ترمه‌بافی ؛ هنری رو به فراموشی

ترمه‌بافی هنر ظریف و زیبایی که قدمت آن در ایران به اوایل دوره صفویه برمی‌گردد و محل بافت آن کرمان و یزد است، اکنون با کم توجهی‌ای که برای حفظ و احیای آن صورت گرفته، رو به فراموشی …

ترمه‌بافی هنر ظریف و زیبایی که قدمت آن در ایران به اوایل دوره صفویه برمی‌گردد و محل بافت آن کرمان و یزد است، اکنون با کم توجهی‌ای که برای حفظ و احیای آن صورت گرفته، رو به فراموشی است.

ترمه پارچه‌ای بادوام و ظریف است که با کرک، پشم و یا ابریشم و از دو سری نخ تار و پود بافته می‌شود. از آن جا که پود در پشت پارچه به صورت آزاد قرار دارد، تراکم پودی آن زیاد است.

کمبود استادکاران ماهر در این زمینه و وجود اساتید که گرد پیری و ناتوانی بر آنها چیره شده یکی از دلایل فراموشی این هنر است.

در حال حاضر، تنها یک نفر در روستای هوتک که در شمال کرمان قرار دارد به این هنر می‌پردازد. بارها و بارها جوانانی را به عنوان هنرجو نزد او فرستاده‌اند که این هنر را به آنها یاد دهد. ولی او یا قدرت بیان ندارد و نمی‌تواند درست آموزش دهد و یا اینکه مانند استادکاران قدیمی نمی‌خواهد آموزش دهد.

هر چند در گذشته نقوش بافته شده بر پارچه‌های ترمه بسیار متنوع بود، اما اکنون تنها سروهای خمیده که اصطلاحا به آنها بته‌جقه می‌گویند، طرح‌های بافته شده بر پارچه‌های ترمه هستند.

عدم کاربرد ترمه در زندگی امروز نیز می‌تواند دلیل دیگری برای فراموشی آن باشد چرا که در گذشته از ترمه به عنوان چارقد، رویه لحاف، پرده، سفره، جانمازی و پارچه لباسی استفاده می‌شده است. اما ظاهرا در استان یزد در گذشته‌ای نه چندان دور کارگاه نساجی سنتی راه‌اندازی شده بود که در آن، احرامی‌بافی، دارایی‌بافی که هر دو در حال منسوخ شدن بودند، احیا شد و قرار بود زری‌بافی و ترمه‌بافی هم به این مجموعه اضافه شود، ولی به دلایلی این امر انجام نپذیرفت.

در دنیای صنعتی امروز، نمی‌توان از صنعتی شدن هنرهای سنتی جلوگیری کرد. و به همین خاطر وجود کارخانه‌های ترمه‌بافی که ترمه را با همان طرح و به وسیله ماشین می‌بافند را می‌توان دلیل دیگری برای فراموشی این هنر دانست. اگر استاد کاری بتواند در طول روز یک متر ترمه ببافد ماشین می‌تواند همان ترمه را با همان طرح و در متراژ بسیار بیشتر ببافد.

سختی بافت ترمه دستی و بزرگی بیش از حد دستگاه ترمه‌بافی با امکانات و شرایط زیستی امروز جور در نمی‌آید و تنها کاری که از دست مسوولان برمی‌آید حفظ این هنر به عنوان نمادی از نساجی سنتی ایران است.

در هرحال، حمایت دولت و مسوولان از هنرمندان هنرهای سنتی در تامین معاش آنها می‌تواند هم در جلوگیری از فراموشی این هنرها که نماینده فرهنگ و هنر ایران است و هم در استقبال جوانان به این هنرها و اشتغال‌زایی و در نهایت صادرات و ارزآوری به کشور موثر باشد.