شنبه, ۲۰ بهمن, ۱۴۰۳ / 8 February, 2025
مفهوم جمهوری اسلامی از دیدگاه امام ره
امام خمینی در بدو ورود به فرانسه، در پاسخ به اینكه «عمل شما دارای چه جهتی است و چه رژیمی را می‌خواهید، برای اولین بار نوع حكومت اسلامی را جمهوری اسلامی معرفی نمود و بدین ترتیب، منشا سوالات متعددی درباره جانشین رژیم شاه كنید؟» معنای جمهوری اسلامی، نقش مردم در آن، مقایسه آن با حكومت‌های اسلامی از قبیل عربستان و لیبی، مقایسه آن با دیگر جمهوریهای دنیا از قبیل جمهوریهای سوسیالیستی و جمهوری دموكراتیك، نحوه فعالیت احزاب سیاسی چپ، نقش روحانیون و علمای مذهبی در جمهوری اسلامی، نقش امام خمینی و جایگاه ایشان در كادر رهبری، مقایسه قانون آن با قانون اسلامی مشروطه، میزان آزادیهای مردم و رابطه آن با دیگر كشورهای جهان، گردید.
این مطلب كه چگونه امام خمینی به «جمهوری اسلامی» رسیده است؛ چندان معلوم نیست. به نظر می‌رسد مراد ایشان از این تركیب نسبتا نامانوس، رژیمی است كه از تمام صفات سلطنت‌به دور باشد. در واقع، اگر عیوب ذاتی و عرضی سلطنت (پهلوی) را در بی اعتنایی به حقوق مردم و بی تعهدی‌اش به شریعت اسلام خلاصه كنیم؛ نفی آنها و تاسیس دولتی كه بطور ایجابی واجد آن صفات باشد، قطعا به جمهوری اسلامی، ترجمان و فرجام می‌یابد. به دیگر سخن جمهوری اسلامی، در اندیشه سیاسی امام، آلترناتیو منطقی و بلافصل ایرادات ایشان به سلطنت است. هر چند بنا به گفته امام، «جمهوری اسلامی» نظیری در جهان سیاست ندارد اما تركیبی است كه به قالب حكومت اسلامی و محتوای آن اشاره دارد. ایشان در پاسخ به سوال خبرنگار فاینشنال تایم انگلیس كه پرسید، «دنیای غرب شناخت صحیحی از حكومت اسلامی» شما ندارد، می‌فرماید: «ما خواستار جمهوری اسلامی می‌باشیم. جمهوری، فرم و شكل حكومت را تشكیل می‌دهد و اسلامی یعنی محتوای آن فرم، كه قوانین الهی است.»
از این رو، جمهوری اسلامی به دو جزء، تجزیه می‌شود كه در ذیل به بررسی جداگانه آنها می‌پردازیم:
الف) جمهوریت
۱) در اندیشه سیاسی امام «شكل حقوقی رژیم» مقصود بالعرض است و محتوای آن اصالت دارد. اینكه چه قالبی برای رسیدن به محتوا لازم است و چگونه قدرت باید توزیع گردد، وابسته به «شرایط و مقتضیات جامعه» (۱۱) می‌باشد كه توسط خود مردم تعیین می‌شود. با این همه، به نظر امام خمینی، «جمهوری» بهترین قالبی است كه ما را به «محتوای اجتماعی رژیم سیاسی آینده و ترقی جامعه» می‌رساند و نسبت‌به تشكیل حكومت اسلامی، امیدوار می‌نماید. در درجه بعد، جمهوری تنها یك پیشنهاد است و امام خمینی قصدی بر تحمیل آن بر ملت ایران ندارد و آن را به رفراندوم می‌گذارد؛ در عین حال كه معتقد است مردم به پیشنهادش رای منفی نخواهند داد.
«هدف شما فقط سرنگونی شاه نیست؛ بلكه از بین بردن رژیم شاهنشاهی است.اما به عقیده شما چه چیزی باید به جای آن بنشیند؟ یك دموكراسی پارلمانی؟ یك دموكراسی خلقی از نوع ماركسیستی آن؟ یا یك حكومت‌خدایی آنطور كه حضرت محمد(ص) فرموده است؟»
«ما نظام جمهوری را به آرای عمومی می‌گذاریم... چون ملت، ملت مسلم است و ما را هم خدمتگزار خود می‌داند، از این جهت‌حدس می‌زنم به پیشنهاد ما رای دهد.»
۲) علاوه بر اینكه تعیین نوع حكومت جزو حقوق ملت است، جمهوری اسلامی نیز كه با آرای عمومی آنان ایجاد شده است، باید در كلیه اموراتش متكی بر مردم باشد. از این رو، مراد از جمهوریت در اندیشه امام خمینی، تكیه بر اكثریت مردم است: «در این جمهوری یك مجلس ملی مركب از منتخبین واقعی مردم، امور مملكت را اداره خواهند كرد.» و بدین طریق بر تمامی امور جامعه نظارت خواهند كرد.
