونت در فیلم نیز آن ها را به سمت رفتارهای خشونت آمیز می کشاند

وقتی کودکان یاد می‌گیرند چگونه بند کفش‌شان را ببندند به این علت است که این آموزش به آن‌ها داده شده است یا وقتی می‌توانند مسایل ریاضی‌شان را به تنهایی حل کنند یعنی آموزش این کار را دیده‌اند، بنابراین به تصویر کشیدن خشونت در فیلم نیز آن‌ها را به سمت رفتارهای خشونت‌آمیز می‌کشاند. خشونت در فیلم‌ها باید تحت قوانین سخت درآید زیرا اثرات منفی آن روی کودکان بسیار بارز است.

بد نیست تعریف مختصری از «اثرات منفی» روی رفتار کودکان طی تحقیقی که در سال ۱۹۹۱ در کشورهای غربی شد، داشته باشیم. در این سال کودکان زیر ۱۰ سال مرتکب ۱۰۰۰ نوع جرم متفاوت حتی تجاوز جنسی و کودکان ۱۲ سال به بالا نیز مرتکب قتل، دزدی و ... شده بودند. ما باید این حقیقت را بپذیریم که این جرایم توسط کودکان کم‌سن و سال انجام شده و در این میان جامعه مقصر است. باورش سخت است که صرفاً تماشای یک فیلم می‌تواند چنان اثرگذار باشد که کودکی تصمیم بگیرد مانند شخصیت‌های خشن فیلم رفتار کند اما شواهد نشان می‌دهد که این اتفاق بارها و بارها افتاده است.

با این توضیح مختصر مسلماً باید به این نتیجه رسید که این‌ گونه فیلم‌ها نباید اجازه‌ی ساخت بگیرند اما به دلایل بسیاری که اصلی‌ترین آن‌ها همان فروش خوب در گیشه‌هاست، نمی‌توان تن به این کار داد و اکنون سینما و تلویزیون ما پر از فیلم‌های خشن شده است و بسیاری از کودکان به تماشای آن‌ها می‌نشینند. حتی بسیاری از فیلم‌ها که خاص سینمای کودک است، کودکان را در معرض خشونت‌های متفاوتی قرار می‌دهد. کودکان حتی در سنین پایین نیز به تماشای انواع و اقسام فیلم‌های خشن، ترسناک و عجیب و غریب می‌پردازند و در برخی از جوامع تا ۵۰ درصد از کودکان نیز چنین فیلم‌هایی می‌بینند و متعاقباً بعضی از این کودکان گرفتار کابوس‌های شبانه هستند.

طی تحقیقی که در غرب صورت گرفته حدود ۳۰ درصد از کودکان و نوجوانان به‌وسیله‌ی فیلم‌ها با مسایل جنسی آشنا می‌شوند که حدود ۵۰ درصد آن‌ها تا قبل از رسیدن به ۱۷ سالگی چنین تجربه‌یی را انجام داده و حتی ۹ درصد از این کودکان قبل از ۱۳ سالگی مراوده‌ی جنسی داشته‌اند.

این‌ گونه فیلم‌ها که امروزه بخشی از کالبد اجتماع شده‌اند، دانه‌‌ی ناآرامی و پریشانی ذهنی را در تفکر و اندیشه‌ی کودکان می‌کارند که محصول آن افزایش ناآرامی و آشفتگی‌های رفتاری است.

بسیاری از این کودکان به طوری گرفتار آسیب‌های روانی می‌شوند که نمی‌توانند در مدرسه تمرکز داشته باشند و جراحت روحی و فشارهای مختلف از سوی والدین و معلم، کودکان را بیش‌تر دچار اختلال در سلامت ذهنی می‌کند. فیلم‌هایی مثل «اسکوبی ۲» - نسخه‌ی جدید آن - روی کودکان کوچک‌تر اثرات آزاردهنده‌یی دارد.

