یکشنبه, ۲۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 12 May, 2024
فرآیند عملیاتی مطالعه تطبیقی
● طرح مسئله:
یکی از عوامل عمده ناکارآمدی تحقیقات تطبیقی - بویژه در پایاننامههای تحصیلی - فقدان مهارت اخذ چنین رهیافتی است و آن خود ناشی از عدم شناخت فرآیند مطالعات تطبیقی از آغاز تا انجام است. بررسی مقایسهای، مانند هر روی آورد دیگری، مراحلی دارد به گونهای که توفیق هر مرحلهای مرهون موفقیت مرحله سابق است. مراحل مطالعه تطبیقی چیست؟ مراحل آن کدام است؟ آن را از کجا باید آغاز کرد و با چه ابزارها و فنونی باید پیش رفت؟ چاهها و مواضع رخنه و خلل کجاست؟ چگونه میتوان راه را از بیراهه شناخت؟
● مراحل ششگانه:
مطالعه تطبیقی فرآیند پژوهشی مرکب از شش مرحله اساسی است:
۱) تدوین مسئله؛
۲) تعیین دامنه تحقیق؛
۳) تدوین فرضیه؛
۴) استقصای موارد شباهت و تفاوت؛
۵) توصیف مواضع خلاف و وفاق؛
۶) تبیین مواضع خلاف و وفاق.
۲-۱) تدوین مسئله:
فرض کنید برای تحقیق، بررسی تطبیقی خداشناسی بوعلی و اسپینوزا را برگزیدهاید. مسئله تحقیق چیست؟ مباحث مربوط به مسئله محوری پژوهش اهمیت پاسخ به این سوال را نشان میدهد. بررسی مقایسهای هدف نیست بلکه پرتویی است برای شناخت عمیقتر مسئله. آیا در پژوهش یاد شده از طریق تطبیق در مقام شناخت مسائل خداشناسی میباشید و یا در مقام فهم نظام فلسفی بوعلی و اسپینوزا به جستار پرداختهاید؟ مطالعات تطبیقی دارای ۲ گونه مسئلهاند:
▪ مسائل درجه اول
▪ مسائل درجه دوم .
وقتی در مثال یاد شده محقق در پی حل مسائل خداشناسی، مقایسه دیدگاه ابنسینا و اسپینوزا را پرتو قرار میدهد، در واقع شان متاله یا متکلم را دارد و به حل مسائل درجه اول مشغول است و پژوهش وی به معرفت درجه اول تعلق دارد. اما اگر وی در مقام فهم نظام فلسفی این دوحکیم، در پرتو مقایسه روی آورد و دیدگاههای آنها در یکی از بخشهای فلسفه باشد، شان فیلسوف علم را دارد و نه متکلم. وی فلسفهشناسی میکند و لذا پژوهش وی به معرفت درجه دوممتعلق است.
در آمیختن این ۲ گونه مسئله آسیبزا ست. بنابراین، آغاز مطالعه تطبیقی، گونهشناسی مسئله و تدوین دقیق آن است. وقتی به بررسی تطبیقی شیخ طوسی و شیخ انصاری در ربا میپردازیم میتوانیم ۲ گونه مسئله داشته باشیم مسائل مربوط به ربا و مسائل مربوط به نظام فقهی این دو فقیه عالیقدر.
۲-۲) دامنه تحقیق:
هر پژوهشی باید بر حسب توانایی فرد محقق و سایر عوامل مرتبط، محدود گردد. تحدید دامنه تحقیق در مطالعات تطبیقی اهمیت بیشتری دارد و انتخاب آن، گزینش راهبردی در فرآیند تحقیق است برحسب مثال یاد شده در بررسی مقایسهای خداشناسی بوعلی و اسپینوزا دامنه تحقیق چیست؟ اگر محقق دغدغه معرفت درجه اول، یعنی حل مسائل خداشناسی دارد و دامنه مقایسه بوعلی و اسپینوزاست و مقایسه هم روش اوست یعنی تطبیق بین دو دیدگاه، پرتویی است برای فهم عمیقتر مسائل خداشناسی اما اگر وی به مسائل درجه دوم علاقهمند باشد و در پی شناخت و فهم نظام فلسفی بوعلی و اسپینوزا در پرتو مقایسه باشد، دامنه این مقایسه همه اندیشههای فلسفی آن دو حکیم نیست بلکه محدود به بخشی از آن یعنی خداشناسی است.
