«نقد» با چوب لای چرخ دولت گذاشتن, متفاوت است

دولت یازدهم با نام دولت تدبیر و امید در حالی روی کار آمده است که وارث حجم سنگینی از مشکلات دولت گذشته به خصوص در حوزه های اقتصادی و سیاست داخلی است

دولت یازدهم با نام دولت تدبیر و امید در حالی روی‌کار آمده است که وارث حجم سنگینی از مشکلات دولت گذشته به خصوص در حوزه‌های اقتصادی و سیاست داخلی است. با توجه به شرایط موجود کشور انتظار می‌رود برای حل مسایل کشور، نهایت تعامل بین دولت و مجلس برقرار باشد که دکتر روحانی در عملکرد خود در این مدت از قبیل معرفی به موقع وزرا، تقدیم بودجه در زمان مقرر، رایزنی‌های مختلف با نمایندگان در مورد مسایل کشور و از همه مهم‌تر، شأن و اعتبار بخشیدن به این جایگاه، تلاش خود را در این زمینه نشان داده است اما به‌نظر می‌رسد در برابر این نگاه دولت، تلاش شایانی از سوی برخی نمایندگان خانه ملت برای تعامل با دولتمردان دولت یازدهم دیده نمی‌شود. طرح تذکر و سوالات مختلف، دعوت پیاپی وزرا به کمیسیون‌ها بعضا در موضوعاتی که دارای اجماع در سطح سران نظام است مانند بحث هسته‌ای، واکنش‌های تضعیف‌کننده روند مذاکرات و فشار به وزیرخارجه که از بهترین و مورداعتماد‌ترین دیپلمات‌های نظام است، دادن کارت‌زرد به وزرای کابینه در این مدت زمان بسیار کوتاه که در اختیار دولت بوده، گواه این مدعاست. شهربانو امانی، نماینده دوره‌های پنجم و ششم مجلس از جمله چهره‌های اصلاح‌طلبی است که روابط پارلمانی را به‌خوبی می‌شناسد. وی در مجلس پنجم در کنار نیروهای جریان چپ و حزب تازه‌تاسیس کارگزاران سازندگی، فراکسیونی قوی را تشکیل داده بودند که پس از دوم خرداد، تلاش کردند فضای مجلس با اکثریت اصولگرا را برای دولت خاتمی تلطیف کنند. دو استیضاح عطاءالله مهاجرانی و عبدالله نوری و فشارهای دیگر به دولت، اگرچه در این دوره رخ داد اما قابل مقایسه با فضای دوسال ابتدای مجلس هفتم که با دولت اصلاحات همزمان بود و البته فضای این روزهای مجلس نهم که با دولتی مخالف سلیقه سیاسی‌اش همزمان است، نبوده و نیست. امانی در گفت‌وگو با «شرق» به دلایل این امر پرداخت که در ادامه می‌آید.

با نگاهی به دوره‌های قبلی مجلس به‌خصوص دور پنجم که با ریاست آقای ناطق‌نوری اداره می‌شد و اکثریت مجلس را جریان موسوم به راست سنتی در دست داشتند، شاید بتوان مقایسه‌ای بین دور پنجم و نهم مجلس کرد، به نظر شما این دو دوره با داشتن اکثریت اصولگرایی چگونه با دولت‌های روی کار تعامل کرده‌اند؟ (البته هنوز از عمر دولت یازدهم چند ماهی بیشتر نمی‌گذرد.)

