تفاوت مباحثه با مجادله

● پرسش:
مجادله با مباحثه چه فرقی دارد، و چرا از مجادله کردن، نهی شده است؟
● پاسخ:
مباحثه از ریشه بحث به معنای جستجو نمودن، تعامل اشخاص و افکاری است که به دنبال یافتن حقیقت هستند. …

پرسش:

مجادله با مباحثه چه فرقی دارد، و چرا از مجادله کردن، نهی شده است؟

پاسخ:

مباحثه از ریشه بحث به معنای جستجو نمودن، تعامل اشخاص و افکاری است که به دنبال یافتن حقیقت هستند. این گونه مباحثه گاهی به مشاجره نیز کشیده می شود؛ ولی حتی در این صورت، بحث بر سر حقیقت و به انگیزه حقیقت جوئی انجام می شود و هیچگونه غرض شخصی و انگیزه های خودخواهانه در آن وجود ندارد. ولی مجادله دقیقا برعکس مباحثه ریشه در خودخواهی و اثبات خود دارد.

در مجادله هدف اثبات حقانیت نظر خود است اگرچه آن نظر در حقیقت باطل باشد. ملاک اثبات در مجادله حقیقت یابی نیست؛ از آن رو مورد نهی قرار گرفته و خصوصا در قرآن کریم مورد مذمت و سرزنش واقع شده است (غافر/ ۳۵) کسانی که در آیات خدا بی آنکه دلیلی برایشان آمده باشد به مجادله برمی خیزند؛ (این کارشان) خشم عظیمی نزد خداوند و نزد آنان که ایمان آورده اند به بار می آورد، این گونه خداوند بر دل هر متکبر جباری مهر می نهد.

در کتاب نقطه های آغاز در اخلاق عملی ص ۶۸۸ آمده است: جدال عبارت است از بحث و گفت گویی که به منظور کوبیدن طرف و غالب شدن بر او صورت می گیرد و علت اینکه به این گونه مباحثه مجادله می گویند این است که دو نفر در برابر یکدیگر به بحث و مشاجره می پردازند تا هر کدام فکر خود را بر دیگری تحمیل نماید. و طرف مقابل را وادار نماید که از افکار و عقاید خود دست بردارد.

قرآن کریم در آیات (غافر/۴) (غافر ۵۶/) ریشه مجادله را در تکبر و خود بزرگ بینی، و کفر معرفی نموده است.

البته مجادله نوع صحیحی نیز دارد که از آن به جدال احسن یاد شده است. جدال احسن ثبات حق است به روشی که مورد قبول مخاطب واقع شود. این نوع مجادله چون با هدف اثبات حق انجام می شود و از روش درستی بهره می برد، مورد سفارش است و مذموم نیست (نحل، ۱۲۵) با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن، پروردگارت ازهر کسی بهتر می داند چه کسی از راه او گمراه شده است، و او به هدایت یافتگان داناتر است.