تومورهای مغزی در اطفال

بسیاری از مردم که دچار سردرد مزمن هستند آن را به تومور مغزی نسبت می دهند اگر سردرد جزء علائم تومور مغزی باشد چه ویژگی هائی دارد

سردرد اساساً از علائم شایع در جامعه است. اما خوشبختانه در اکثر موارد، سردرد ناشی از علل غیرعضوی است و اگرچه حدود ۷۰% تا ۹۰% تومورهای مغزی در جائی از سیر بالینی خود سردرد دارند و علی‌رغم آنکه شایع‌ترین علامت بالینی تومورهای مغزی ”سردرد“ است ولی خوشبختانه حدود ۲% سردردها در جوامع انسانی به‌دلیل مشکلات اساسی عضوی و از جمله تومورهای مغزی است.

پاره‌ای از خصوصیات سردرد که به‌ ویژگی‌ آن در تومورهای مغزی قابل انتساب است شامل موارد زیر می‌باشد:

۱. سردرد تومورهای مغزی پیشرونده هستند یعنی از نظر شدت سیر فزاینده دارند و در اغلب موارد در طول هفته‌ها و گاهی ماه‌ها به وضوح بر شدت آن افزوده می‌شود.

- دفعات سردرد ناشی از تومور مغزی نیز معمولاً سیر فزاینده دارد، یعنی معمولاً بر فرکانس این سردردها با گذشت زمان افزوده می‌شود.

۲. تغییر الگوی سردرد نیز مهم است، اساساً اگر نوع سردرد فرد به وضوح با گذشته تفاوت داشته باشد دلالت بر هشداردهنده بودن این علامت دارد.

۳. عدم پاسخ‌دهی به درمان طبی: یکی از ویژگی‌های قابل ذکر سردردهای عضوی، مقاومت سردرد به درمان‌های رایج و معمول است.

۴. صبحگاهی بودن سردرد: اساساً در اغلب موارد سردرد ناشی از تومورهای مغزی حداقل در ابتدای صبح شدیدتر است و با گذشت زمان در طول روز از شدت آن کاسته می‌شود. علت صبحگاهی بودن این سردردها، افزایش فشار جمجمه‌ای در طول شب است.

۵. بیدار شدن در طول شب به دلیل سردرد: اگرچه در پاره‌ای از سردردهای خوش‌خیم از جمله میگرن نیز ممکن است به‌دلیل شدت سردرد فرد از خواب بیدار شود ولی به‌طور کلی این خود علامت هشداردهنده و مهمی است.

- سایر علل احتمالی سردرد مزمن را فهرست‌وار بیان فرمائید.

از سایر علل سردردهای مزمن که قابل ذکر هستند:

سردردهای ناشی از تنش‌های عصبی و اضطراب که نسبتاً شایع هستند، سردردهای عروقی از جمله سردرد میگرن که شیوع نسبتاً بالائی به‌ویژه در میانسالی دارد، سینوزیت‌ها، دردهای ارجاعی از گوش، حلق، دندان که می‌توند به‌صورت سردرد آزاردهنده و مزمن خود را نشان دهند.

- بسیاری بر این باور هستند که سرطان، بیماری دوران کهولت است. اما حداقل در مورد سرطان خون و پستان می‌دانیم که چنین نیست، در خصوص تومورهای مغزی آیا همهٔ افراد در همهٔ سنین در خطر ابتلاء هستند؟

تقریباً در تمام گروه‌های سنی شانس بروز تومورهای مغزی محتمل است، اگرچه از نظر آماری بیشترین میزان تومورهای مغزی در میانسالی و اوایل کهنسالی است ولی در واقع تفاوت عمده‌ای که از نظر سنی در مورد تورمورهای مغزی وجود دارد، تفاوت در جنس و نوع تومورهای مغزی است، به این مفهوم که در دوران طفولیت پاره‌ای از تومورهای مغزی شیوع بالاتری دارند حال آنکه همین نوع تومورها ممکن است در دوران کهنسالی نادر باشند.

- آیا توارث در این بیماری نقش دارد؟ اگر جواب مثبت است بستگان فرد مبتلا چه اقدامات پیشگیرانه‌ای می‌توانند انجام دهند؟

اگرچه پاره‌ای از تومورهای مغزی نقش توارث به خوبی اثبات شده است ولی باید دانست ایجاد تومور مغزی اساساً ”چندعاملی“ است و پارامترهای متفاوتی در آن دخالت دارند و در بسیاری از موارد در ایجاد آنها توارث نقش کمرنگی بازی می‌کند و در ضمن باید دانست تومورهای مغزی فامیلی که در یک خانواده شیوع داشته باشند نیز اساساً نادر هستند، البته باید توجه داشت که امروزه یکی از فرضیه‌های قابل طرح در تومورهای مغزی بحث ”معیوب بودن ژن“ می‌باشد که ممکن است ابتدا به ساکن و یا تحت تأثیر عوامل بیرونی نظیر فاکتورهای سرطان‌زا، اشعه، ویروس‌ها از مسیر طبیعی خود منحرف شده و این مبنای ژنتیکی معیوب پایه‌ای برای ایجاد تومور مغزی شود، به‌طور مثال در موارد قابل توجهی از تومورهای مغزی شایع هم در کودکان و هم در افراد مسن رد پای این اختلالات کروموزومی و ژنتیکی قابل بررسی و اثبات است.

با توجه به اینکه منشاء جنینی سیستم عصبی و پوست یکسان و مشترک است لذا در پاره‌ای از اختلالات مادرزادی موسوم به ”فاکوماتوزها“ ناهنجاری‌های سیستم عصبی (نظیر تومورهای مغزی و نخاع) به همراه اختلالات پوست و ضمائم آن دیده می‌شود.