دوسال از دولت آقای خاتمی مصادف شد با دوران مجلس پنجم؛ یعنی مجلسی که در راس آن آقای ناطق‌نوری قرار داشت. در آن زمان اصولگرایان اکثریت مجلس بودند اما با وجود اختلاف‌نظر میان دولت اصلاحات و مجلس محافظه‌کار که خیلی بیشتر از تفاوت و اختلاف دولت یازدهم و مجلس نهم بود ما شاهد منطق و کاردانی مجلس در برابر دولت بودیم، در حالی که امروز برخی نمایندگان مجلس با دولت روحانی این‌چنین رفتار نمی‌کنند. به هر حال تفاوت‌های فضای سیاسی کشور در آن مقطع و امروز را نمی‌توان نادیده گرفت. آن روزها اگرچه جریان چپ، دلخوری‌هایی داشت اما حرمت همه نیروهای سیاسی توسط یکدیگر رعایت می‌شد. نیروهای جناح راست در مجلس پنجم کاملا اعتقادی، منسجم و با پشتکار بودند و از حقوق مسلم قانونی خود، یعنی تدوین و نظارت بر اجرای قانون دفاع می‌کردند و هر کجا هم انتقادی بود، بدون غرایض سیاسی مطرح می‌شد. در واقع این جریان آن زمان انسجام بیشتری در همه امور داشتند و در مسایل قانونگذاری و تدوین قانون نیز جدی‌تر عمل می‌کردند چرا که تندروهای امروزی که خود را در اردوگاه اصولگرایان تعریف می‌کنند، اصلا وجود خارجی نداشتند. اگر این گذر زمان یعنی از دور پنجم مجلس تا دور نهم را مرور کنیم و تغییراتی که در طول این مدت ایجاد شده را بررسی کنیم باید به این نتیجه برسیم که حداقل با توجه به اینکه سطح علمی مجلس را بالا بردند و مدرک تحصیلی لازم را

کارشناسی ارشد مبنا قرار دادند که این امر می‌تواند امتیاز خوبی برای دانش نمایندگان باشد تا بهتر از گذشتگان عمل کنند، اما متاسفانه این طور نشده و انسجامی که انتظار می‌رفت، حاصل نشده است. البته دلایل مشخص دیگری نیز وجود دارد که در سوالات بعدی به آن خواهم پرداخت.

به‌نظر شما تفاوت اصلی که در برخورد مجلس پنجم و نهم با دولت اصلاحات و اعتدال صورت گرفته، از چه عاملی نشات گرفته است؟

شاید اگر تجزیه‌وتحلیل درستی صورت بگیرد، بتوان گفت مجلس پنجم یکی از قوی‌ترین مجلس‌های پس از انقلاب اسلامی است و از نظر رعایت قواعد بازی، مثبت ارزیابی شده است چرا که این دوره از مجلس در عین اختلاف سیاسی با هر دو دولت آیت‌الله رفسنجانی و سیدمحمد خاتمی و نقدهایی که به آن وارد می‌کردند، حداکثر همکاری را با دولت داشتند و در مسایل مهم اقتصادی، سیاسی و توسعه‌ای و به‌طور کل در مسایل ملی همه با هم همکاری می‌کردند. البته باید تاکید کنم اقلیت مجلس نیز خیلی با‌برنامه‌تر و قوی بود و تعامل داخلی مجلس نیز بالا بود. اقلیت در آن دوره از چهره‌های شاخص جریان چپ تشکیل شده بود و حتی در مقطعی تلاش کردند همین آقای دکتر روحانی را که کاندیدای ریاست مجلس کرده بودند، به این کرسی بنشانند.

پس یکی از ضعف‌ها را نبود نیروهای اقلیت به تعداد کافی در مجلس نهم می‌دانید؟ تقریبا از نیروهای این جریان جز چند چهره انگشت‌شمار، کسی در مجلس نهم حضور ندارد.