در این صورت مقایسه دو دیدگاه در طرح و حل مسائل خداشناسی پرتویی در فهم عمیقتر آن دو نظام معرفتی میگردد. فرض کنید، بررسی تطبیقی دیدگاه آخوند خراسانی و نائینی در عام و خاص موضوع تحقیق پایاننامه شماست، مسئله تحقیق و دامنه تطبیق را تعیین کنید.
۲-۳) ملاک تطبیقپذیری:
غالب دانشجویان تحصیلات تکمیلی در اینکه چه چیزی را باید با چه چیزی مقایسه کنند، با ابهام روبرو میشوند. فرض کنید بر آنیم درپرتو مطالعه تطبیقی درخصوص فساداداری به تحقیق بپردازیم . اگر فساداداری مسائل تحقیق باشد دامنه آن را چگونه تعیین کنیم؟ کدام کشورها را مورد مطالعه تطبیقی قراردهیم؟ پاسخ، محتاج ملاک است.مسائل چون امکان، ضرورت و فایده تطبیق منوط به همین پاسخاند آیا در مطالعات تطبیقی فلسفه، نظریههای وجودشناسی ملاصدرا و هایدگر تطبیقپذیرند یا ملاصدرا و لایبنیتز؟ آیا در مسئله افلاس نظریههای فقهی علامه حلی و شیخ انصاری قابل مقایسه است یا دیدگاههای فقهی حنفی و مالکی؟ پرسش از تطبیقپذیری در دو سطح نظری - منطقی و کاربردی - روششناختی قابل طرح است.
در روی آورد منطقی میتوان گفت دو امر بالکل غیرمقایسهپذیر نیستند اما اگر بین دو امر، تغایر همه جانبه وجود نداشته باشد، امکان مقایسه و کشف شباهت و تفاوت وجود دارد. این سخن به معنای مقایسهپذیری هر امری با هر امر دیگری است زیرا دو امر بالکل مغایر حتی اگر وجود هم داشته باشند، هرگز قابل شناخت نیستند اما چنین جوازی، یعنی مقایسهپذیری هر امری با امر دیگر، ارزش روششناختی ندارد. مطالعه تطبیقی برگزینش مبتنی است و گزینش ملاک ترجیح یا اولی و اثر لازم دارد. کدام امر را با کدام امر میتوان به نحو اثربخش مقایسه کرد؟ وقتی به مقایسه آرا و مکاتب میپردازیم، ملاک تطبیقپذیری وجود نقطه تماس حداقل در یکی از اضلاع معرفتی است. دو دیدگاهی که مسئله مشترک رهیافت واحد مبانی بیش و کم یکسان دارند قابل مقایسهاند. وجود مسئلهای بیش و کم یکسان اما متعلق به دو پارادایم متفاوت، جواز و فایدت مطالعه تطبیقی را نشان میدهد.
دکتر احد فرامرز قراملکی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
انتخابات مجلس دوازدهم مجلس شورای اسلامی انتخابات مجلس مجلس انتخابات مجلس دوازدهم انتخابات مجلس شورای اسلامی ستاد انتخابات کشور وزارت کشور رئیس جمهور رئیسی رهبر انقلاب
زلزله سلامت مرگ تهران هواشناسی سیل فضای مجازی شهرداری تهران سازمان هواشناسی پلیس بارش باران قتل
خودرو نفت یارانه گاز قیمت طلا قیمت خودرو قیمت دلار ایران خودرو بانک مرکزی پالایش و پتروشیمی نمایشگاه نفت بازار خودرو
نمایشگاه کتاب رضا عطاران کیانوش عیاری نمایشگاه کتاب تهران تلویزیون کتاب سینمای ایران نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران دفاع مقدس سریال مهران مدیری کتابخوانی
فناوری اینترنت
رژیم صهیونیستی جنگ غزه اسرائیل فلسطین غزه آمریکا روسیه حماس سازمان ملل رفح اوکراین افغانستان
پرسپولیس فوتبال هوادار استقلال لیگ برتر لیگ برتر فوتبال ایران لیگ برتر ایران رئال مادرید سپاهان باشگاه پرسپولیس لیگ قهرمانان اروپا بازی
ایلان ماسک شفق قطبی اپل ناسا طوفان خورشیدی گوگل هوش مصنوعی فیبرنوری ماهواره
استرس فشار خون بارداری افسردگی شیر زایمان