افزایش اعتماد به نفس و توانایی های شناختی ارمغان طبیعت به کودکان

چه در روستایی کوچک بزرگ شده باشید و یا در یک شهر بزرگ, احتمالا از بازی های کودکانه خود در طبیعت, بازی با مورچه ها, تماشای لانه پرندگان, بالا رفتن از درختان و کارهایی از این دست, خاطراتی دارید

چه در روستایی کوچک بزرگ شده باشید و یا در یک شهر بزرگ، احتمالا از بازی های کودکانه خود در طبیعت، بازی با مورچه ها، تماشای لانه پرندگان، بالا رفتن از درختان و کارهایی از این دست، خاطراتی دارید. طبیعت پیونددهنده ما با جهان اطراف است و کشف آن در دوران کودکی لذتی وصف ناپذیر دارد. طبیعت همان آموزگاری است که در عین خاموشی تعلیم می دهد و در دامان آن می توان درس های زیادی فراگرفت. همجواری با طبیعت آرامش خیال، آسودگی، مقاومت در برابر استرس ها و فشارهای زندگی را به انسان هدیه می دهد و هم چنان که تحقیقات بسیاری نشان داده بر سلامت جسمی و روانی انسان تاثیر چشمگیری دارد. اما با پیشرفت فناوری و توسعه شهرها، هم چنان که انسان از طبیعت فاصله گرفت، نسل های بعد را نیز از آن دور کرد. بدون شک کودکان امروز کمتر از نسل های گذشته با طبیعت مأنوس هستند و از مواهب آن لذت چندانی نمی برند. بدون شک توجه به این نکته که کودکان تا چه حد به طبیعت نیاز دارند و غفلت از آن چه اندازه می تواند بر سلامت جسمی و روحی آن ها تاثیر بگذارد امری ضروری است، چرا کودکان به طبیعت و در کنار آن بودن نیاز دارند و چرا چیزی نمی تواند جایگزین آن شود؟ این سوالات بسیار مهم در این گزارش تا حدودی پاسخ داده می شود.

● مواهب طبیعت در زندگی

طبیعت چیست؟ شاید این سوال کمی مبهم به نظر برسد اما می توان برای آن پاسخ روشنی داد. دکتر ساحل همتی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توان بخشی و بهزیستی کشور به خراسان می گوید: طبیعت همان زندگی است. نمی توان بدون طبیعت زندگی کرد. بچه ها در طبیعت متولد می شوند و باید در کنار آن بزرگ شوند. طبیعت مهربانی و عطوفت را به کودکان یاد می دهد. آن ها در طبیعت عطوفت و زیبایی را لمس و احساس می کنند. همه اجزای طبیعت از جمله سبزه، درخت، باران، برف، برگ، آسمان برای کودکان پرمفهوم و زیبا هستند و در بسیاری از کتاب های روان شناسی کودک تاکید شده که همجواری با طبیعت تا چه حد بر روحیه آن ها تاثیر می گذارد.

به همین علت است که توصیه می شود کودکان آب دادن به گیاهان، کاشتن گل و مراقبت از گل یا گیاه را یاد بگیرند. خوب است کودکان با حیوانات اهلی آشنا شوند، بتوانند از نزدیک با آن ها تماس داشته باشند و درباره آن ها اطلاعاتی داشته باشند. این موضوع درباره جامعه ایرانی که یک جامعه با فرهنگ بسیار غنی است، سابقه دیرینه دارد. ایرانیان با طبیعت خو گرفته و بسیار آشنایند. اگر به فرش ایرانی دقت کنید چیزی جز طبیعت نمی بینید. تمامی نقوش فرش های اصیل ایرانی مملو از تصاویر طبیعت است اعم از حیوانات و گل ها و سبزه ها. دکتر همتی ادامه می دهد: بسیاری از والدین از حضور کودکان خود در طبیعت می ترسند در حالی که این ترس بی معناست، بچه ها نیاز به خاک بازی، شن بازی و بازی با پرندگان و گیاهان در حین مراقبت والدین دارند. نباید از کثیف شدن دست کودکان و لباس آن ها به عنوان توجیهی برای دور کردن آن ها از طبیعت استفاده کنیم بلکه اجازه دهیم کودکان طبیعت و اجزای آن را لمس و تجربه کنند.