البته این مشکل به فضای پس از انتخابات ۸۸ برمی‌گردد و اینکه نیروهای منتقد نخواستند در انتخابات مجلس نهم مشارکت جدی داشته باشند. اما بخشی از مشکلات مجلس نهم مربوط به زیرساخت‌های پارلمانی است. متاسفانه اکثریت نمایندگان به سیاسی‌ترین کرسی کشور تکیه زده‌اند و می‌گویند ما سیاسی نیستیم! سیاست یعنی تدبیر کردن، سیاست یعنی ممکن کردن ناممکن‌ها. «سیاسی‌کاری» با «سیاستمداری» کاملا متفاوت است و دو دیدگاه و مشی متفاوت از هم هستند اما این تفاوت نادیده گرفته شده است. کار کردن در این مجلس و با این مجلس، سخت و دارای فرازونشیب‌های مختلف است؛ برای اینکه نمایندگان خیلی جزیی‌نگر شده‌اند. اینکه با مردم در ارتباط باشیم و در دسترس آنها باشیم با اینکه به وظایف قانونی خود عمل کنیم و قوانین روان و درست تصویب کنیم و در سطح ملی به مسایل بنگریم، متفاوت است و در بررسی امور جزییاتی که در حد نمایندگان نیست نباید اهمیت چندانی برایشان داشته باشد. در حالی که امروز چنین نیست و متاسفانه جزیی‌نگری در رفتارهای آنها قابل مشاهده است. درگیر شدن با مسایل جزیی نمایندگان را درگیرتر می‌کند و جایگاه رفیع مجلس و نمایندگی را تنزل می‌بخشد. به‌جای کلان‌نگری مسایل جزیی مطرح است و گاهی نمایندگان برای پاسخگویی به مردم مجبور می‌شوند دولت را تحت فشار بگذارند. در صورتی که اگر نمایندگان به وظایف خود که قانونگذاری و نظارت بر عملکرد درست قانون است همت گمارند، می‌توانند دولت را توانمند کنند و در حل مشکلات یاری رسانند. این در حالی است که به سبب تجربیات گذشته، مجلس نهم از بازوها و معاونت‌های اجرایی بیشتری برخوردار است که می‌تواند طرف مشورت مجلس قرار گیرد اما چون نمایندگان نمی‌توانند پاسخگوی خواسته‌های مردم باشند دولت را تحت فشار قرار می‌دهند و خود مجلسی‌ها بهتر از بقیه می‌توانند وضع موجود را تحلیل کنند زیرا، از وضعیتی که دولت یازدهم، کشور را از دولت دهم تحویل گرفته است، آگاهند. البته همین دسته نمایندگان، اساسا با دولت قبل که آن شرایط را در کشور پدید آورد، کاری نداشتند و حتی به نوعی حمایت از هر اقدام دولت را وظیفه خود می‌دانستند. این موضوعی بود که مورد نقد همه کارشناسان قرار داشت.

چرا با وجود تلاش‌های دکتر روحانی برای تعامل با مجلس نهم، کارشکنی‌هایی از سوی برخی نمایندگان مجلس دیده می‌شود؟

دکتر روحانی شخصیتی است که پنج دوره در مجلس بوده است و با همه امور آن آشنایی کامل دارد. پس طبیعی است که حرمت مجلس و اهمیت آن را حفظ و درک کند. وی و سایر دولتمردان از ابتدای آغاز به کار دولت یازدهم، جایگاه این قوه قانونگذاری را رعایت کرده و بیشترین احترام را قایل هستند. من امیدوارم در شرایط فعلی مجلس و مجلسیان به‌درستی پاسخگو باشند و بدانند عملکردشان خواهد ماند و مخصوص یک دوره نیست و تاریخ و البته مردم حوزه‌های انتخابیه ایشان که برای حل مشکلات کشور به دکتر روحانی رای دادند، در مورد آنها قضاوت خواهند کرد. امیدوارم مجلس با دوسال فرصتی که دارد به وظیفه مهم خود در این برهه تاریخی توجه بیشتری کرده و به‌درستی عمل و دولت را در همه امور کمک کند.

البته در خود مجلس هم جریان اصولگرا، با تفاوت نگاه به دولت مواجه است و به صورت فراکسیونی عمل نمی‌کند.

متاسفانه در بین طیف‌های مختلف جریان اصولگرایی شکاف به وجود آمده و رسالت تاریخی این جریان به فراموشی سپرده شده است. در واقع رقابت درون‌گروهی بین خود اصولگرایان که باعث ریزش بدنه اجتماعی‌شان نیز شده است، در جریان انتخابات خرداد۹۲ خود را نشان داد و این جناح به جای اینکه درس بگیرد و به بازسازی خود بپردازد و هزینه بسیار سنگینی که دولت منتسب به آنها بر کشور در این هشت‌سال تحمیل کرد را در نظر داشته باشد، به طیف‌های تندرو فرصت هیاهو می‌دهد. امیدوارم بزرگان این جریان برای پایان‌دادن به فرافکنی و رخوتی که دامنگیر جریان اصولگرایی شده است، تلاش مضاعفی کنند و وقت و انرژی بیشتری صرف کنند.

نقدهایی که از سوی مجلس نهم به ویژه جریان خاصی به دولت وارد می‌شود را بعضا وارد نمی‌دانید؟

نقدکردن منصفانه هم به‌نفع دولت و هم به‌نفع مملکت است و باید تقویت شود. اما نقدکردن با چوب‌لای‌چرخ دولت گذاشتن متفاوت است. آقایان و خانم‌های جبهه پایداری می‌دانند که عملکرد دولتی که صددرصد از حمایت آنان برخوردار بود و خود را پاک‌ترین، راستگوترین و پاسخگوترین دولت معرفی می‌کرد، امروز پاشنه‌آشیل مملکت شده است. بنابراین این افراد امروز باید توجه داشته باشند که بدون حب و بغض نقادی کنند چراکه افکارعمومی، آگاهی خود را در چهارسال گذشته به‌خوبی نشان داده و در این انتخابات هم آن را نشان داد.