طی تحقیقی که به‌تازگی انجام گرفته، معلوم شده است فیلم‌های ترسناک اثراتی پابرجا روی کودکان می‌گذارد به طوری که تأثیر این آثار چه‌بسا تا دوران بزرگسالی بر روی کودک باقی می‌ماند. محققان روی ۱۵۰ دانشجو این مطالعه را انجام دادند که حدود ۹۰ درصد از آن‌ها ابراز کردند در دوران کودکی یا نوجوانی بر اثر دیدن فیلم یا فیلم‌های ترسناک تا مدتی از چیزهای مختلف می‌ترسیدند که حدود ۲۶ درصد از‌ آن‌ها - در واقع ۱ از ۴ نفر - هنوز آن حالت‌های ترس را با خود دارند برای مثال صداهایی مانند محکم بسته شدن در آن‌ها را به‌شدت از جا می‌پراند یا شب‌ها در تاریکی مطلق نمی‌توانند بخوابند. بعضی از آن‌ها هنوز هم از خوابیدن وحشت دارند زیرا می‌ترسند صحنه‌های وحشت‌آور فیلم‌های ترسناک را در خواب ببینند. این محققان دامنه‌ی وسیعی از علایم را گزارش کردند، علایمی چون: گریه کردن و جیغ زدن (۲۷ درصد)، لرزیدن (۲۴ درصد)، تهوع و معده‌درد (۲۰ درصد)، به بغل‌دستی خود چسبیدن (۱۸ درصد)، افزایش ضربان قلب (۱۸ درصد)، یخ زدن یا احساس فلج شدن (۱۷ درصد)، ترس از دست دادن کنترل (۱۱ درصد) و علاوه بر این موارد عرق کردن، یخ یا تب کردن، ترس از مردن، تنگی نفس و ضعف داشتن (۱۰ درصد).

مطالعه‌ی فوق نشان داده که واکنش‌های ترسِ عاطفی و فیزیکی در برابر فیلم‌های ترسناک، بسیار شبیه موارد واقعی در زندگی فرد است.

محققان مواردی که در فیلم‌ها به‌طور کلی موجب ترس می‌شوند را به ۵ دسته تقسیم کرده‌اند:

۱) حیوانات (مانند حشرات، سوسمار و موجودات بیگانه)

۲) مشکلات محیطی (مثل آتش، سیل، زلزله، توفان، کشتار دسته‌جمعی و دیگر تهدیدهای محیطی)

۳) خونریزی (خون، جویی از خون، جراحت، درد، زخم، سوزن و ...)

۴) مکانی (مانند ارتفاع، مکان‌های بسته و اماکنی چون مطب پزشکان و ...)

۵) اصوات نگران‌کننده و تصاویر وحشتناک (مانند صداهای بلند و جیغ و صورت‌های له‌شده و ...)

ترسناک‌ترین موارد فوق همان قسمت خون و خونریزی است که ۶۵ درصد از شرکت‌کنندگان نسبت به آن واکنشی جدی نشان داده‌اند.

یکی از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی می‌گفت: «پس از دیدن فیلم «آرواره‌ها» این کوسه‌ها نبودند که مرا ترساندند بلکه خون بود که مرا آزار داد. من حتی تا دو ماه پس از دیدن فیلم کابوس خون می‌دیدم. حتی امروز هم از دیدن خون می‌ترسم»!

اصوات نگران‌کننده و تصاویر وحشتناک در رده‌ی دوم قرار می‌گیرند و ۶۰ درصد از شرکت‌کنندگان ابراز نگرانی کرده بودند. یکی دیگر از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی نیز از صدای تنفس‌های قاتل در فیلم «هالووین» ترسیده بود.

سه بخش دیگر نیز با درصدهای ذکرشده باعث ترس می‌گردند: مکانی (۳۳ درصد)، حیوانات (۱۲ درصد) و محیطی (۹ درصد).

معمولاً هنگام دیدن فیلم، کودکان یا بزرگسالان تدابیر تدافعی می‌اندیشند مثلاً چشم‌هایشان را می‌بندند، اتاق را ترک می‌کنند، بالش‌هایشان را بغل می‌کنند و برخی هم که عمدتاً بزرگ‌ترها هستند با خود می‌گویند: «این فقط یک فیلم است» یا «هرگز در زندگی واقعی رخ نمی‌دهد»!

محققان معتقدند بسیاری از بزرگ‌ترها می‌دانند که چه فیلم‌هایی را نگاه کنند و چه فیلم‌هایی را نبینند اما کودکان این تشخیص را ندارند و نمی‌دانند چه فیلم‌هایی آن‌ها را بیش‌ از حد می‌ترساند، بنابراین بزرگ‌ترها باید مراقب کودکانشان باشند و اجازه‌ی دیدن هر فیلمی را به آن‌ها ندهند تا سلامت روانی فرزندشان مورد تهدید واقع نگردد

نادیا زکالوند