تاریخ فرق اسلامی

کتاب تاریخ فرق اسلامی نوشته دکتر حسین صابری، در ۲جلد به همت انتشارات سمت در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
مطالعه و بررسی در تاریخ علوم بویژه علوم نقلی و دانش‌های دینی …

کتاب تاریخ فرق اسلامی نوشته دکتر حسین صابری، در ۲جلد به همت انتشارات سمت در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.

مطالعه و بررسی در تاریخ علوم بویژه علوم نقلی و دانش‌های دینی به عنوان بخشی از تاریخ فرقه‌ها یا بخشی از آنچه به تاریخ آنها مربوط می‌شود، در دوران معاصر فزونی یافته است.

در این اثر نویسنده سعی کرده است کاملا بی‌طرف گزارش کند و داوری‌ها و ارزشگذاری‌ها را به ردیه‌ها و دفاعیه‌ها واگذارد.

وی در فصل نخست کتاب، درآمدی بر فرقه‌های اسلامی و بسترهای آن ذکر می‌کند و توضیح می‌دهد آیین اسلام بسان هر آیینی در آغاز سهل و ساده و به دور از پیچیدگی‌ها و عاری از پیرایه‌ها بوده و کم‌کم در بستر زمان دسته‌ها، فرق و مجموعه‌ها زاده شده‌اند.

در این کتاب از فرقه‌های اسلامی سخن به میان آمده و این مساله مطرح شده است که باید دید کدام فرقه‌ها، اسلامی هستند و به رغم همه اختلاف‌نظرهایی که میان فرق مختلف وجود دارد، مرز این اختلاف کجاست و کدام اختلاف یا انکار است که صفت اسلامی بودن را از صاحبانش سلب می‌کند.

در جلد اول کتاب، نویسنده اشاره‌ای به شماری از فرقه‌ها ازجمله قدریه، مرجئه، مشبهه، معتزله و... می‌کند سپس اندیشه‌ها، رویکردها و طبقات آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد و برخی از بزرگان آن مکاتب را ذکر می‌کند.

در جلد دوم کتاب، نویسنده تلاشی مخلصانه در به دست دادن گزارشی آغازین از مکتب تشیع و فرودهای کلامی و مشاهیر این مکتب به کار برده است.

در این کتاب، مقصود از شیعه مفهوم عام این واژه است که همه گردآمدگان بر محور محبت به حضرت علی(ع) یا حتی برخی مدعیان این محبت را در خود جای می‌دهد.

هدف نویسنده در این کتاب، نه پرداختن به متن مباحث کلامی است و نه ورود به نزاعی که میان این گونه مباحث رخ می‌دهد، بلکه وی ترسیمی کلی از تاریخ فرقه‌های شیعه به ما ارائه می‌کند و در بررسی هر یک از فرقه‌ها علاوه بر مقدماتی چند به سیر و تحول آن فرقه پرداخته است و از آن جهت که بررسی فراز و نشیب‌های یک فرقه بدون آگاهی اجمالی از اندیشه‌های آن تقریبا ناممکن و همراه با کاستی است به ارائه گزارشی کلی از اندیشه‌های آن فرقه پرداخته و در نهایت به تاریخ اندیشوران و مشاهیر آن فرقه و انشعابات درونی آن نگریسته است.

نویسنده پس از ارائه کلیاتی درباره تشیع و ریشه‌یابی آن در لغت و اصطلاح، به پیدایی و دگرگونی آن پرداخته است.

در همان آغاز دوران شکل‌گیری فرقه‌های شیعی، انشعاب‌های درونی و جریاناتی رخ داد که نویسنده ذکر آنها را نادیده نگرفته است.

پیدایی مکاتب کیسانیه، زیدیه، اسماعیلیه، غالیان و واقفه ازجمله مکاتب و انشعاباتی است که شرح و بسط آنها از دیدگاه نویسنده دور نمانده است.

مریم لباف‌زادی