پنجشنبه, ۲ اسفند, ۱۴۰۳ / 20 February, 2025
مجله ویستا

آزادی آنچه هست و آنچه نیست


آزادی آنچه هست و آنچه نیست

مروری بر ضرورت راه اندازی سریع تر کرسی های آزاداندیشی در دانشگاه ها

علمی که مانع آزادی است!

آزادی در دیدگاه اسلام در درجه اول آزادی از بند هوا و هوس است. علم برای بعضی ها حجاب اکبر است همان طور که حضرت امام هم اخیرا گفته اند، خیلی ها هستند که عالم اند ولی رهرو و رهیاب نیستند، علم مانع آن است که حق و حقیقت را بیابند و بشناسند و در برابر آن خاضع باشند.

● محیط جامعه و آزادی

آزادی به آن است که انسان در برابر حاکمیت هواها و هوس ها و تمایلات درونی گوناگونش، در انتخاب و رفتارش آزاد باشد و آزادی خود را حفظ کند. این همان آزادی ای است که اسلام باید به همه اقشار جامعه بدهد و تا ما در خط تسلط بر هواها حرکت نکنیم به این آزادی نمی رسیم و چون محیط اجتماعی تأثیر بسزایی دارد در این که در ما هواها رشد کند یا ذکر خدا رشد کند، اگر افراد رشد یافته و رسیده به مقامات بالای ایمان را در میان انگیزه های رنگارنگ فساد رها کنیم اختیار خود را می توانند داشته باشند اما این افراد چند درصد ند، چند در هزارند، برای این که بقیه انسان ها حاکم بر هوایشان باشند باید محیط محیطی باشد که از در و دیوارش انگیزه فساد نباشد، اگر محیط را از این فسادها کم کنیم می توانیم درجه ای قابل توجه از آزادی را داشته باشیم.

[۱] بی تفاوتی نسبت به ادعاهای غیرواقعی ضدآزادی و حقیقت است

عده ای می گویند آزادی نیست، خود این یک مسئله است از این مسئله بی تفاوت نگذرید، عده ای در لباس ها و قشرهای مختلف معتقدند در جمهوری اسلامی ایران آزادی وجود ندارند و نمی توانند ابراز عقیده کنند! باید پرسید چرا شما احساس آزادی نمی کنید آیا حرف هایی دارید که احساس می کنید کسانی آنها را قبول ندارند؟ می ترسید که از شما سؤال کنند؟ یا شما را هو کنند؟ باید عوامل ضدآزادی را بشناسیم و آنها را رفع کنیم.

نمی شود که هرچه دلمان خواست بگوییم و بعد هم جار بزنیم آزادی نیست. نباید بی تفاوت در کنار بعضی از ادعاها گذشت متعهدانه برخورد کنیم، بی تفاوتی یعنی مرگ انقلاب، آزادی مسئولانه، تعلیم اسلام به من و توی مسلمان این است که فردای تو به دست من و توی امروز ساخته می شود، هیچ وقت نمی توانیم مطمئن باشیم که وضع خوب موجودمان برای همیشه تضمین شده است.

● کیفیت از بین بردن موانع آزادی

بررسی کنیم که اینجا و آنجا که موانع بر سر آزادی است، حالا باید ببینیم که کیفیت از بین بردن این موانع چیست آیا کیفیت از بین بردن این موانع این است که تو هم یک سخن و رویه ای را آغاز کنی و به خشونت بکشی و در آن محیط خشن انتظار آزادی کامل تر بیشتر داشته باشیم! این نمی شود اگر موانع و محدودیت هایی برای آزادی مشروع تو در بیان احساس و اندیشه ات وجود دارد، کیفیت از بین بردن این موانع مهم است. بهترین راه برای از میان برداشتن این موانع چیست؟ آیا جنجال است، مرده باد زنده باد است یا نه راه های معقول تر و سازنده تر و مطلوب تر هم وجود دارد.

● واقعی انتقاد کنیم

باید به واقعیت ها نگاه کنیم درهمان چیزی که هست انتقاد کنیم، این بسیار سازنده است و امیدآفرین است نه امید برباد ده، هر نوع سخن، هر نوع بیان، هر نوع برخورد غیرواقعی که امید ملت و نسل جوان ما را تضعیف کند نسبت به آینده انقلاب را و خط اصیل انقلاب را تضعیف کند خیانت است نسبت به خط انقلاب و خیانت است به مردم ما.

