قاچاق دارو سومین تهدید جدی علیه سلامت جامعه

دارو به طور عمومی به موادی گفته می شود که برای درمان بیماری به کار می روند دارو ممکن است منشا گیاهی داشته باشد و یا اینکه به طور مصنوعی تهیه شود داروهای شیمیایی معمولا در آزمایشگاه و به دست پزشک دارو ساز تولید می گردند مصرف دارو ممکن است به صورت خوراکی , مالیدنی پماد و یا استنشاقی از راه تنفس باشد با این تعریف به سراغ یکی از معضلات بهداشتی و اجتماعی اکثر کشورهای جهان و به خصوص کشور عزیزمان ایران می رویم

مافیای دارو به گروه‌هایی اطلاق می‌شود که به صورت منظم و شبکه‌ای خارج از ضوابط و چارچوب قانونی کار می‌کنند، اما اینکه عده‌ای مرادشان از مافیای دارو، شرکت‌هایی باشد که رسماً به تولید و واردات دارو می‌پردازند و عملکرد شفاف در چارچوب ضوابط و قوانین کشور دارند، درست نیست و اینکه این گروه‌ها را مافیای دارو بنامیم به نوعی بی‌انصافی است.

دارو به طور عمومی به موادی گفته می‌شود که برای درمان بیماری به کار می‌روند. دارو ممکن است منشا گیاهی داشته باشد و یا اینکه به طور مصنوعی تهیه شود. داروهای شیمیایی معمولا در آزمایشگاه و به دست پزشک دارو ساز تولید می‌گردند. مصرف دارو ممکن است به صورت خوراکی ، مالیدنی (پماد) و یا استنشاقی (از راه تنفس) باشد. با این تعریف به سراغ یکی از معضلات بهداشتی و اجتماعی اکثر کشورهای جهان و به خصوص کشور عزیزمان ایران می‌رویم.

قاچاق دارو به آن سوی مرزها و همچنین ورود داروهای تقلبی به بازار دارویی کشور، از جمله آسیب‌هایی است که همواره سلامت جامعه و به خصوص بیماران را تهدید می‌کند. به طوری که گفته می‌شود سالیانه ۴ هزار میلیارد ریال دارو به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود.

قاچاق دارو پس از مواد مخدر و اسحله در دنیا ، وحشتناک‌ترین نوع قاچاق است زیرا در این صورت جان مردم با تهدید جدی مواجه می‌شود. حجم کل داروی مصرفی در ایران، با یارانه‌ای که دولت به آن تزریق می‌کند، در حدود ۱۶۰۰ میلیارد تومان است. این حجم مالی، مسلماً مافیای اقتصادی کشور را متوجه این بازار عظیم و حجم بالای تقاضا کرده است.

این امر موجب شده تا تعریفی جدید از این مافیا ارایه شود. در واقع، مافیای دارو به گروه‌هایی اطلاق می‌شود که به صورت منظم و شبکه‌ای خارج از ضوابط و چارچوب قانونی کار می‌کنند، اما اینکه عده‌ای مرادشان از مافیای دارو، شرکت‌هایی باشد که رسماً به تولید و واردات دارو می‌پردازند و عملکرد شفاف در چارچوب ضوابط و قوانین کشور دارند، درست نیست و اینکه این گروه‌ها را مافیای دارو بنامیم به نوعی بی‌انصافی است، زیرا صنعت دارویی کشور ما اکنون ۹۵ درصد نیاز دارویی کشور را تأمین می‌کند، پس باید به دنبال عوامل دیگری بود.

شرکت‌های دارو‌سازی بزرگ چندملیتی در دنیا وجود دارند که گاهی تا ۱۰ درصد بازار دارویی دنیا در اختیار آنهاست و طبیعی است که ما هم اگر بخواهیم از آنها دارو بخریم باید قدرت این شرکت‌ها را بپذیریم. این شرکت‌ها در کشور ما هم مثل دیگر کشورها، نمایندگی دارند که جزو سیستم همان شرکت محسوب می‌شوند.

در کشور ما عرضه رقابت بین شرکت‌های تولیدکننده و واردکننده دارو وجود دارد و به هیچ‌وجه انحصار دارویی وجود ندارد و انحصار بازار دارو در دست یک گروه یا شرکت خاص نیست، اما ممکن است شرکت‌هایی باشند که قوی‌تر عمل کنند و سهم بیشتری در بازار داشته باشند که این مسئله نگران کننده‌ای نیست زیرا قانون اجازه فعالیت آزاد به همه را در عرصه رقابت داده است.

