فقط و فقط شیر مادر

در شش ماه اول, غذای کودک به شیر مادر, شیر مادر, شیر مادر و شیر مادر محدود می شود این مساله در پی ریزی سلامت, رشد و زندگی آینده نوزاد به قدری مهم و موکد است که با توجه به کم رنگ شدن نقش آن در سال های اخیر از دیدگاه برخی مادران گرامی, این تکرار الزامی می نماید

۱) قبل از ورود به مبحث «نقش تغذیه در درمان بیماری‏ها» بهتر دیدیم در تکمیل مطالب مرتبط با نقش پیشگیرانه تغذیه صحیح و کنترل‏شده در کاهش امکان ابتلا به بیماری‏های گوناگون و اهمیت توجه به برنامه غذایی مورد استفاده در تمامی ادوار زندگی مخصوصا در سنین کودکی، نوجوانی و جوانی در این راستا، با نگاهی اجمالی بر اهم نکات قابل‏بحث تغذیه‏ای در هر دوره، اهمیت آموزش و رعایت اصول تغذیه سالم را از سنین پایین‏تر کمی پررنگ‏تر کنیم، چرا که با استفاده از روش‌های آموزشی و پیشگیرانه و سرمایه‏گذاری در این بخش، همان‌طور که قبلا هم گفته‏ایم، می‌توان به کاهش آمار قابل‏توجهی در میزان ابتلا به بیماری‏های ذکرشده دست یافت و از هزینه‌های مالی و روحی ناشی از روند درمانی افراد و جامعه کاست.

۲) زندگی هر فرد از دوران جنینی آغاز می‌شود (بررسی نقش تغذیه پیش از آن را به زمانی دیگر موکول کردیم) و رشد و تغذیه جنین صددرصد به میزان منابعی بستگی دارد که مادر در اختیار جنین در حال شکل‏گیری قرار می‌دهد. به همین دلیل در چند قسمت پی‏درپی، نحوه تغذیه صحیح در دوران بارداری را بررسی کردیم و به دنبال آن، تغذیه نوزاد متولدشده را هم که در ماه‌های اول زندگی فقط و فقط به شیر مادر وابسته است، با بررسی تغذیه مادر در دوران شیردهی پیگیری کردیم و دیدیم که تا چه حد سلامت طفل شیرخوار با سلامت مادر و تامین مایحتاج غذایی روزانه وی مرتبط است. بنابراین از این هفته با تقسیم دوران شیرخوارگی از نقطه‏نظر تغذیه به سه بخش تولد تا شش ماهگی، شش ماهگی تا یک سالگی و از یک تا دو سالگی سعی می‌کنیم بحث خود را ادامه دهیم.

۳) در شش ماه اول، غذای کودک به شیر مادر، شیر مادر، شیر مادر و شیر مادر محدود می‌شود. این مساله در پی‏ریزی سلامت، رشد و زندگی آینده نوزاد به قدری مهم و موکد است که با توجه به کم‏رنگ شدن نقش آن در سال‌های اخیر از دیدگاه برخی مادران گرامی، این تکرار الزامی می‏نماید. تنها چیزی که هم‏اکنون توسط اکثر متخصصان به جز شیر مادر در این دوران تجویز می‌شود، قطره مکمل ویتامین A و D است (آن هم از دو هفته پس از زایمان و به میزان یک میلی‏لیتر در روز معادل ۲۵ قطره)؛ به نحوی که در صورت رعایت اصول شیردهی به شکل مرتب و کافی که در پی خواهیم گفت، حتی مصرف آب هم توصیه نمی‌شود. خوشبختانه میزان ذخیره آهن در دوران جنینی که در خون‏سازی مداوم سنین رشد مورد نیاز خواهد بود، با تغذیه صحیح مادر در دوران بارداری به قدری است که در اکثر موارد تا پایان ماه ششم نیازی به استفاده از مکمل آهن نخواهد بود. تغذیه با شیر مادر باید بلافاصله پس از زایمان (در شرایط ایده‏آل حداکثر تا دو ساعت پس از زایمان) با استفاده از کمک پرستاران محترم آغاز شود. این کار علاوه بر فواید استفاده از آغوز برای تامین و تضمین سلامتی نوزاد، در ادامه روند شیردهی و میزان شیر ترشح‌شده آتی نیز نقش اساسی و اصلی را بازی می‌کند. اصولا این فرآیند یک روند خودکار و خودتنظیم است، به این معنی که عملکرد سیستم ترشح شیر با میزان شیردهی و تحریک ترشح هورمون‏های دخیل در این قضیه، در اثر میزان مکیدن نوزاد، بستگی مستقیم دارد. به همین دلیل به محض آنکه نوزاد احساس گرسنگی کرد، باید به کودک شیر داد اما از نقطه‏نظر تقریب زمانی، در ماه اول باید به فاصله هر دو تا سه ساعت یک‌بار به نوزاد شیر داد که این امر در طول شب هم ادامه دارد. اینجاست که عبارت «بهشت زیر پای مادران است» دوباره به ذهن‌مان خطور می‌کند. ساده‏ترین علامتی که می‌تواند نشانگر برخورداری نوزاد از شیر کافی باشد تعداد پوشک‏هایی است که عوض می‌کنید! شش تا هشت بار تعویض آن در روز می‌تواند تا حدی این موضوع را نشان دهد. از طرف دیگر پیروی رشد کودک از «منحنی رشد» که برابر است با اضافه شدن ۹۰ الی ۲۰۰‌گرم در هفته با استناد به وزن اولیه و جثه وی، از اعتماد بیشتر و قابل‏اتکاتری در این امر برخوردار است. توضیحات بیشتر درباره این موضوع و مشکل زردی پس از زایمان را هفته آینده پی خواهیم گرفت.

حمید خواجه‏پور

کارشناس تغذیه