غمناک نباید بود

برکات و ثمرات انتخابات ریاست جمهوری ایران

انتخابات ریاست جمهوری در ایران بسیاری از غیرسیاسیون را سیاسی، بسیاری از سکولارها را «تکبیرگو» و بسیاری از «مویدین» را «معترض» ساخت. مشارکت ۸۵ درصدی مردم در انتخابات، خود گواهی روشن است بر اینکه در این انتخابات بسیاری از ایرانیانی که از سیاست به کلی فارغ اند، انگیزه مشارکت سیاسی پیدا کردند و از فراغت سیاسی به حساسیت و غیرت سیاسی رسیدند. نیز در این انتخابات کم نبودند سکولارهایی که در اعتراض به نتیجه انتخابات فریاد الله اکبر سر دادند.

بر این سیاق بسیاری از کسانی که همواره موید و تکبیرگوی هسته مرکزی قدرت در نظام سیاسی ایران بودند، تایید پیشگی بی چون و چرای خود را فرو نهادند و تلویحاً و تصریحاً به اعتراض نسبت به وقایعی که در پیش چشم شان رخ می داد، برخاستند. در میان هنرمندان ایرانی محمدرضا شجریان یکی از غیرسیاسی ترین ها بود که او نیز در حمایت از جنبش سبز مردم ایران، پس از انتخابات در سطح شهر ظاهر شد. موضع گیری سیاسی شجریان رنجش خاطر بسیاری از راستگرایان را در پی داشت؛ چرا که آنان پیشتر چه بسیار که از استاد آواز ایران توقع حمایت و همراهی داشتند ولی انتظارشان برآورده نشده بود. آنها «یاد ایام» بی اعتنایی های شجریان را در دل داشتند و هم از این رو پس از حضور تاریخی شجریان در میان جمعیت سبزپوش معترض به نتیجه انتخابات، کینه کهنه خویش را از پستو به درآوردند و بر آفتاب افکندند.

در میان جماعت هنرمند، مجید مجیدی نیز در این انتخابات به دریافت های سیاسی تازه یی دست یافت. مجیدی که در میان «هنرمندان خودی» جایگاهی همطراز حاتمی کیا و شاید هم بالاتر از او را به دست آورده است، در این انتخابات با حمایت از میرحسین موسوی پا در مسیری گذاشت که احتمالاً به تجدید نظر وی در پاره یی از باورهای سیاسی اش منجر خواهد شد. او پس از انتخابات با نهادن نام خود در پای نامه اعتراض آمیز هنرمندان به نمایندگان مجلس، موضعی را اتخاذ کرد که چندان باب میل اصولگرایان نبود.

انتخابات اخیر ایران همچنین موجب پوست اندازی سیاسی میرحسین موسوی شد. موسوی که در طول دوران اصلاحات در قبال موج بی وقفه حوادث سیاسی موضع گیری آزادیخواهانه چندانی از خود بروز نداده بود، در ماه های اخیر، به دلیل قرار گرفتن در متن صحنه سیاست، سخنانی گفت و مواضعی اتخاذ کرد که سالی پیش از این هیچ کس از وی چنین انتظاری نداشت. گویی که این انتخابات موسوی را از خوابی گران بیدار کرد. باری موسوی شیری خفته بود که محمود احمدی نژاد او را از خواب دراز خویش بیدار کرد و به میانه میدان آورد. راست رادیکال اینک در این اندیشه است که چگونه این شیر را دوباره به قفس سکوت خویش بازگرداند.

انتخابات ریاست جمهوری ایران همچنین انرژی تحلیل رفته جنبش دموکراسی خواه جامعه ایران را احیا کرد. حتی پیش از برگزاری انتخابات این نکته بر تمامی ناظران سیاسی آشکار شده بود که فضای تغییرخواهانه جامعه ایران به مراتب پررنگ تر از روزهای پیش از دوم خرداد ۷۶ است. اگر در سال ۷۶ مردم پس از پیروزی خاتمی به خیابان ها سرازیر شدند، در سال ۸۸ خیابان های تهران و شهرهای بزرگ پیش از برگزاری انتخابات میزبان میهمانانی انبوه بود.