یک کودک از بدو تولد نیاز دارد با محیط اطراف خود از جمله طبیعت آشنا شود. می توان به یک کودک نوپا اجازه داد سبزه ها را لمس کند و درختان را تماشا کند. وقتی راه افتاد می توان او را به میان گل ها برد و از فضای سبز برای افزایش روحیه نشاط و شادابی او استفاده کرد. طبیعت جایی است که این فرصت را به کودک می دهد تا حس کنجکاوی خود را دنبال کند و از توانایی های ذهنی خود نهایت استفاده را ببرد. بازی، یکی از مهم ترین روش های رشد ذهنی و قوه تخیل کودک است و طبیعت این امکان را به کودک می دهد تا به بهترین وجه از نیروهای ذهنی خود استفاده کند. دکتر همتی به والدین توصیه می کند در هوای مناسب و وقت آزاد خود بردن کودکان به دامن طبیعت را جدی بگیرند و خود سعی کنند طبیعت را بشناسند تا بتوانند آن را به کودکان خود بهتر بشناسانند.

● فاصله گرفتن از طبیعت

همه ما اذعان می کنیم که از طبیعت فاصله گرفته ایم. زندگی شهری، آپارتمان نشینی، گرفتاری های کاری زیاد، استفاده مدام از تلویزیون، رواج بازی های ویدئویی، اینترنت و...نه فقط ما بلکه کودکان را از طبیعت محروم کرده است. اما نمی توان عواملی مثل ترس والدین از طبیعت، نگرانی از خطرات آن، احتمال ابتلا به بیماری های مختلف را نادیده گرفت. دکتر همتی با اشاره به نگرانی والدین از سپردن کودکان به طبیعت می گوید: بخشی از این نگرانی طبیعی است اما با مراقبت و آموزش کافی به کودکان می توان با خیال آسوده کودکان را با طبیعت آشنا کرد. هر قدر بیشتر به دامن طبیعت برویم، بیشتر می آموزیم و می توانیم آن ها را با محیط زیست آشناتر کنیم. بنابراین لازم است والدین خود علاقه مند به طبیعت باشند و از نگرانی های بی موردی مثل کثیف شدن دست و لباس آن ها یا خطرات بعید آن دست بردارند.

به باور محققان بیگانگی نسبت به طبیعت باعث افزایش اختلال توجه در کودکان، افزایش استرس در آن ها و افسردگی شده است. تحقیقات نشان داده که همجواری با طبیعت در کودکان می تواند به افزایش اعتماد به نفس، افزایش توانایی های شناختی در کودک، افزایش حس همکاری با او بینجامد.یکی از روزنامه نگاران پژوهشگر در حوزه طبیعت «ریچارد لو» با شناسایی این اختلال پس از سال ها مطالعه و تحقیق، نسبت به نیاز مبرم کودکان به حضور در طبیعت و محیط استریل شده زندگی کودکان هشدار داد و آن را به زیان سلامت جسمی و روانی کودکان دانست.

به نوشته سالون و به گفته این محقق نشانه های این اختلال در شهرها و جوامع مدرن به وضوح در افزایش آمار خودکشی، افسردگی و انواع اختلالات روانی قابل مشاهده است و کودکان نیز قربانی غیرمستقیم این اختلال هستند. جالب این که بی توجهی به طبیعت نه فقط در جوامع شهری بلکه در جوامع روستایی قابل مشاهده است و حتی کودکان ساکن روستاها نیز به دلیل دسترسی به فناوری پیشرفته از طبیعت فاصله گرفته اند در حالی که نیاز ما به طبیعت یک نیاز حیاتی است. وقتی یک کودک در طبیعت است از تمام حواس خود استفاده می کند، او با جهانی بسیار بزرگ تر از خود رو به رو می شود و برای کشف آن تمام قوای خود را به کار می گیرد. طبیعت این اجازه را به کودک می دهد تا مغز خود را بازیابی کند و تمرکز بیشتری را تمرین کند.

طبق مطالعات مشخص شده که کودکانی که با طبیعت همجوار بوده اند کمتر دچار مشکلات یادگیری یا شناختی شده اند. نکته تاسف بار این است که در اماکن شهری اغلب بچه ها محدود به حضور در چند پارک استریل شده، شده اند و نه یک پارک با مناظر طبیعی و سنگ و شن و خاکی که بتوانند با آن بازی کنند. والدین به علت مشغله های کاری و نداشتن وقت آزاد بازی های داخل منزل را ترجیح می دهند غافل از این که چاقی مفرط به علت نداشتن تحرک در کمین کودکان است.توصیه ما این است که به بچه ها اجازه دهیم از طبیعت لذت ببرند حتی اگر در بازگشت از آن لباس ها و دست هایشان کثیف باشد. باید راه هایی فراهم کنیم تا ارتباط آن ها را پررنگ تر کنیم. باید یاد بگیریم نسبت به طبیعت مشتاقانه برخورد کنیم. می توان در یک محیط بسته شهری، باغچه کوچکی تهیه کرد و ضمن کاشت گل و گیاه، اجازه داد کودکان با گیاه و خاک آشنا شوند.