حامی

علیرغم وجود برخی نواقص, می توان روند رو به رشدی را در حمایت مالی از صادرات غیرنفتی ایران مشاهده کرد

فارغ از تمام فوایدی که توسعه صادرات غیرنفتی برای یک کشور به همراه دارد، باید بگوییم که توسعه بازارهای منطقه ای و فرامنطقه ای و حضور مقتدر در این بازارها، یک فرصت عالی تصمیم گیری در عرصه بین الملل را به دولت ها اعطا می کند. همین قدرت باعث شده، دولتمردان در تمام کشورهای جهان توجه ویژه ای به بحث توسعه صادرات غیرنفتی داشته باشند و در نتیجه با راه اندازی مؤسسات مالی تخصصی به حمایت از صادر کنندگان خود بپردازند.

یکی از این مؤسسات، نهاد حمایت از صادرات و واردات است که در ادبیات بازرگانی تحت عنوان اگزیم بانک (Export-Import Bank) شناخته می شود. محوریت عملکرد اگزیم بانک ها در راستای حمایت های مالی و صدور بیمه نامه های صادراتی و همچنین اعطای ضمانت نامه های مربوط به تجارت بین الملل است. لازم به ذکر است در بسیاری از کشورهای در حال توسعه همچون ایران، در کنار مؤسسات حامی مالی، نهادهای مکمل وظیفه صدور بیمه نامه ها و ضمانت نامه های صادراتی را بر عهده می گیرند. در این بین عملکرد اگزیم بانک های تخصصی در کشورمان طی سالیان گذشته اگرچه تمام و کمال نبوده، اما با آگاهی نسبت به این مسأله که عمدتاً با مشکلات عدیده ای در پیشبرد اهداف خود مواجه بوده اند، می توان نمره قبولی را به آنها اعطا کرد.

● کارنامه توسعه صادرات

از اولویت های بانک توسعه صادرات در سال گذشته، دستیابی به ظرفیت های جدید جهت تشویق صادر کنندگان برای حضور در بازارهای جهانی بوده است. یکی از اقدامات مؤثر بانک توسعه صادرات در سال گذشته، امضای یادداشت تفاهم همکاری با صندوق توسعه بین المللی اُپک برای تأمین مالی اجرای پروژه ها در کشورهای کمتر توسعه یافته است. هدف از امضای این یادداشت تفاهم، انجام پروژه های اولویت دار توسعه ای و زیربنایی در کشورهای هدف به شیوه تأمین مالی مشترک است و زمینه ای را فراهم می سازد تا امکان حضور پیمانکاران ایرانی در عرصه بین الملل افزایش یابد - بدان معنا که در پروژه هایی که تأمین مالی آنها از سوی بانک توسعه صادرات صورت می پذیرد، حضور پیمانکاران ایرانی اولویت دارد. طبعاً اگر تولید کنندگان ایرانی امکان سنجی مناسبی از این گونه بازارها داشته باشند، حضور موفق پیمانکاران ما در این کشورها دور از دسترس نخواهد بود. البته برای دستیابی به این مهم کارهایی هم انجام پذیرفته است. مثلاً اختصاص مبلغ ۲ میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی به بانک توسعه صادرات در راستای این مهم یک گام مثبت ارزیابی می شود، هر چند برخی نواقص قانونی در خصوص استفاده بانک های تخصصی از منابع این صندوق همچنان وجود دارند که باید برای نظام مند شدن هرچه بیشتر این مصارف تدابیر کافی اندیشیده شوند.

● صندوق های توسعه سرمایه گذاری

یکی از کارهایی که اگزیم بانک ها در راستای توسعه صادرات می توانند انجام دهند، راه اندازی صندوق های توسعه سرمایه گذاری در بازارهای هدف است. اما مسأله ای که باید در این خصوص مورد توجه قرار گیرد، ویژگی ها و خصوصیت های این بازارها است. در این راستا، یکی از اقداماتی که از سوی بانک توسعه صادرات صورت گرفته، راه اندازی صندوق توسعه سرمایه گذری آفریقا بوده که برای ایمن سازی صادرات به قاره آفریقا و بهره گیری از ظرفیت های این قاره مطلوب ارزیابی می شود. اما این تمام مسیر طی شده نیست. با توجه به وضعیت کنونی اقتصاد کشورمان که دسترسی ما را به شرکای اروپایی دشوار نموده و به تبع آن چرخشی اجباری به سمت بازارهای آفریقایی انجام داده ایم، ضمن تقدیر از تأسیس این صندوق و صندوق هایی نظیر آن، پیشنهاد می کنیم فرهنگ و ویژگی های بازارهای هدفی که قرار است صادر کنندگان در آنجا به توسعه صادرات دست بزنند مورد بررسی دقیق تر قرار گیرند تا سرمایه گذاری های عظیم اینچنینی با مطالعات بیشتر در این حوزه، ارزش حداکثر پیدا کنند.

● بازارهای بکر همسایه

با توجه به مشکلات ناشی از درگیری و جنگ در کشورهای منطقه و همسایه به خصوص عراق و افغانستان - که زیرساخت های اصلی آنها نظیر راه ها، شبکه آب و فاضلاب، شبکه توزیع برق، گازرسانی و غیره با مشکلات جدی مواجه شده اند - و با عنایت به این مقوله که سیاست های این کشورها تا حدی همسو با ایران اند، نهادهای اگزیم بانک در کشورمان می توانند با رویکرد توسعه محور خود در این مناطق به توسعه اقتصاد صادراتی ما مبادرت وزرند. برای مثال در این راستا بانک توسعه صادرات اعلام آمادگی نموده است که تا سقف صادرات ۲ میلیارد دلار را جهت اجرای پروژه های فنی و مهندسی و طرح هایی نظیر احداث یا توسعه نیروگاه های برق-آبی و اجرای پروژه های آب و فاضلاب در کشورهای عراق و افغانستان مورد پوشش خود قرار دهد. در نهایت بد نیست بدانید در حال حاضر، بیش از ۲۰ کشور دنیا از تجهیزات صادراتی و خدمات فنی و مهندسی شرکت های ایرانی فعال در حوزه آب و آبفا استفاده می کنند. قطعاً می توان با گسترش اقداماتی مشابه، روز به روز شاهد افزایش هرچه بیشتر این نوع صادرات باشیم.