انتخابات اخیر ایران در شفافیت فضای سیاسی کشور نیز تاثیر بسزایی داشت. البته این شفافیت را بیش از هر چیز باید محصول صراحت احمدی نژاد در مناظره های انتخاباتی اش دانست. فارغ از اینکه صراحت احمدی نژاد به لحاظ اخلاقی پذیرفتنی بود یا نه، حمله مستقیم وی به هاشمی رفسنجانی و پسرانش، انتقادش از سبک زندگی ناطق نوری و فعالیت اقتصادی فرزند ناطق، در کنار حملات بی پروایش به زهرا رهنورد، صفایی فراهانی، غلامحسین کرباسچی (در یکی از سخنرانی های انتخاباتی اش) و نیز انتقاد شگفت انگیزش از برخورد خشونت آمیز نیروهای منکراتی با نحوه پوشش مردم در دهه ۶۰، از یک سو بیان حرف هایی خارج از خطوط قرمز نظام جمهوری اسلامی بود و از سوی دیگر مخالفان را نیز به عرصه پاسخگویی کشاند. از مجموع این حملات متقابل، شفافیتی چشمگیر و کم نظیر در فضای سیاسی جامعه ایران پدید آمد؛ شفافیتی که حتی در نماز جمعه رهبر انقلاب نیز متجلی شد.

در آن نماز جمعه، رهبر انقلاب به صراحت از اختلاف نظر خویش با هاشمی رفسنجانی «در موارد متعدد» سخن گفت و حتی با استقبال از افزایش شفافیت سیاسی در جامعه، خواستار تداوم مناظره های سیاسی در رادیو و تلویزیون ایران شد. انتخابات ریاست جمهوری اخیر ایران به رغم تمامی ابعاد و پیامدهای منفی اش، حسنات و برکات قابل توجهی نیز داشت. این انتخابات در درجه نخست جامعه ایران را از رخوت سیاسی بیرون آورد؛ عوام و خواص سکولار را متوجه این دقیقه ساخت که دین می تواند نقش سیاسی مثبتی در جامعه ایفا کند؛ پاره یی از نیروهای اسلامگرای مخالف دموکراسی را متوجه این نکته ساخت که بسیاری از انتقادات نیروهای منتقدین جامعه ایران از بینش و کنش مراکز اصلی قدرت در نظام جمهوری اسلامی، چندان هم بیراه نبوده است و در آینده حقیقتاً باید فکری به حال قدرت بدون مسوولیت در این دیار پرمحنت کرد.این انتخابات سرآغاز گذار نخبگان دموکراسی خواه ایران از پروژه «حرف درمانی» بود. افزایش حساسیت روحانیت نسبت به انحراف سیاست از دیانت راستین و اخلاقی، یکی دیگر از برکات انتخابات ریاست جمهوری بود. تا پیش از سال ۸۴، حساسیت سیاسی عموم مراجع و علما متوجه غربگرایی و جهت گیری های سکولار در صحنه سیاسی کشور بود.

اما در چهار سال اخیر و به خصوص در جریان حوادث پس از انتخابات، بسیاری از علما دریافتند گاه مدعیان رادیکال «سیاست دینی» به مراتب نقش بیشتری در تضعیف نقش و جایگاه دین در جامعه ایفا می کنند. علمای راستین نیک می دانند «توجیه شرعی جنایت» (قول علی مطهری) هیچ کمکی به قوام و دوام دیانت در این دیار نخواهد کرد. روحانیت در طول تاریخ همواره تصویر نهادی «ظلم ستیز» را از خویش ترسیم کرده است و اکنون سخت نگران مخدوش شدن این تصویر از سوی افراط گرایانی است که حسن و قبح رفتار و گفتارشان در نهایت به پای روحانیت نوشته خواهد شد زیرا جریان راست رادیکال مدعی پرچمداری جهاد برای تحقق آموزه های روحانیت سیاسی است.

باری انتخابات ریاست جمهوری ایران به رغم تمامی مشکلاتش خالی از برکت نبود و روشن ترین برکتش حرکتی بود که در نیروهای دموکراسی خواه جامعه ایران برانگیخت. اما مهم ترین پیامد نیکوی این انتخابات، افزایش یقین در میان نیروهای دموکراسی خواه نسبت به درستی راه و مطالبات خویش و ایجاد تردید در بسیاری از راستگرایان نسبت به گام برداشتن مهتران و سرآمدان جناح سیاسی مورد تاییدشان در صراط مستقیم بود. چه این راستگرایان هرچند صحبت دموکراسی را فرو گذاشته اند اما جانب اخلاق را پاس می دارند و آخرت خویش را به دنیای دیگران نمی فروشند.

هومان دوراندیش