موزائیک ـ هنر

هنر سالخورده‌ای بود، اما در طی دو هزار سالی که از پیدایش آن می‌گذشت، دقایق و ریزه کاری‌های بسیاری فرا گرفته بود. موزائیک برای تهیه زمینهٔ طلائی، که بغایت محبوب ایشان بود، ورقه‌های …

هنر سالخورده‌ای بود، اما در طی دو هزار سالی که از پیدایش آن می‌گذشت، دقایق و ریزه کاری‌های بسیاری فرا گرفته بود. موزائیک برای تهیه زمینهٔ طلائی، که بغایت محبوب ایشان بود، ورقه‌های نازک طلا را به دور مکعب‌های شیشه‌ای می‌پیچیدند، و روی ورقه‌ها را با غشای نازکی از شیشه می‌پوشانیدند تا طلا در برابر هوا کدر نشود؛ برای جلوگیری از تابش خیره کننده، روی موزائیک مکعب‌های طلائی را در روی ترازی که تا اندازه‌ای پستی و بلندی داشت می‌نشاندند؛ چون نور از زوایای مختلفی بر آن مکعب‌ها می‌تابید و به تمام موزائیک تقریباً درخشش و تلالؤ خاصی می‌داد.

به احتمال زیاد، هنرمندان بیزانسی بودند که در قرن یازدهم محراب شرقی و دیوار غربی کلیسای جامعی در تورچلو (جزیره‌ای در نزدیکی و نیز) را با مجلل‌ترین موزائیک‌های تاریخ قرون وسطی پوشاندند. موزائیک‌های کلیسای سان‌مارکو در ونیز از نظر اسلوب و سبک انفرادی هنرمندان مشتمل بر آثار استادان هفت قرن مختلف است. دوج و نیز، دومنیکو سلوو، کار ساختمان اولین موزائیک‌های داخلی کلیسای مزبور را در سال ۱۰۷۱ به استادان فن، که ظاهراً هنرمندان بیزانسی بودند، سپرد. هنر موزائیک در سال ۱۱۵۳ هنوز تحت نظارت بیزانس قرار داشت، و از تاریخ ۱۴۵۰ به بعد بود که هنرمندان ایتالیائی در تزئین موزائیک‌های کلیسای سان‌مارکو تفوق پیدا کردند. نقش موزائیک صعود مسیح متعلق به قرن دوازدهم در بدنه گنبد مرکزی کلیسا اوج تکامل هنر موزائیک است، اما یک تخته موزائیک دیگری نیز نظیر این وجود دارد و آن تصویر یوسف است بر روی بدنهٔ گنبد هشتی کلیسای مزبور.

موزائیک مرمر راهروها بعد از هفتصد سال آمد و شد رهگذران هنوز به جا مانده است.

در گوشهٔ دیگری از خاک ایتالیای جنوبی، استادان یونانی و ساراستها دست به دست هم دادند و شاهکار موازئیک کاری مملکت سیسیل را در دوران حکومت نورمان‌ها به‌وجود آوردند، نمونه‌هائی از هنر این استادان در کاپلا پالاتینا و مارتورانا در شهر پالرمو، صومعهٔ مونرآله، و کلیسای جامع چفالو (۱۱۴۸) به چشم می‌خورد. جنگ‌های دستگاه پاپی با مخالفان قرن سیزدهم محتملاً مانع پیشرفت این هنر در رم شد، با این‌همه در همین دوران موزائیک‌های مجللی برای کلیساهای سانتاماریا مادجوره، سانتا ماریا در تراستوره، سان جووانی لاتران (لاترانو)، و کلیسای سان‌پائولو فوئوری له مورا ساخته می‌شد. یکی از هنرمندان ایتالیائی، آندرئا تافی، موازئیکی برای تعمیدگاه فلورانس طرح کرد، اما کار این استاد به پای کار هنرمندان یونانی در ونیز یا سیسیل نمی‌رسید.

دیری که زیر نظر سوژه در سن ـ دنی ساخته شد (۱۱۵۰) کف موزائیک بسیار باشکوهی داشت که بخشی از آن در موزه کلونی نگاهداری می‌شود. همچنین راهرو دیر و ستمینستر در لندن (حدود ۱۲۶۸ ترکیب بسیار دلپذیری است از سایه روشن‌های موزائیک اما هنر موزائیک هرگز در شمال کوه‌های آلپ رونقی پیدا نکرد، و هنر ساختن شیشه‌های رنگی موزائیک را تحت‌الشعاع قرارداد؛ حتی در خود ایتالیا، با ظهور نقاشان چیره‌دستی مانند دوتچو، چیمابوئه، وجوتو، نقوش دیواری نیز موزائیک را از آن اعتبار و اهمیتی که داشت انداختند [تاریخ تمدن ویل دورانت].