پس باز هم نمی‌توان فعالیت اینگونه شرکت‌ها را مافیایی و در جهت قاچاق دارو محسوب کرد. پس با تعریفی جامع‌تر می‌توان گفت مافیای دارو همان است که به صورت زیرزمینی به واردات قاچاق و توزیع داروهای تقلبی یا تاریخ مصرف گذشته در سطح جامعه می‌پردازند.

نیاز به دریافت اطلاعات بیشتر ما را به سوی چشم‌اندازی گسترده‌تر در این زمینه رهنمون می‌کند.

ریشه‌کنی معضل قاچاق دارو و مکمل‌های غذایی، مستلزم ارتقای سطح آگاهی پزشکان و بیمه‌شدگان است و این امر مهم نیز نیازمند همکاری بین بخشی است. باید گفت تقریباً تشخیص داروهای تقلبی و اصلی کاری غیرممکن است و پزشکان، بیماران و دیگر مراکز مرتبط با امور دارویی، کاملاً نسبت به سلامت داروهایی که با آن سر وکار دارند، مطمئن هستند.

با این حال عدم آگاهی مردم در جامعه نسبت به داروهای تقلبی و در دسترس بودن بی‌حد و حصر این نوع داروها نیز از عوامل مهمی هستند که باید به آنها پرداخته شود. در نتیجه داروهای بی‌اثر یا آنهایی که اثرات جانبی دارند، کمتر مشخص می‌شوند، مگر اینکه باعث مرگ یا بیماری در اشخاص شوند.

از دیدگاه قانون اثبات تقلبی بودن دارو، پیگرد قانونی را به دنبال دارد. به این ترتیب می‌توان آگاهی مردم را از عوارض داروهای قاچاق و غیراستاندارد، در اقتصادی نبودن ادامه کار شبکه‌های قاچاق داروهای تقلبی و کاهش تقاضا موثر دانست. شاید بتوان با تهیه لیستی جامع از انواع داروهای قاچاق، بررسی شماره سریال ساخت چاپ شده بر روی برچسب بسته‌بندی داروها، بازرسی ادواری داروخانه‌ها و به طور کلی مراکز فروش دارو، برخورد قاطع با متخلفان و کارهایی از این قبیل حرکتی مؤثر در کاهش حجم قاچاق و عرضه آن در سطح جامعه انجام داد.

بر اساس آزمایشات ثابت شده که برخی از داروهایی که در دسترس مردم قرار می گیرد جزو داروهای قاچاق و تقلبی است و خاصیت دارویی ندارد، به گونه‌ای که شاید کمترین ماده موثر دارویی را داشته باشد، چرا مردم همچنان برای تهیه برخی اقلام دارویی خود به اماکن فاقد اعتبار مراجعه می‌کنند، آن هم با علم به نامطمئن بودن آن مکان‌ها؛ البته در این میان برخی تمهیدات نیز موجب افزایش قاچاق و روی آوردن مردم به خرید این نوع داروها شده است.

شاید بتوان قطع یارانه‌های دارویی را ازجمله عوامل افزایش قاچاق دارو ذکر کرد و گفت: عرضهٔ گران دارو توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور موجب ترغیب قاچاقچیان به این بخش از قاچاق شده است.

اما همچنان با توجه به نامشخص بودن محل تولید و توزیع داروهای قاچاق، مصرف این قبیل داروها در همه جای دنیا غیرمجاز است. شرایط نگهداری دارو، میزان آشنایی فروشنده از اثرات دارو، دوز مصرفی، همه و همه مواردی هستند که خود تأییدی بر عدم صلاحیت اماکن غیراستاندارد همچون سوپرمارکت‌ها و غیره در عرضه دارو به شمار می‌روند.

پس می‌توان نتیجه‌گیری کرد که داروخانه‌ها همچنان به دلیل وجود نظارت بر آنها، حضور افراد متخصص در زمینه دارو و توانایی ارائه توضیحات کافی در نحوه مصرف داروها، مطمئن‌ترین و استانداردترین محل برای تهیه دارو می‌باشند.

هم اکنون در برخی کشورها مانند استرالیا سیستم رایانه‌ای در مرزهای زمینی و هوایی مورد آزمایش قرار گرفته است تا وجود دارو نزد مسافر یا در وسایل همراه وی را مشخص می‌کند. گسترش استفاده از تکنولوژی در این زمینه می‌تواند راهی مطمئن در جهت کنترل ورود و خروج دارو در مرزها در آینده باشد.