● آزادی مسئولانه و متعهدانه، برخورد با آزادی دروغ پراکنی

مطالب دروغ خلاف واقع منتشر شود، در یک روزنامه در یک کتاب در یک اعلامیه یا یک جزوه، مقتضای حفظ آزادی چیست؟ این خود یک مسئله است. یک جمعیتی یک دروغ منتشر می کند، یا رابط به یک شخصیت است یا کل جریان های کشور است، یا هر چیز دیگر است. کسی نسبت به دولت یک دروغ بگوید و هدفش این باشد که دولت را تحقیر و تخریب کند. حالا اگر آمدیم جلوی این آقا را گرفتیم تا او را مؤاخذه کنیم که آقا چرا این دروغ پرزیان و آسیب را گفتی؟ داد و فریاد می کند که در این مملکت آزادی نیست، نشریه ای که اخبار کذب منتشر می کند و حکومت مسئولش را احضار کنند، فریاد برمی آید که آزادی نیست!! آیا شما مردم برای آزادی دروغ پراکنی انقلاب کردید؟ چه کسی برای آزادی دروغ پردازی انقلاب کرد؟ بیایند آن انقلابیون را نشان بدهند، شهدایشان کجایند؟ ما هرگز نمی توانیم آزادی را به معنای آزادی در دروغ پردازی بدانیم، باید نهادهای قانونی بتوانند جلوی دروغ پردازی را بگیرند. ما اگر دیدیم که یک سلسله حرکاتی دارد به خط دیگری غیر از خط اصیل انقلاب اسلامی کمک می کند، ما بگذاریم اینها آزاد باشند؟

● مباحثه سازنده

جلسات بحث و گفت وگو برای خودسازی جامعه ما می تواند بسیار مفید واقع شود و شرط اصلی آن این است که به راستی آهنگ مباحثه داشته باشد. معنی مباحثه این است که چند نفر با کمک هم به بحث و کاوش بپردازند. کاوش مشترک، یا مناظره یعنی نظرگاه ها رو درمقابل یکدیگر قرار دادن و دیگران را به انتخاب یک نظربرانگیختن و به شرط این که آهنگ مجادله و جدال و ستیز و غلبه جویی در بحث پیدا نکند، چون به همان اندازه که مباحثه کمک به رشد انسان می کند، مجادله کمک می کند به دوری انسان از مسیر تکامل انسانی و افتادنش به مسیر انحرافی زورمداری و غلبه جویی.

این صحیح است که ما انسانها بالفطره حق جو و حق پرست هستیم و این که گفته می شود در سرشت انسان میل به خدا وجود دارد، خدا یعنی حق مطلق و همه حقایق دیگر پرتویی از اوست، اینکه انسان حتی گاهی طرز تفکر مادی و ماتریالیستی دارد اما عملا می بینیم که صرفا خودش هم تابع تمایلات مادی نیست و حتی خواهش های مادی را کنار می گذارد برای دفاع از آنچه که حق است و مباحثه در جهت این حق پرستی است چون می خواهد بیابد، می گردد و می جوید تا پیدا کند این پاسخ مثبتی است به آن ندای فطری.

ولی به محض این که مباحثه به مجادله تبدیل شد، یعنی یک طرف بحث و یا دوطرف بحث در مسیر کاوش حق نیستند و نمی خواهند به آن حقیقت برسند، بلکه هریک با یک رأی قبلی دربرابر هم قرار گرفته اند فقط به این قدر که هریک بگوید همان که من قبلا حق می دانستم همان درست است و با یک جبهه گیری ردکردن درمقابل دیگری حاضر شده است و طرف مقابل هم همین طوری، اگر خوب دقت کنیم می بینیم این غرق شدن هرچه بیشتر در خودپرستی است و نه حق پرستی. بنابراین بحث مشترک و مباحثه و مناظره شرط اول این است که به راستی با هم صحبت کنیم و نظرگاه ها را با هم درمیان بگذاریم تا با کمک همدیگر از روی حق و حقیقت و واقعیت بیشتر پرده برداریم. فرقی ندارد چه در شناخت واقعیت و چه در شناخت حقیقت در هر دو بحث سازنده بی غرض و از روی احساس فطری حق پرستی بسیار می تواند مفید باشد. بحث به منظور کمک کردن به یکدیگر در راه شناختن این دو مثل هر همکاری، تعاون دیگری می تواند مفید باشد. مباحثه ساختن است و مجادله تخریب است، مباحثه جمع شدن است و مجادله پراکندن است، می توانیم با هم کوشش کنیم تا دیدارها و بحث هایمان به راستی آهنگ سازنده مثبت نزدیک کننده جمع کننده باشد نه آهنگ تخریبی ویرانگر دورکننده و تفرقه آور مجادله را.

¤ در راستای تحقق مطالبه مقام معظم رهبری در جهت شکل گیری کرسی های آزاداندیشی از این پس به بررسی موارد پیرامونی این موضوع از زبان اندیشمندان فرهیخته انقلاب اسلامی می پردازیم. در این شماره نظرات شهید مظلوم بهشتی درباره موضوع آزاداندیشی بازگو شد .