- در ادامهٔ سؤال قبل اصولاً چه عواملی احتمال ابتلاء به تومور مغزی را بالا می‌برد، منظور این است که آیا نوع شغل، آلودگی هوا، رژیم غذائی خاص، چاقی یا لاغری یا هر عامل دیگر ممکن است نقش داشته باشد؟

نظیر سایر تومورهای بدن انسان، تا کنون علت اصلی و اساسی تومورهای مغزی مجهول است ولی مشخص شد که عوامل متعددی می‌تواند به‌طور انفرادی یا توأمان در شکل‌گیری و تکوین تومورهای سیستم عصبی دخالت نماید که از عوامل اساسی در این زمینه موارد زیر قابل ذکر است:

اشعه (رادیاسیون): امروزه مشخص شده که اشعه می‌تواند در درازمدت در ایجاد سرطان‌ مغزی دخالت داشته باشد. به‌طور مثال در کشور خود ما در گذشته که هنوز داروهای ضدقارچ ایجاد نشده بودند جهت درمان کچلی سر از اشعه با دوز پائین (اشعهٔ X) استفاده شده است که پس از آن مشخص شد که در پاره‌ای از این افراد، شانس تومورهای مغزی و تومورهای تیروئیدی افزایش می‌یابد. نکتهٔ دیگر اینکه گاهی اشعه می‌تواند موجب تغییراتی در تومور مغزی شود که به‌طور ناخواسته و نامطلوب موجب افزایش درجهٔ بدخیمی آن شود، و گاهی نیز تومورهای جدید مغزی در سال‌های آتی پس از اشعه به سر ایجاد شود.

ویروس‌ها: امروزه نقش ویروس‌ها به‌عنوان عوامل ایجادکنندهٔ سرطان شناخته شده است. باید دانست پاره‌ای از ویروس‌ها موسوم به ”انکوویروس‌ها“ قادر هستند سیستم ژنتیکی سلول میزبان را تسخیر کرده و آن را اسیر خود نمایند و چنین سلول آلوده‌ای از سیر طبیعی خود منحرف شده، می‌تواند از مکانیسم‌های مهاری معمول در بدن انسان فرار کند، بنابراین در ایجاد سرطان مشارکت نماید.

عوامل خارجی: به جز اشعه، امروزه ردپای بسیاری از عوامل شیمیائی در اطراف و محیط بدن انسان که نقشی در ایجاد سرطان دارند، شناخته شده است، و در این میان پاره‌ای از آلودگی‌های شغلی قابل ذکر هستند ولی به‌نظر نمی‌رسد خود آلودگی هوا به‌طور مستقیم در ایجاد سرطان مغزی دخالت نماید. در ضمن پاره‌ای از ترکیبات شیمیائی در مواد غذائی نظیر ترکیبات ”نیتروزاوره‌ها“ در ایجاد انواع سرطان و به ندرت تومورهای سیستم عصبی دخالت دارند.

- بسیاری از مردم از خواب رفتن دست و پا یا عضوی از بدن، بی‌حسی، گزگز، مورمور و ... شاکی هستند. آیا اینها می‌توانند علائم تومور مغزی باشند؟ اگر جواب مثبت است کمی در مورد خصوصیات این علائم توضیح دهید.

اگرچه در پاره‌ای از تومورهای مغزی انواع اختلالات حسی و حرکتی در اندام‌ها قابل تصور است ولی باید دانست در بسیاری از این موارد علت اساسی برای بروز اختلالات حسی و حرکت گذرا وجود ندارد ولی در عین‌حال باید هشیار بود که گاهی تخریب نواحی قشری مغز قادر هستند در اندام‌های طرف مقابل ایجاد طیفی از علائم متنوع حسی و حرکتی نظیر مورمور شدن، گزگز شدن اندام‌ها، بی‌حسی اندام‌ها، ضعف کامل یا نسبی اندام‌ها، فلج نیمه‌ای از بدن و غیره را ایجاد نمایند که اولاً معمولاً این علائم به همراه سایر علائم وجود دارند و ثانیاً غالباً این علائم سیر پیشرونده و فزاینده دارند، با این حال توصیه این است که در صورت بروز ناگهانی و یا تدریجی، این علائم ارزش پیگیری دارند که بدیهی است با معاینات و بررسی‌های پزشک متخصص در بسیاری از موارد علت زمینه‌ای این مشکلات قابل کشف است و نظیر سایر ضایعات بدن، هرچه تشخیص زودرس‌تر و اولیه‌تر باشد، تأثیر مداخلات درمانی بعدی بیشتر خواهد شد.

بنابراین در عین‌حال که نباید نگران بروز این مسائل بود، لازم است به نحوهٔ شکل‌گیری این علائم، سیر آنها و زمان علائم توجه کافی مبذول شود، تا احیاناً از علائم گمراه‌کنندهٔ تومورهای مغزی غفلت نشود به‌ویژه این امر در گروه سنی اطفال قابل ذکر است زیرا عموماً اطفال در بیان شکایات و مسائل عصبی خود ناتوان هستند و گاهی چون به مشکلات خود سرسری می‌پردازند بنابراین هرگونه تغییر در الگوی رفتاری، اجتماعی و تحصیلی اطفال در خور بررسی و تعمق است. مثال‌های زیادی تاکنون گزارش شده‌اند که از علائم اولیهٔ تومورهای مغزی در گروه سنی اطفال، افت غیرقابل توجیه در فعالیت‌های تحصیلی و یا تقلیل در اشتیاق به بازی و فعالیت‌های اجتماعی کودک بوده است ....