۳) مداخله مردم در سرنوشت‌خویش، در نظام جمهوری، با انتخاب رییس جمهور و نمایندگان مجلس ملی پایان نمی‌یابد و نظارت بر عملكرد آنان و در شرایطی عزل آنها ادامه می‌یابد: «در جمهوری، حق است و مردم می‌توانند بگویند نه، تو غلط كردی برو دنبال كارت» (۱۶)
البته اگر پسوند این جمهوری، اسلامی باشد، نه دموكراتیك یا سوسیالیست، عزل اصحاب قدرت راحت‌تر است؛ چرا كه زمامداران در اسلام دارای شرایط ویژه‌یی هستند كه اگر آنها را در ادامه كار از دست دهند، خود به خود منعزل می‌گردند و نیازی به اجتماع مردم جهت‌بركناری آنها نیست:
«اگر جمهوری، اسلامی باشد كه دیگر واضح است. برای اینكه اسلام برای آن كسی كه سرپرستی برای مردم می‌خواهد بكند، ولایت‌بر مردم دارد؛ یك شرایطی قرار داده است كه وقتی یك شرطش نباشد، خود به خود ساقط است، تمام است، دیگر لازم نیست كه مردم جمع بشوند...رییس جمهور اسلام اگر یك سیلی بیجا به یك نفر بزند، ساقط است، تمام شد ریاست جمهوریش.» (۱۷)
۴) با توجه به سه بند مذكور، جمهوری در اندیشه امام خمینی، به همان معنایی است كه در همه جا وجود دارد. ایشان در پاسخ به سوال خبرنگار لوموند كه پرسیده بود «حضرتعالی می‌فرمایید كه بایستی در ایران جمهوری اسلامی استقرار پیدا كند و این برای ما فرانسوی‌ها چندان مفهوم نیست؛ زیرا كه جمهوری می‌تواند بدون پایه مذهبی باشد، نظر شما بر پایه سوسیالیسم است؟ مشروطیت است؟ بر انتخاباتی استوار است؟ دموكراتیك است؟ چگونه است؟» فرموده بودند:
«اما جمهوری، به همان معنایی كه همه جا جمهوری است، اینكه ما جمهوری اسلامی می‌گوییم، برای این است كه هم شرایط منتخب و هم احكامی كه در ایران جاری شده، اینها بر اسلام متكی است؛ لكن انتخاب با ملت است. طرز جمهوری هم همان جمهوری است كه همه جا هست.»
اما اینكه چگونه اسلامی بودن در كنار مفهوم جمهوری كه در همه جا هست، تركیب می‌یابد و حق با تكلیف تعامل می‌كند؛ در جای خود باید مورد مطالعه قرار گیرد. در عین حال، امام خمینی معتقد بود كه جمهوری اسلامی مدلی از حكومت است كه مشابه خارجی ندارد و پس از استقرار و موفقیت واقعی، مفهومش هویدا می‌گردد.
۵) آزادی از حقوق مردم است و نظام جمهوری نیز باید مبتنی بر آن باشد. از این رو، اظهار عقیده آزاد است. (۲۰) احزاب آزادند كه با ما یا هر چیزی مخالفت كنند به شرط اینكه مضر به حال مملكت نباشد. دموكراسی اسلام كاملتر از دموكراسی غرب است. در جمهوری اسلامی، استبداد و دیكتاتوری وجود ندارد، هر فردی حق دارد كه مستقیما در برابر مسئولین جمهوری بایستد و از آنها انتقاد كند:
«نظرتان درباره فعالیت احزاب سیاسی چپ، بدون اتكا به هیچ قدرت خارجی در چارچوب حكومت جمهوری اسلامی چیست؟
در جمهوری اسلامی هر فردی از حق آزادی عقیده و بیان برخوردار خواهد بود و لكن هیچ فرد یا گروه وابسته به قدرت‌های خارجی را اجازه خیانت نمی‌دهیم... آیا با تشكیل اتحادیه‌های كارگری در چارچوب حكومت جمهوری اسلامی موافقید؟... در جمهوری اسلامی به آنها حق داده می‌شود كه به هر شكل ممكن به دور هم جمع شوند و مسائل و مشكلات خود را بررسی كنند و در نتیجه دولت را در جریان مسائل خود قرار دهند و نیز از حقوق صنفی خود دفاع كنند. »
۶) جمهوری اسلامی، حكومتی مستقل است، وابسته به شرق و غرب نیست، سیاستهای آن را اجانب تعیین نمی‌كنند.
منبع:سایت امام خمینی(ره)
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست