تحریم, سیاست یک بام و دو هوای بی اثر

تحریم یا boycott به گفته برخی از زبان شناسان دارای ریشه ای ایرلندی بوده و در سال ۱۸۸۰ به عنوان راه دیگر وادار سازی به آنچه که خواست یک فرد یا کشور می باشد بدون توسل به خشونت به کار گرفته شد

تحریم یا boycott به گفته برخی از زبان‌شناسان دارای ریشه‌ای ایرلندی بوده و در سال ۱۸۸۰ به عنوان راه دیگر وادار سازی به آنچه که خواست یک فرد یا کشور می‌باشد بدون توسل به خشونت به کار گرفته شد.

اصل ۴۲ فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد این اجازه را می‌دهد که برای تضمین صلح، تصمیم‌های ویژه‌ای گرفته شود، حتی اگر احتیاج به متوسل‌شدن به نیروی نظامی باشد و برخی از کشورهایی که با ابزار تحریم خواستار وادارسازی کشورها برای تمکین در مقابل خودشان هستند تحریم را نیز در کنار همین اصل عنوان کرده و به شکلی ابزاری از آن استفاده می‌کنند. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران،کشورهای سلطه‌طلب و استعمارگر غربی به ویژه برخی از اعضای دائمی شورای امنیت این سازمان، واژه تحریم را به یکی از واژه‌های نام آشنا در میان عامه مردم ایران تبدیل کردند و سال‌ها ایران را علاوه بر تحریم‌های ریز و درشت اقتصادی و سیاسی و نظامی، از دارایی‌های به حق خود در کشورهایشان محروم نمودند تا بتوانند کشور نوپای اسلامی را وادار به تمکین در مقابل خواسته‌هایشان کنند.

اولین دسته تحریم‌ها علیه کشورمان سال‌ها پیش از انقلاب و به علت همان روحیه استقلال‌خواهی و ایستادگی ملت در مقابل نظام سلطه و در پی ماجرای ملی شدن صنعت نفت ایران به رهبری دکتر محمد مصدق اعمال شد.

در واقع نخستین تحریم سراسری علیه ایران، از سوی انگلستان و در واکنش به انتخاب دکتر محمد مصدق به نخست‌وزیری صورت گرفت که ملی‌سازی صنعت نفت را از اهداف اساسی خود می‌دانست.

اولین قطعنامه شورای امنیت علیه ایران نیز در همان دوره و زمان نخست‌وزیری محمد مصدق و در واکنش علیه ملی شدن صنعت نفت ایران صادر شد. آمریکا نیز در سال ۱۹۸۰ تحریم‌های اقتصادی وسیعی را در واکنش به تصرف سفارت آمریکا در تهران علیه ایران وضع نمود و در حال حاضر نیز به مهم‌ترین و محوری‌ترین بازیگر صحنه تبلیغ بر علیه ایران تبدیل شده است. ایالات متحده آمریکا برای مهار اندیشه سیاسی ـ اسلامی انقلاب ایران، راه‌های متعدد نظامی را در همان سال‌های اولیه انقلاب به کار گرفت اما پس از مدتی تمامی این راه‌ها به بن بست رسید و چاره کار از نظر این قدرت آن روز جهان، تنها در تحت فشار قرار دادن ایران برای کرنش در مقابل خواسته‌های غرب با اعمال تحریم دانسته شد.

حمله نظامی به طبس، توقیف دارایی‌های ایران، قطع رابطه سیاسی، ارجاع موضوع گروگانگیری به دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه و بسیاری تحرکات دیگر بر علیه ایران،کینه بزرگ این کشور زخم خورده علیه کشورمان را برطرف نکرد و آمریکا در ۹ دی ۱۳۵۸، شورای امنیت سازمان ملل را وادار به صدور قطعنامه ۴۶۱ کرد.

براساس این قطعنامه مجازات‌های اقتصادی گوناگونی علیه ایران اعمال شد. با این حال رایزنی‌های هیأت نمایندگی ایران در سازمان ملل و وتوی قطعنامه از سوی اتحاد جماهیر شوروی، موجب تنها ماندن ایالات متحده در اتخاذ تصمیم برای قطع مناسبات سیاسی و بازرگانی با ایران را شد.

استقبال امام خمینی از قطع روابط دیپلماتیک آمریکا و ایران و سودمند دانستن آن برای مسلمین ضربه جدیدی به تلاش آمریکا برای تحت تاثیر قرار دادن مردم کشورهای جهان در ایجاد موضع واحد علیه ایران بود.

امام خمینی در پیام خود نسبت به این قطعنامه فرمودند: «رابطه بین یک ملت بپاخاسته برای رهایی از چنگال چپاولگران بین‌المللی با یک چپاول‌گر عالم‌خوار، همیشه به ضرر ملت مظلوم وبه نفع چپاولگر است، ما این قطع رابطه را به فال نیک می‌گیریم چون این قطع رابطه، دلیلی بر قطع امید آمریکا از ایران است.»

این اولین گام رهایی واقعی ملت ایران و تلاش به سوی خوداتکایی و استقلال به معنی واقعی کلمه بود تا جایی که در طول سال‌های گذشته کشور ما حتی از آنچه تحت عنوان شدیدترین ابزار برای به زانو در آوردن یک ملت نام برده می‌شود، یعنی تحریم نیز، به نفع رهایی سود جست.

با وجود ادامه یافتن قصه تحریم علیه ایران که هر ساله نیز سناریوی جدیدی را در قالب‌های مختلف دنبال می‌کند و با وجود تبلیغات بسیار گسترده غرب و حتی کمک تحریم کنندگان به کشورهای متجاوز به ایران،کشورمان توانسته است تا حد زیادی از تبعات تحریم به نفع خود بهره مند شود.

البته نباید فراموش کرد که در سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی،تاثیر کلی این تحریم‌ها بر اقتصاد ایران بسیار زیاد بود و انکار آن دور از عقل و ذهن سلیم است، ولی بزرگترین فرصت خروج از وابستگی و تامین مایحتاج علمی توسط ایرانیان به آنها داده شد و می‌توان نتیجه آن را در پیشرفت علوم مختلف طی چند سال گذشته کاملا مشاهده کرد.

ایرانی که بسیاری از تجهیزات به جا مانده از دوران پهلوی را به علت شرایط تحریم بلا استفاده رها کرده و یا به کلامی واضح تر، ناگزیر به رها سازی آنها با وجود هزینه هنگفت پرداختی برایشان شده بود ،امروز با تولید علم و دانش، این ابزار را به کناری گذاشته و در واقع در زیر پوسته سخت تحریم که مانند پیله‌ای تنگ به دور کشور کشیده شد، پروانه‌ای را پرورانده که حیرت جهانیان را برانگیخته است.

مقاومت و ایستادگی مردم ایران با بی تاثیر کردن اثرات روانی حاصل از شرایط تحریم مهم‌ترین عاملی است که این ابزار قدرتمند نظام سلطه را در کشورمان کم اثر و پر فایده کرده اما درکنار آن، موهبت الهی داشتن منابع بسیار غنی زیستی و انرژی و استعدادهای شگرف بومی به همراه اهمیت ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی ایران در قلب خاورمیانه، به از میان رفتن اثر بخشی تحریم‌‌ها در مورد ایران کمک‌های شایانی کرده است. در این بین ایالات متحده که از نزدیک شاهد بی‌اثر بودن تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران است، خود به لغو برخی از تحریم‌ها مبادرت ورزیده که از آن جمله می‌توان به برقراری مجوز تسهیل در تحریم بازرگانی و سرمایه‌‌گذاری ایران و فروش محصولات کشاورزی، تجهیزات پزشکی و دارویی در ۲۸ آوریل ۱۹۹۸ اشاره کرد.

به‌رغم آن‌که ایران به طور مستمر با تحریم‌ها و اقدام‌های قهر‌آمیز آمریکا مواجه بوده است، نه تنها در صحنه بین‌المللی منزوی نشده،‌ بلکه با گرایش به کشورهای جنوب شرقی آسیا، کشورهای مشترک‌المنافع، خاورمیانه و اتحادیه اروپا، موجبات قطع وابستگی به آمریکا را نیز فراهم آورده است. اما قطع این رابطه هم برای دولت و هم برای شرکت‌های آمریکایی ضرر مالی و تجاری بسیاری را در برداشته است، به طوری که شکست تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران را می‌توان در تمایل گسترده شرکت‌های آمریکایی برای عقد قرارداد با ایران مشاهده کرد.

شاهد این مثال انگیزه شرکت‌های فعال در حوزه انرژی ایالات متحده به صورت مستقیم و غیر مستقیم برای شرکت در نمایشگاه نفت و گاز ایران و یا استفاده از سایر شرکت‌ها برای ارتباط گیری در این حوزه با کشورمان است که برجستگی آن بویژه در سال‌های اخیر و در بحران اقتصادی دنیا بی‌‌نظیر است.

بر این اساس شرکت‌ها و کمپانی‌های آمریکایی و حتی دولتمردان فعلی ایالات متحده نیز سعی دارند از طریق واسطه‌هایی به مشارکت در اقتصاد ایران بپردازند.

در واقع تمایل روزافزون شرکت‌هایی که دولت‌هایشان به تحریم ایران در بخش‌های مختلف اقدام کرد‌ه‌اند برای سرمایه‌گذاری در صنایع ایران به ویژه در بخش انرژی، نشان‌دهنده ناکارآمدی ابزار تحریم در مقابل ایران است.

سیاست یک بام و دو هوای دولت‌های تحریم کننده ایران در بخش‌های مختلف سیاسی و فشار بر شرکت‌ها و مؤسسات بین‌المللی و از طرفی مخالفت‌های پیدا و پنهان با گسترده‌شدن دایره تحریم‌ها از طرف دیگر موید این مطلب است که شماری از محافل اقتصادی اروپا و حتی آمریکا از تأثیر منفی تحریم‌ها بر معاملات خود با ایران و ربودن گوی سبقت از سوی کشورهایی مانند چین به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ابرقدرت‌های سیاسی و اقتصادی دنیا و استفاده از موقعیت ایران آگاه شده‌اند و بر این نکته واقف هستند که هر روز این ابزار چه در بعد تبلیغاتی و ایجاد آثار روانی و چه از بعد اقتصادی گریبان اقتصاد خود تحریم‌کنندگان را می‌گیرد. این احساس خطر تا جایی پیش رفته است که برخی از کشورها و شرکت‌های تابعه آنها در غیاب رقبای بزرگ آمریکایی خود، در بخش‌های مختلف اقتصاد و انرژی ایران سرمایه‌گذاری کرده‌ و فرصت‌های اقتصادی بزرگ را از رقبای آمریکایی خود ربوده‌اند.

در واقع متحدان استراتژیک آمریکا، منافع اقتصادی خود را بر سیاست تحریمی،تهاجمی و سلطه‌خواهانه ایالات متحده علیه ایران ترجیح می‌دهند و تمام تلاش خود را در راستای تبدیل شدن به یکی از طرف‌های مهم تجاری ایران حتی با دخالت دادن شرکت‌های واسطه‌ای به کار ‌بسته و نه تنها باعث بی‌حاصل بودن تحریم‌ها شده، بلکه موجبات زیان شرکت‌های آمریکایی و برخی از شرکت‌های انگلیسی را نیز فراهم آورده‌‌اند.

در میان مردم ایران مثلی قدیمی است که می‌گوید عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد و این مسئله ای است که به خاطر تحریم های غرب در خصوص ایران اتفاق افتاده است ، زیرا بخش مهمی از انگیزه دانشمندان کشور‌مان در فعالیت های خود ، مبارزه با محدودیت هایی است که از سوی غرب برای ما به‌وجود آمده است . این نکته‌ای است که کشورهای تحریم‌کننده ایران آگاهانه سعی در انکار آن دارند.

مریم هدیه‌لو