من فکر می‌کنم نمایندگان منتقد به‌خوبی نمی‌دانند اصلاح‌طلبان و نیروهای معتدل و البته دولت یازدهم حتما از انتقاد سازنده حمایت می‌کنند. ما رقیب و منتقد را عنصر مبارک و میمون می‌دانیم که ایرادات یک جریان را زیر ذره‌بین می‌گذارد. اتفاقا نقد ما، چرایی محدودشدن فضای نقد در این سال‌ها و تلاش برای حذف یک جریان سیاسی دارای هواداران بسیار در جامعه است. اما این نقدها باید منصفانه و بجا باشند و صرفا به خاطر کسب منافع شخصی و گروهی مطرح نشوند تا در دوسال باقی‌مانده از مجلس نهم، دولت را به‌خوبی یاری کنند. به هر حال همه ما باید یاد بگیریم و بلد باشیم باهم گفت‌وگو کنیم و اعتمادسازی فیمابین را بالا ببریم. کسانی که امروز آنقدر دولت را نقد می‌کنند و خود را دلسوزتر از همه به انقلاب معرفی می‌کنند و بعضا بخش‌های مهمی از منافع سرمایه‌ای کشور را ارث پدری می‌دانند، انصاف را مورد توجه قرار دهند. دولت یازدهم را باید یاری و کمک کرد؛ دولتی که با کوله باری از مشکلات سنگین، افت درآمدها و افت جایگاه اجتماعی و آموزشی مواجه است و سعی کرده با استفاده از بهترین مدیران کشور، فضای زندگی را برای مردم مناسب کند. متورم‌شدن پیکره و بدنه دیوانسالاری در این چند سال شاید دغدغه جریان رقیب باشد که می‌خواهد برخی مدیران را بیکار کند ولی اگر منصفانه نگاه کند متوجه می‌شود که آقای دکتر روحانی تلاش دارد از همه جریان‌ها و نیروهای سیاسی استفاده کند و حق بر این است کسانی هم که در سیستم اداری کشور قرار دارند، کارشکنی و سنگ‌اندازی نکنند و اینها کارشناسان جمهوری‌اسلامی هستند و باید صادقانه رفتار کنند.

با توجه به تجربیات شما در مجلس، پیشنهاد مشخص شما به مجلس نهم در قبال نوع تعامل با دولت چیست؟

مجلس شورای اسلامی یکی از ارکان مهم کشور است که مشروح مذاکرات آن تماما ثبت و ضبط می‌شود، بنابراین نمایندگان می‌توانند از تجارب دوره‌های گذشته استفاده کنند. بسیار مناسب است اگر جلساتی هم با هیات ادوار و نمایندگان ادوار داشته باشند. چندی قبل شنیدم که روسای کمیسیون اصل۹۰ ادوار مجلس به دعوت کمیسیون مربوطه در مجلس نهم، دور هم جمع شدند. این کارها بسیار مناسب است. از مجلس‌ها می‌خواهم به‌خاطر شرایط موجود بیش از پیش تلاش کنند چراکه مردم در شرایط سختی زندگی می‌کنند، هشت‌سال دولت دست اصولگرایان بود و کشور به این شکل و روز درآمده است. بنابراین همه باید تلاش کنند تا بعدا زیر دین مردم نباشند و بنا به دلایل سیاسی و منافع شخصی و باندی، در مسیر کار دولت یازدهم سنگ‌اندازی نکنند. کشور در شرایط کنونی بیشتر از پیش نیازمند تعامل دو قوه‌مقننه و مجریه است و جالب است که دولت اصولگرا و مجلس اصولگرا، بیشترین چالش‌ها را داشتند و از تعامل فاصله گرفتند. امیدواریم افراطیون دست از رفتارهای غیرمنصفانه بردارند و به دولت جدید فرصت لازم را برای حل مشکلات دهند چراکه خود بهتر از همه می‌دانند دولت یازدهم چه ارثی از دولت محبوب آنها برده و در شرایط سختی دولت را تحویل گرفته است.

گفت‌وگو با شهربانو امانی

طیبه میرحسینی